Panelê Ziwanê Dayîke de Xizmetê Sihetî

Panelê ziwanê dayîke û xizmetê sihetî ke hetê Odaya Tebîban ya Dîyarbekirî ra ame organîze kerdene, virazîya.

Panelo bi sernameyê “Ziwanê Dayîke û Xizmetê Sihetî” ke hetê Odaya Tebîban ya Dîyarbekirî ra ame organîze kerdene, roja 12.03.2011 de salona konferanse ya beledîya şaristanê girdî yê Dîyarbekirî de virazîya.

Panel de unîversîteya Osmangazî ya Eskîşehîrî ra Prof. Dr. Fatma Gök, unîversîteya Kocaelî ra Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu û serekê beledîya Bazîdî Dr. Canan Korkmaz panelîstî bîy, Dr. Özlem Anli zî moderatorîye kerde.

Serekê Odaya Tebîban Dr. Şemsedîn Koç û Dr. Mehmud Ortakaya zî tede gelek doktoran panel teqîb kerd.

Prof. Dr. Fatma Gök bi kurmanckî selam da va “Ez gelek kêfxweş im ku ligel we me”. Û dima qiseykedişê xo bi tirkî dewam kerd, va: “Ziwanê dayîke de xizmetê sihetî heqêko bingehîn o. No heq nêno munaqeşe kerdene. Nika mesela na ya ke ma nê heqî pratîk de senî tetbîq kenê. Xora ziwan tena çîyêko teknîkî nîyo, rasterast şexsîyetê merdimî ra eleqedar o. Tîya de mesela pedagojî ra zî wetêr meselaya şexsîyetê merdimî ya. Yanî, gama ke ziwanê kesêk bêro qedexe kerdene, înkar û tehqîr bibo, eynî wext de o şexs zî înkar û tehqîr beno. Heto bîn ra, gama ke merdim bi ziwanê xo qisey bikero, merdim hîna vêşî xo ra bawer beno, yanî özgüvenê merdimî virazîyeno. Kurdîstan de gama ke tutê kurdan hîna hewtserrîya xo de gama ke dest bi wendegehî kenê, a game têkilîya înan dewlete reyde virazîyena. Têkilîya tutê kurdî û wendegehê bi tirkî senîn a, têkilîya kurdan û dewlete zî wina ya. Na têkilîyêka bêmuwazene û neheq a. Ziwanê tutî çinî yeno hesibnayîş, bi zorê çiwa ziwanê tirkî bi tutî yeno musnayene.”

Prof. Dr. Fatma Gök va, “Eke ma wazenê na rewşa neheqe rast bikîn, ma şênê bingehê heq û edaletî ser o di ziwanan, yanî kurdkî û tirkî pîya bimusnîn şarê Tirkîya. Wa hem kurdî tirkî bimusê hem tirkî kurdkî bimusê. No çîyêko mumkin o, ewro zaf dewletê ke çend ziwanê înan ê resmî estê, bi çend ziwanan perwerde beno cîhan de estê. No zî wezîfeyê dewlete yo, ganî dewlete nê wezîfeyî bîyaro ca.”

Prof. Dr. Fatma Gök va, “Tirkîya vana ma ha benê demokrat, êdî ma ziwanê kurdkî qedexe nêkenê, wa kurdî xo rê ziwanê xo qisey bikerê. Yanî, vanê, wa kurdî firsendanê lîberalan ra îstîfade bikerê. Labelê heqê ziwanê dayîke firsendanê seypêyan ê lîberalan ra teber heqêko bingehîn o. Û xora mîyanê ziwanan de têkilîyêka hîyerarşîke zî nêbena. Ma nêşênê vajîn wa heqê ziwanê tirkî heqê serdestîye û yê kurdkî heqê bindestîye bo. Ziwanê dayîke ser o bazarkerdiş nêbeno! Netîceyê polîtîkaya asîmîlasyonî de, yew keye de mîyanê ferdanê keyeyî de têkilî nêmenda. Tut asîmîle bîyo, êdî nêşêno dapîra xo reyde qisey bikero. Hesabê nê texrîbatî senî dîyeno? Kam hesabê nê texrîbatî dano? Rewşa kurdan hetê zereyî ra zî hole nîya. Mesela Galler de, seba ke tesîrê îngilîzkî kêmî bikerê, kesê ke dayreyanê resmîyan de şuxulênê mecbur ê ke galşkî bizanê. Ganî kurdî zî tedbîranê radîkalan bigîrê.”

Prof. Dr. Onur Hamzaoğluyî zî qiseykerdişê xo de bale ante perwerdeyê çendziwanîye ser û va: “Ma par seba konferansêkê warê sihetî da şîy Kurdîstanê Başûrî. Peynî de ma hîrê rojî şîy qampa Mexmûrî. Erê, nameyê aye qamp a, la sey qesebayêk a. Qesabaya Mexmûrî de tuto ke demeyê wendegehî de bo û nêşiro wendegeh çin o. Uca înan meselaya perwerdeyê bi çend ziwanan pratîk de çare kerda. Sinifê destpêkî û panc serranê verênan de perwerde temamen bi kurdkî dîyeno. Dima, hîrê serranê mîyanênan de perwerde beno bi di ziwanan, yanî bi kurdkî û tirkî pîya dîyeno. Lîse de zî, perwerde bi hîrê ziwanan virazîyêno: kurdkî, tirkî û îngilîzkî. No modelo erjaye û yewek seba çarekerdişê perwerdeyê Tirkîya zî şêno bibo model. Mavajin ke pawitişê ziwanêk ke vindî beno çîyêk o, miletêk ke mîyanê sînoranê Tirkîya de wayîrê 30 mîlyon nufûsî yo, çîyêko bîn o! Perwerdeyê bi ziwanê kurdkî heqêko cematkî û milî yo. Ganî kurdî bi her hawayî mucadeleyê fîîlî dewam bikerê ke nê heqanê xo hemîne bigîrê.”

Dima Prof. Dr. Onur Hamzaoğluyî qiseykerdişê xo de bi îstatîstîkan nîşan da ke xizmetê sihetî de ziwanê dayîke senî faktorêko muhîm o û va: “Dewlete bi xo îstatîstîkanê xo yê resmîyan de nufûsê kurdan, rewşa kurdkî qeyd kena. La nê îstatîstîkan eşkera nêkena. Nê çend îstatîstîkê ke serranê 1990an de gêrîyayê, îaderê unîversîte ra kewtîy destê mi. Eşkerakerdişê înan qedexe yo la ez hewna zî analîzê xo de înan ra îstîfade kena.” Û bi îstatîstîkan nîşan da ke seba ke ziwanê kurdkî qedexe yo û warê sihetî de bi ziwanê kurdkî xizmet nêdîyeno, kurdî ancax çar yan panc ra yewê tirkan xizmetê sihetî ra îstîfade kenê.

Serekê beledîya Bazîdî Dr. Canan Korkmaz zî qiseykerdişê xo de da zanayîş ke seba ke ziwanê kurdkî de xizmetê sihetî nêdîyeno mîyanê doktor û nêweşan de hetê têkilîye ra problemê cidî estê û va: “Ez bi xo kurd a, la aîleya mi rewna asîmîle bîya, ez kurdkî nêzana. Zafê reyan nêweşê ke bi tirkî nêzanê, hemşîreyan mîyanê ma de tercumanîye kerdêne. La hêdî-hêdî ke ez bineyke kurdkî musaya, mi ewnîya ke hemşîreyî şaş tercume kenê. Axir ganî hekîmî bi xo ziwanê nêweşan bizanî. Wina nêbo, bi tercume zî na mesela hel nêbena.”

Dima, beşdaran ra zî Dr. Mehmud Ortakaya û çend doktoranê bînan fikrê xo va. Doktorêk va: “Têkilîya mîyanê nêweş û doktorî de têkilîyêka mehrem a. Nêbeno ke tercuman mîyan de bo. Ganî nêweşî rasterast û bi hawayêko gerreyê xo hekîmê xo ra vajê.”

Moderatorê panelî Dr. Ozlem Anli zî va: “Meselaya sihetî de têkilî/fehmkerdiş zaf muhîm o. Demeyêk ma şîyêne dewan ra gêrayêne. Dewijê kurdan bawerîya xo bi doktoranê tirkan yan zî kesê ke karê dewlete de, ma vajîn, wîlayet de şuxulênê, nêardêne. La gama ke ma vatîn, ma beledîye ra yenê û ma bi kurdkî qisey kerdêne, hem samîmîyet nîşan dayêne hem zî xizmetanê sey aşî û kontrolê tutardişî ra hîna asan û rast îstîfade kerdêne. No semed ra ganî xizmetê sihetî bi ziwanê dayîke bêro dayene. Zaf eyb o ke seserra vîst û yewine de ma hema zî nê meselayan munaqeşe kenê.”