Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-86

Roja 30.03.2016 saete 12:00 de, Diyarbekir de, "Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti" de nameyê "Suriçi Koruma ve Yaşatma Platformu" ser o bi tirkî yew beyanat dîya çapemenîye. Ez zî tesadufen uca bîya şahid. Serekê beledîyeyanê Diyarbekirî cotecot, qismêk serekê namdarî yê sîyasî, serekê dezgeyanê sivîlan yê Diyarbekirî û Diyarbekir de çiqas endamê çapemenîye estê heme kombîyayîş de amade bî. Goreyo ke înan da zanayîş, beyanat nameyê 310 dezgeyanê sivîlan ser o amade bîyo.

Seke zanîyeno, dewleta tirkan çar aşmî zereyê Diyarbekirî qedexe kerd û bi topan û dînamîtan qismêko muhîm yê bajarî wêran kerd. Dima roja 21.03.2016 de, roja newroze, tayê bajarê bînî zî tede Diyarbekiro qedîm pa di mehlayanê teberê bedenî wa îstîmlaq kerdî, dest na mal û milkê şarî ser. Eynî wext de qismê bajarî ke rijnayo, enqazê banan pa qaf û qir, doşek û balişna, xeml û xişr, pa cenazeyan wa bi kepçeyan dekerd kamyonan û berd teberê şaristanî de rijna, pê dozeran kerd duz û silîndîrî ser ra çarnayî. Her çî bin ra kerd vindî şi; yewî va estbi hezarî va çin bi!

Badê hende çîyan, yanî ba'del xerabul Besra, hema newe giregirê ma yenê têhet, "platformê pawitiş û ciwînayîşê Dîyarbekirî" awan kenê û bi yew beyanat bajarê xwu rê wayîr vejyenê! Paragrafo ke kankilê beyanatê înan o, ez tîya neql kena:

"Kentimiz için yapılacak tüm olumlu işlerin yanında olacağız ve destekleyeceğiz ancak ilgili Kamulaştırma kararına ilişkin tarafımıza iletilen herhangi bir bilgi olmaması toplumda ciddi kaygı yaratmıştır. Bu çerçevede çalışmalar yapılırken, hukuka aykırı, bilimsellikten yoksun, kentimizin sosyal, kültürel ve tarihi dokusuna uymayan uygulamalardan kesinlikle kaçınılmalıdır."

Metin bi temamî keyepelê resmî yê Beledîyeya Pîle ya Diyarbekirî de esto.

Dewleta tirkan bi plan û proje, bi hesab û kitab, hamnanê 2015î ra dest pêkerd bajarê ma yê muhîmî wêran kerdî. Bitaybetî bajarê ke wayîrê nasnameyê tarîxî yê û kurdîtîya înan dîyar a, çinê kerdî. Diyarbekiro qedîm de, qismê hetê Çemê Dîcle û baxçeyanê Hewselî ke kuçeyê xwu tengekê labîrentî yê û hetê dewlete ra kontrolkerdişê ci zehmet bi, uca temamen çinê kerd. Semtanê bînan de zî mektebî, ocaxê sihetî rijnayî û nika herinda înan de merkezanê asayîşî awan kena. Yurdê wendekaran û zafê otelan kerdê qerergahê hêzanê asayîşî.

Dewlete rijnayîşê bajaranê kurdan de hîna zaf şerêko psîkolojîk kerd. Yanî her kesî dî ke amancê dewlete tena berterefkerdişê çekdaran, îmhakerdişê xendeqan û wêrankerdişê bajaran nîyo, esas wazena kurdan sey milet tehqîr bikero. Hêzanê dewlete bi her kerdişê xwu şeref û heysîyetê kurdîtîye şikit. Mesela, zafê cayan de behsê "türkün gücü" kerd û sloganê sey "Türksen övün, değilsen itaat et!" yan zî "Ders sırası bizde. Konu: İtaat!" nuşt.

Rojnamegere Xetîce Kamer BBC de nuşto. Badê wêranbîyayîşê Cizîre, gama ke şar ageyrayne bajarê xwu, polîsê tirkan cînîyanê kurdan ra vato "Bizden merhamet beklemeyin. Devlete itaat eden çocuk yetiştirin ki sizlere merhamet edelim." No tena fikrê tayê polîsan nîyo, na mentalîte ruhê polîtîkaya tirkan nîşan dana.

Derheqê kurdan de polîtîkaya tirkan yan zî polîtîkaya dewleta tirkan çinêkerdişê "kurdîtîye" yo û na polîtîka tewr tay se serrî yo mîsqalêk zî nêvurîyaya. Eke kurdîtîye çinê nêkero zî bi no qayde kedîkerdiş û dayîş îtaetkerdiş o. Coka bi zanayîş yan bi nezanîye, çi kesê ke meseleyê kurdan sey problemê "demokrasî" nîşan danê, eslê xwu de polîtîkaya dewleta tirkan rê xizmet kenê û kurdan xapênenê. Çimkî meseleyê kurdan "meseleyê mîlî" ra teber sewbîna tu çîyêk nîyo. Zaf eşkera yo ke tirkî naye zanê, coka polîtîka û kerdenê înan çinêkerdişê "kurdîtîye" yanî puçkerdişê şiûrê mîlî yê kurdan o. Tirkî hertim xebitîyenê ke kurdan de "hisîyatê mîlî" puç bikerê. Eke kurdîtîye çinê nêbo zî wazenê tena sey yew dîyardeyê folklorîkî dereceyê kulturî de bimano.

Bakur de, mîyanê miletê kurdî ra, qismêko muhîm yê tebeqeyê şarî bi hawayêko tebîî helbet kurdîtîya xwu muhafeze keno. Mîyanê şarî ra qismêko muhîm seba kurdîtîye, seba şerefê xwu yê mîlî hertim wayîrê potansîyelê xwuverdayîşî yo; her hawa zehmetî û fedekarîye rê daîma hazir o. No potansîyel warê mucadeleyî de qet teredut nêkeno, ruhê xwu ra vîyareno û canê xwu zî feda keno.

La tebeqeyo ke pêşengîya nê potansîyelî keno, temamen nêbo zî bi giranî goreyê waştişê dewlete ewnîyeno "meseleyê mîlî" yê kurdan ra û haletê ruhîyeya "îtaetî" de yo. Merdim gama ke ewnîyeno fikirîyayîş, xîtabet û qiseykerdişê înan ra, hawayê sewq û îdarekerdişê înan ra, zaf weş eyseno ke sey kurd, sey endamê miletê kurdî, sey wayîrê yew nasnameyê mîlî, qet nêbo sey endamê miletêkê tirkan ra cîyayî nêewnîyenê xwu ra û bîyenan ra. Hisîyat û şiûrê kurdîtîye ra gelêk kewtê dûrî, ziwan û kulturê tirkî qebûl kerdo, xwu sey tebayê dewlete vînenê û bi samîmîyet "îtaet" kenê. Çîyo tewr xirab, nê halê xwu ra zî memnun ê.

Helbet bindestî û mezlumîye, bêdewletî û bêwayîrîye merdimî zaf dejnenê. Netîceyê musteheqîye de bo yan netîceyê çimsûrîya miletanê bînan de bo, çi beno wa bibo, seba miletêk na rewşêka zaf xirab a ke ma ha tede yê. Heto bîn ra, derdo tewr giran no yo ke, ezîyet û zehmet, fedakarî, heps û îşkence, areq û gunîya xort û keynayanê miletê kurdî hende bi ercanî berhewa şina.

Bêguman kurdê bişiûrî estê û caran do nêqedîyê. La halê hazir çîyo ke eyseno, dewleta tirkan bi polîtîkaya xwu ya xorîn û zaftewire Bakur de ruhîyet, manewîyat, hisîyat û şiûrê kurdîtîye bi giranî texrîb kerdo û zafê kurdan kedî kerdê. Dewleta tirkan eke "meseleyê kurdan" de temamen nêresaya netîce zî wina eyseno ke zaf mesafe girewto.

Homa ardimkarê ma kurdan bo, îşê ma zaf zor o!*

__________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 86, Dîyarbekir, Nîsane 2016, r. 1-2