Pis û Qes

Vizêrna Diyarbekir şilî ya. Payiz o, la eynî ti vanê qey wesar o; guregurê hewran o, virso virseno. Ge beno hewro tarî, ti ewnîyenê bineyke badê pey tîjî vejîya. Bimbareke ge varena ge vindena…

Vizêr merdimanê ma telefon kerd va “Filan dewe ra yew cînîya extîyare şiya rehmet, tazîyeya înan ha filan ca de, ma piya şirê yew fatîha biwanê.”

Raşta ci ez înan hende nêşinasnena la herhal dûrî ra merdimê ma yenê. Ez ewnîyaya eyam weş o, tîjî ya, ez vejîyaya teber. Ma resayî pê û verê xwu da hetê cayê tazîye. Ma bineyke şî, la ma hew ke dî varitî kerd piro. Ma xwu da binê saçaxê yew bîna. Zêde dewam nêkerd, vinderte. Rayir ra ma xwu rê hem suhbet kerdêne hem şiyêne.

Ma şî cayê tazîye, serweşî da wayiranê merda, fatîhaya xwu wende, ma yew çay zî şimite. Ma reyna fatiha da wendiş û wuriştî, xatir waşt ameyî. La hema ke ma davîst metreyî nêşiyê varitî ancî kerd piro. Qasê des deqayî gur-gur ameye war û vinderte. Dinya biye a, roj akewt, tîjî vejîya. Ma zî kewtî rayir, wina bi suhbet xwu rê rayir şinê. La bineyke badêna, mi dî va xuş û ameye war. Ena rey eynî seke fekê meşke ra birişiyo. O wext, ma zî tam verê yew maxazaya mobîlya ra viyartêne. Êdî ma cayê xwu de, tam verê vîtrinê maxaza de vindertî. Ma xwu da binê saçaxê bîna û temaşeyê varişî kerd. Hergu çilka xişne cor de ameyne war ke qet mevajê. Ma hem temaşeyê varitî kerdêne hem zî xwu rê suhbet kerdêne.

O miyan de xalkeynaya mi va “Ti vanê qey Pis û Qes o. Ge bermeno ge huyeno!” Ma fam kerd ke “bermiş û huyayiş” ra qesdê aye ezman o, yanî ge varena ge vindena. La ma aye ra persa, va “Pis û Qes çi yo? Dê ma rê vaje.”

Xalkeynaya mi va “Meselaya Pis û Qesî ena ya. Vanê zemanêk yew dedza û dedkeyna zewicîyenê. Labelê çend serrî ser de nêşinê, dedza bêbext vejyeno, dedkeynaya xwu ser de cinî ano. Ena cînîya newîye zî tim vana ‘Ez to ra zaf hes kena.’ Û bi eno qeyde xwu mêrdeyî het kena şîrîn. Coka dedza êdî goş nêdano dedkeyna ser. Bibo çinê bo cînîya newî ya. Dedkeyna xwu rê milşikitî manena…

Rojêk, aşma sibatî ya. Serê sibatî de, wexto ke kile kewena erd, a roje de, eyam hewt rey beno weşî hewt rey beno şilî. Yanî sey ewroyî ge varena ge vindena. Çira tam a roje zî camêrd wenişto estorê xwu û nêşiyo yewna dewe. Wexto ke ageyreno, raştê xilêle û pûkî yeno. Yaban a, rayirê xwu keno vindî. Şewe diyena, ewnêno ke xelasa ci çinê ya. Gêno estorê xwu serebirneno, pîzeyê ci keno veng, keno sey kurne û keweno ci. Bi eno qeyde felitîyeno. La bişewe vîneno ke hetanî serê sibayî hewt rey bena şilî hewt rey bena weşî.

Serê sibayî diyeno, dinya bena zelal. Eyam beno a, mêrik keweno rayir yeno keye. Cînîya newîye vazdana şina vernî, vana ‘Keyê mi qurbanê to, emşo hewn nêkewt çimanê mi, hetanî serê sibayî mi rayirê to pawit.’

Nişka ra eyam yeno vîrê mêrdeyî, xwu rê vano, dê hela ez bipersî, madem hetanî serê sibayî rayirê mi pawito, nêkewta ra, nika zana eyam çend rey biyo weşî çend rey biyo şilî. Mêrde perseno vano ‘Madem heta serê sibayî ti aya biya, dê vaje, emşo çend rey biye şilî çend rey biye weşî?’ Cînîya newîye vana ‘Wîîî! Heta serê sibayî şilî nêvinderte, tim varayne.’

Dedkeynaya ci zî ha uca, xwu rê vinderta, milê xwu kerdo çewt. Mêrde fetilîyeno dedkeyna ra zî perseno. Vano ‘Qey to ez meraq nêkerda?’ Dedkeyna vana “De mi kerd nêkerd, Homa ho vîneno!’ Dedza perseno vano ‘Emşo çend rey biye şilî çend rey biye weşî?’ Dedkeyna vana ‘Hewt rey biye şilî hewt rey biye weşî.’

Dedza vano 'Wilay to raşt va.' Û êdî zano ke cînîya newîye zûran kena, heskerdişê aye zûreyin o. A ke heqîqeten ci ra hes kena, zerrîya aye ci rê veşena, dedkeyna bi xwu ya...”

Wexto ke xalkeynaya mi ena mesela qisey kerdêne, seke ma uca, binê saçaxê bîna de nêbê, ma şibî zemanê verî. Ma kewtbî miyanê xeyalan, ma bibî dedza û dedkeyna...

Peynîya mesela de mi va qey çilkê varitî neke ezman ra çimanê mi ra yenê war…

Diyarbekir, 25.10.2018