Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-87

Keyepelê Zazakî.Netî hamnanê 2009î ra nat fealîyet de yo. Bî hewt serrî, tay nîyo. Hetanî nika 2250 ra vêşêr meqaleyî, xeberî û sewbîna nuşteyê cîya-cîya waran de weşanayê. Pêro zî bi kedêka cidî redakte bîyê û seba xebatanê zazakî ser o çimeyê muhîm ê.

Menuyê eslî yê Zazakî.Netî û exlebê nuşteyanê ke tede weşanîyenê bi kirdkî yê. La qismê kurmanckî, tirkî û înglîzkî zî esto. Çapemenîya kirdkî de prosesê Zazakî.Netî performansêko zaf muhîm o. Averşîyayîşê kirdkîya nuştekî de, bitaybetî mucadeleyê vera polîtîkaya neheqe û fealîyetê tarî yê kirdan (zazayan) ser o, Zazakî.Netî bi hawayêko senkronîk, destadest mucadeleyêko zaf muhîm û serkewte da û zaf propagandayê neheqî berteref kerdî.

Badê Zazakî.Netî torra înternetî ser o çend keyepelê bînî zî abî la qismêk gêriyayî. Êyê ke estê zî, xebata zazakî de hetanî ewro nêresayê performans, kapasîte û populerîya Zazakî.Netî.

Zaf kesan Zazakî.Net ra îstîfade kerdo û kenê. La qismêko muhîm îstîfadekerdiş de bi heqanîyet û edalet hereket nêkenê. Yanî hem Zazakî.Net ra îstîfade kenê, zaf asan resenê melumatanê haziran, kopya kenê û xwu rê bikar anê yan zî teqlîd kenê û xwu rê ver de nuşteyan nusenê, la çime nîşan nêdanê! Seke înan bi xwu o çî tesbît kerdo, waqifê ê melumatî bîyê û nuşto, wina hereket kenê. Sey nimûneyî, heta ke mi behsê kovara Tîrêj nêkerdbi, mi heme hûmarê ci û nuşteyê ke tede vejîyayê yew bi yew analîz nêkerdbî, xebera neslê neweyî na kovare ra çin bî. La badê ke mi nuşt û Zazakî.Net de weşana, êdî her kes bi pisporê kovara Tîrêjî. Seba nuşteyanê bînan zî rewşe eynen wina ya.

Qismêkê nuştoxan, ancî tayê rojname û keyepelê înternetî Zazakî.Net ra nuşteyan îktîbas kenê, weşanenê yan zî kenê kitab la qet hewce nêvînenê çime binusê û behsê keda ke dekewta nuşteyê înan bikerê. Coka nê demanê peyênan de ez zî bitaybetî nuşteyê ke mumkin o suîstîmal bibê Zazakî.Net de nêweşanena. Yanî rîyê suîstîmal û bêhurmetîye ra, êdî zerrîya mi hende nêwazena ez Zazakî.Net de melumatanê bingeyênan neşr bikerî.

Nê çî wa hetêk de bimanê, nika ez wazena behsê yewna hetê Zazakî.Netî bikerî.

Kam ke bikewo înternet, keyepelê Zazakî.Netî de eşkeno qismê "şîrove bike" yê binê nuşteyan yan zî qismê "têkilî" de admînê (îdarekar) keyepelî rê mesaj bişawo. Hetanî ewro zaf mesajê weşî zî yê xirabî zî ameyê, ancî tayê wendoxan xwu gore nuşteyî şîrove kerdê, fikrê xwu vato. Tayê kesan zî nengî çînayê. Înanê ke nengî çînayne, zafê xwu Almanya û Swêd ra bî. Hem qismê "şîrove" de hem zî qismê "têkilî" de kam ke mesaj binuso, numreyê IP (Internet Protokol)ê înan qeyd beno. No numre ra adresê înan bellî beno. Eke merdim gerre bikero, keso ke nengan çîneno tesbît zî beno.

Înanê ke nengî çînayne, vatêne çira ez vana "ez kurd a". Yan zî çira ez vana "zazayî kurd ê". Tabî mi zazayî nêkerdê kurd, ê bi xwu kurd ê, hem zî hur kurd ê. La nê merdiman her roje nengê melanetî çînayne.

Bi wasitaya embazêk ke Almanya de tercumanî keno, ma nê kesan ra yew tesbît kerd. Nê merdimî networkanê înternetî de bi nameyanê cîya-cîyayan da-des tene hesabî akerdê û ma ra nengan çîneno. Mêrik remayo şîyo Almanya, vato "Seba ke ez kurd a, dewleta tirkan zulm ro mi kena" û îltîca kerdo. Yanî hem nameyê "kurdîtîye" ra îstîfade keno, "kurdîtîye" ser o heqê multecîtîye gêno hem zî kurdan (ma) ra nengan çîneno. Hevalê min ê tercumanî va "No merdim şeş serrî yo paweyê girewtişê heqê hemwelatîye yo. Eke ti nê kerdenanê ey ra yew nimûneyo qijek zî mehkema rê binusê, tavilî ey dersînor kenê. Xwura mehkemayê almanan behane geyrenê." Labelê mi nêkerd. Ey hende xirabî kerde, ancî zî wijdanê mi rayîr nêda ke ez vera xirabîya ey de xirabî bikerî. Tercumanî têkilîya ma viraşte. Ey uzrê xwu waşt, mi bi uzr qîmê xwu ard. Ez nêzana nika se keno, çi fealîyet keno. La çînayîşê nengan vindert.

Nika êdî tayê wendoxî yewna çî vanê. Mesela, yewî bi mexlesê "Suk" binê nuşteyê mi "Kimliğimiz ve Dilimizin Tanımlanması Bize Aittir" de wina nuşto: "Keko tiye xu ferdra erzene zaza kurd niyo. Merdimo ki vano ez müslüman a se gerek itaat bıkro her kamo kı ırkçılıxey keno se Allah belaye cı bıdo. Ma hemmira veri muslumane her kamo kı kayilo Devleta ma parçekro se odo inşallah cezaye xu bı vino." (IP: 78.175.181.104, Siverek, 22 Adare 2016, Sêşeme 21:14)

Seke aseno, vano "Ti kîseyê xwu ra erzenê, zazayî kurd nîyê." Û mi dawetê "îtaetî" keno; ez kamî rê "îtaet" bikerî? Helbet dewlete rê, yanî dewleta tirkan rê. Vano "kamo ke irqçîtî bikero Homa belayê ci bido." Ey gore neke dewleta tirkan ez irqçîtî kena. Yanî ez vana "ez kurd a" yan zî ez vana "ma kurd ê, kes nêeşkeno nasname û ziwanê ma tarîf bikero, ancax ma xwu tarîf bikin", no vatişê mi beno "irqçîtî". Mêrik dewleta tirkan sey dewleta xwu vîneno, bekçîtîya dewleta tirkan keno û mi tehdît keno, vano "Kamo ke wazeno dewleta ma parçe bikero o do cezaya xwu bivîno." De bê safî bike!*

______________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 87, Dîyarbekir, Gulane 2016, r. 2