Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-71

Goreyê des-pancês serrî verê cû, kirdkîya nuştekî zaf aver şîya, êdî zaf kesî bi kirdkî nusenê. Rojname, kovar û kitabê ma serre bi serre zêdîyenê. Mesela, 2013 de 43, 2014 de 39 kitabê kirdkî weşanîyayî. 

Zêdebîyayîşê nuştoxan û eseranê nuştekî ciwîyayîşê kirdkî ser o tesîrêko zaf pozîtîf keno. La mi gore zafbîyayîşê eseran ra vêşêr gereka êdî ma rê kalîte muhîm bo. Eke nuştişê kirdkî de kalîte çin bo, demeyêk badêna tehm û zewqê wendişî nêmaneno, xeyrê zêdîyayîşê nuştoxan û eseran zî nêbeno.

Seba ke ez nuşteyanê Newepelî û Şewçila redakte kena, ancî nuşteyê ke seba keyepelê Zazakî.Netî û dosyayê ke seba Weşanxaneyê Roşna yenê verê destê mi, ez ser o xebitîna, ancî sewbîna kesî zî ge-ge seba kontrolkerdişî metnanê xo mi rê şawenê, heto bîn ra, heta ke ez eşkena heme kitabanê kirdkî wanena, coka problemê nuştişê kirdkî mi ra baş asenê. Çîyo ke ez vînena, bêmubalexe belkî se ra newayê nuştoxanê ma de problemêko kronîk esto ke nêzanê cumle saz bikerê. Seba ke cumleyê nuştoxanê ma xelet ê, fehm nêbeno ke vanê se.

Ez se kena nêkena, ez nêeşkena bidî fehmkerdiş ke ziwan neke bi çekuyan esas bi cumle beno ziwan. Seba ke nuştoxî bivînê ke merdim cumle senî rast nuseno, nika şûbeyê Dîyarbekirî yê Weqfa Îsmaîl Beşîkçî de her hewte roja yewşeme, sey atolyeya nuştişî bi beşdarîya des-pancês nuştoxanê ma yê ciwanan ma projeksîyon de nuşteyanê înan redakte kenê. Înşalah do faydeyê xo bibo.

Ge-ge ez derheqê na meselaya zaf muhîme de nusena, ez fikrê xo vana, ti ewnîyenî tayê embazî vanê ti hewesê nuştoxan şiknenê. Oxro ke mi ra zafêr kes seba nuştoxanê neweyan teşwîqkar nîyo. Tayê embazî vanê, de wa binusê wa qet xelet bo. Ez vana ney! Eke cumle rast nêbo, fehm nêbeno ke vana se. Eke fehm nêbo, tu xeyrê nuştişê xeletî çin o.

Ez bi xo vana ke çekuyî, formê çekuyan hende muhîm nîyo, yanî çekuyî formê standard de nêbê zî çîyêk nêbeno. La ganî cumle rast bêro nuştiş. Gereka cumle goreyê sîstemê kirdkî binusîyo ke fehm bibo. Eke cumle rast nênusîyo, mana zî rast nêvirazîyena.

Tayê nuştoxî zî estê, vanê, ziwano edebî de cumle şikita nusîyena. Helbet eke mana nêvurîyo, cumleyê edebî eşkenê bineyke şikite bê. La eke no şikitebîyayîş mana bixeripno yan zî cumle bêmana bikero nêbeno.

Ez derheqê nuştoxîye de, yanî merdim senî nuseno yan zî beno nuştox de zaf çîyanê giloveranê beriqnayan nêzana la ez eşkena tecrubeyanê xo ra tayê çîyan vajî.

Verê heme çî, nuştiş cidîyet û kede wazeno. La nuştiş ra ver gereka merdim biwano, zaf biwano, wendişê xo zî fehm bikero. Û ganî merdim wendiş ra zewq bigîro. Eke merdim wendiş ra, musayîş ra, şinasnayîş ra keyf û heyecan nêgêro, merdim çîyanê neweyan meraq nêkero, merdim nêeşkeno binuso zî.

Kesê ke wazenê binusê, verê verkan wa xo ra bipersê ke seba çî nusenê. Eke wazenê demeyêko kilmek de sey nuştox bêrê şinasnayîş, nameyê înan vila bibo, namdar bibê, wa zehmet nêkerê. Beno ke bi ardimê redaktor û edîtoran demeyêko kilmek de sey nuştox bişinasîyê la dewamê xo çin o. Yanî derdê nuştoxî wa o nêbo ke sey nuştox xo bido şinasnayîş. Eke nuştox, eseranê başan bido, biwazo nêwazo xora yeno şinasnayîş, hem zî bi hawayêko heqîqî û ebedî yeno şinasnayîş. La gereka derdê merdimî esla namdarbîyayîş nêbo.

Keso ke wazeno binuso, ganî xo rê yew dinyaya taybete ya nuştoxîye awan bikero; na dinyayêka weçînita û tena ya. Gereka yew quncik, yew oda yan zî yew masaya xusûsî ya nuştoxî estbo. Demeyê nuştişî de ganî nuştox tena bo, çiman ra dûrî bo. Tenabîyayîş şert nîyo ke îlahîm fîzîkî bo, ge-ge merdim eşkeno mîyanê qelebalixî de zî xo rê tena bo û yew metno zaf rindek binuso. La çîyo ke nuseno, hetanî ke temam bibo ganî mehrem bo, çiman ra dûrî bo. Metno ke hema temam nêbîyo, wa dest û lepê sewbîna kesan nêkewê mîyan. Çîyo ke nuseno, heta ke temam nêbo wa kesî rê behs zî nêkero, çunke tilsimê nuşteyî xeripîyeno, nuşte herimîyeno.

Nuştox gama ke nuseno wa wina hesab bikero ke wendox tena kirdkî zano. Bi tirkî fikirîyayîş, bi sentaksê tirkî cumle sazkerdiş û bi kirdkî nuştiş nêbeno. Zêhnê xo de tercumekerdişê qalib û term û îdyomanê tirkî zî nêbeno.

Çîyo ke nuseno, wa dinyaya xo ya şinasî ra, derûdormeyê xo ra, nêzdîyê cuya xo ra, çîyo ke baş zano, wa uca ra dest pêbikero binuso. Çîyê ke nuştox cuya xo ya şexsî ra, ceribnayîşanê xo ra nuseno, hîna samîmî û raştkên ê.

Eke çîyêk ame vîrê nuştoxî wa mabeyn nêdo ci, tavilî binuso yan zî qet nêbo not bigîro. Eke taloq bikero, o çî beno vindî, vîrê ey ra şino, reyna nêno ey vîrî. Gama ke nuseno, wa hişê xo sînor nêkero. Yanî wa xo rê qeyd û bendan nêno ro. La badê nuştişî wa rafîne bikero. Gama ke merdim nuseno, zaf çîyê bînî ke verê cû merdimî qet xeyal nêkerdê, nêfikirîyayo zî xo rê bi xo herikîyenê yenê. La ganî merdim nuştiş de tam konsantre bibo ke çîyê newe û orîjînalî bêrê vîrê merdimî. Merdim nuştiş de gayret nêkero, kede nêdo nuşteyî, xo nêkero mîyanê dinyaya nuşteyî, çîyê newe û orîjînalî, çîyê estetîkî merdimî ra hasil nêbenê.

Eke merdim çîyêk binuso, tena demeyê nuştişî de ney heta ke temam bibo ganî tim o çî vîrê merdimî de bo. Eke nuştoxî metnê xo nuşt, temam kerd, tewr tay wa des rey bi çimê krîtîkkerdoxîye biwano.

Eke nuşte temam bi, wa demeyêk yew kenar de bimano, bineyke mabeyn bidîyo ci, dima ancî biwano. Merdim metnê xo çend rey biveng biwano hîna baş beno. Her wendiş de senî ke merdim derûdorê xo weçîneno, bi o qayde wa çîyanê zêdeyan mîyan ra vejo, eke kêmanî esta wa îlawe bikero. Heta ke merdim nêbo aşiqê nuşteyê xo, nuşte temam nêbeno.

Mesrefê na hûmare kek Neymetulah Gunduzî da. Ma ey rê zaf sipas kenê.*

____________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 71, Dîyarbekir, Çele 2015, r. 2