Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-81

Verê cû, betalîye eyb bî. Wazenê wa tut bo yan pîl, qet ferq nêkeno, merdimo betal, bêkar û bêgure merdiman ra hesab nêbîyêne; seke heram û necis bo, kesî selam nêdayne ci.

Derheqê betalîye de yew hedîse estbî, vatêne, "Rojêk pêxamberê ma vîneno merdimêk ha binê versîya dare de xwu rê bêemel ronişto. Pêxamber selam nêdano ci. Demeyêk badêna ageyreno, na rey ewnêno ke merdimî ha pîjik girewto xwu dest û herrî de kay keno, pê sereyê pîjikî herrî keneno. Pêxamberê ma selam dano ci. Camêrd vano 'Ya pêxamber! Ti gama bîne tîya ra vîyartî, to selam nêda mi, qey to ageyrayîş de da?' Pêxamber vano 'O wext ti wina betal, bêemel vindertbî. Selam nêdîyeno merdimanê bêemelan. Merdimê bêemelî bêxîret ê; bêxîretî zî bêîman ê. Ageyrayîş de mi ewnîya, ti ha pê pîjik herrî de kay kenê, kenenê. Çîyo ke ti kenê herrî rê, tebîetî rê faydeyê xwu esto. Coka mi selam da.'"

Hetanî davîst serrî verê cû zî, keyna yan laj ferq nêkeno, tutî zî sey pîlan xebitîyayne. Tutî senî ke famberê xwu bîyêne, pîlan goreyê înan ra muheqeq yew kar dayêne dest.

Mi dî, dewan de tutê lajînî senî ke bîyêne şeş-hewt serre, êdî selxwanîye kerdêne; şîyêne verê bizêkan û verekan. Keyeyo ke tutê înanê lajînî çin bî, keynayî zî şîyêne verê bizêkan. Tutan hem xwu rê kay kerdêne hem bîyêne miqateyê bizêkan. Bineyna pîlî, şîyêne verê ga û mangayan. Tutanê des-duwês serreyan tutin û bostan tevrik kerdêne, kizine, nîske û nehayî çînayne, mazî arêdayne. Wextê cuwînan mefşeneyî ser o gêle kerdêne. Yaban ra kiriştişê xele û simerî de here dima şîyayîş û ameyîş heme karê tutan bi. Wextê birnayîşê velgan de velg cema kerdêne. Şîyayîşê serê rezan de engure qerifnayne. Zimistanî velg rûçiknayne, vaş hurdî kerdêne, dewar berdêne hênî yan çem de awe dayne… û xwu rê kay zî kerdêne.

Tutanê keynayînan hîna zaf karê keyeyî kerdêne. Panc-şeş serreyî bîyêne miqateyê pitikan. Dima dest bi şutişê firaqan kerdêne, zereyî rutêne. Eke bineyna bîyî pîl, bizî û mangayî ditêne, meşke şanayne, kincê dirnayeyî pîne kerdêne û şutêne, awe kiriştêne, mîr elawitêne, nan pewtêne, şêhre birnayne. Keyna ke bîye xama, zimistanî, wextê betalîye de na rey karê nexşan kerdêne, xwu rê cihêz nayêne pa.

Zafê keynayan karê teberî zî kerdêne, lajan zî karê keynayan kerdêne. Mesela, seba ke mi ra pîlêr wayê mi çin bî, mi bi xwu hem karê lajan kerdêne hem zî qismêk karê keyeyî kerdêne; ez bîyêne miqateyê pitikanê xwu ra qijêrî, mi zere û axurî rutêne, mi hênî ra awe kiriştêne. Ez ke zana mi rê qet vindertiş çin bi, qet.

Tîya ra dades serrî verê cû zî şaristan de merdimê betalî sey soytarî û serserî qebul bîyêne. Şaristanan de zî tutî heme xebitîyayne. Êyê ke babîyê înan esnaf yan sinetkar bî, hewt-heşt serrîya xwu ra dest pêkerdêne verê babîyê xwu de xebitîyayne. Êyê ke tutê înan çin bî, xwu rê çiraxî girewtêne. Tutanê ke xwu rê karê çiraxîye nêdîyêne, sewlî boyax kerdêne. Hamnanî awe serdine rotêne, qeşaşit rotêne, zimistanî şîranî rotêne, simîdî rotêne. Puncî rotêne, atletî rotêne, cixarayî rotêne, tablayan de hur-murê sey meqesê nenugan, mûçinikî, maskotî ûsn rotêne… Hem mekteb wendêne hem xebitîyayne. 1986 ra hetanî 1989 mi sanayîya Dîyarbekirî de lokanta şuxulnayne, se ra pancas muşterîyê mi çiraxê ke emrê înan hewt ra hetanî pancês bî. Se ra hîris xelfeyê ke emrê înan pancês ra hetanî vîst bî. Mîyanê tulumanê rûninan de, dest û rîyê înan tenîya donî de. La çimê înanê masuman ra roşn beriqîyayne.

Şaristanan de keynayî zî xebitîyayne. Keynayan karê keyeyî kerdêne, ê ke aîleyê înan muhtac bî, wisaran şîyêne eşêfa pemeyî. Dima şîyêne nehayî çînayne, payîzî peme arêdayne. Tayê keynayî şîyêne kursê xalîyan, xalî vawitêne. Tu kes betal çin bi. Hem mekteb wendêne hem xebitîyayne.

Verê cû, Dîyarbekir de ti bişîyêne kamcîn dikan, çend tutî tede xebityayne. Tu kes qayîl nêbi tutê înan betal bimano, kuçeyan ra bigeyro. Vatêne, tutî betal bimanê exlaqê înan xeripîyeno, êdî nêbenê merdim. Coka tutanê ke wina qijekîye ra dest bi kar kerdêne, înan zî zanayne ke ha pere qezenc kenê, coka xwu ra bawer bî, leze dersayne, zanayne qisey bikerê û vate ra fehm bikerê. Mesela, roja ke ez famberê xwu bîya, tewr tay duwêsserrîya xwu de êdî mi pere qezenc kerdêne û heme mesrefê xwu vetêne. Dima zî, hema vajîn ke nîmeyê mesrefê keyeyê ma milê mi ser o bi.

Nika wina nîyo? Ney!...

Merdim nika şino sanayîya Dîyarbekirî, êdî çiraxî çin ê. Eke ti biwazî sewlanê xwu boyax bikerê, ancax ti şirî Berê Koyî, verê Camî Nebî yan Camî Kebîr. Tutê ke şîranî, simîd yan awe biroşê çin ê. Çira? Çunkî tutê sengeleyî hende zêdîyayê, eke yew tut xwu rê şîranî, simîd yan awe biroşo, yan xwu rê sewlan boyax bikero, nê serserî sey çeteyan kardî ro ci ancenê, hasilatê ey dest ra gênê, xesp kenê.

Kuçeyê Dîyarbekirî nika pirî tut ê. Tayê semtan de hende zaf ê, merdim vano qey kuçeyî tov kerdê û tutan zîl dayo. Qismêk neke tena biroj, bişewe zî ha kuçeyan de rakewenê.

Zafê nê tutan ne yew çeku kurmancî ne zazakî zanê. Kulturê xwu, miletê xwu, milîyetê xwu qet nêzanê. Heta bapîrê xwu û dewa ke ci ra ameyê zî nêzanê. Eke Dîyarbekir de yew numayîş bibo, bajar têmîyanek bo, nê tutî her çî, heme ca wêran kenê verdanê.

Helbet tutê aîleyanê başan zî estê, la êdî zafê tutanê ma bi no qayde yê. Homa biaçarno xeyrî ser înşalah!...
____________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 81, Dîyarbekir, Teşrîna peyêne 2015, r. 2