Pêla Peyêne

Serra 1937 de welatê Almanya de alim, teolog (keşîşê dêreyî) Martîn Niemöllerî vatbi: “Hela ke leşkeranê Hîtlerî, komunîstî towqif kerdî mi vengê xo nêkerd, çunke ez komunîst nêbîyo. Wexto ke sosyalîstî towqif kerdî mi hewna vengê xo nêkerd, çunke ez sosyalîst nêbîyo. Wexto ke eskeran, sendîkagerî towqif kerdî mi hewna vengê xo nêkerd, çunke ez sendîkager nêbîyo. Wexto ke yahûdî arê dayî berdî ez hewna bêweng menda, çunke ez yahûdî nêbîyo. Roja ke eskerî ameyî ez tepîşto berdo kes nêmendbi seba mi vengê xo berz bikero.”

Sîstemê faşîzmî tarî û bêvengîye ra hes keno. Veng û roştî ra xof keno, terseno. Êyê ke serranê 1980 û 90an de hepisxanan de hucreyan de mendê zaf hol zanê. Wexto ke bîyênî tarî îşkencekarî şîyênî zereyê hucreyan de îşkence kerdinî mehkuman. Eke mehkumî biqîraynî, sloganî bieştinî veng şîyênî ê hucreyanê bînan. O wext pêroyê mehkuman pîya qîraynî, sloganî eştinî. No halo winasî ser o îşkencekaran panîk kerdin, hama bi teqaza (lez) hucreyî terk kerdin vecîyayênî teber.

Eke şarê kurdî heme têde bigeyrî, vengê xo berz kerî, dewlete zî mecbur manena no halo faşîzan ca verdena. Eke vera faşîzmî pêro pîya vengê xo berz nêkerê, yew-yew kes tede sere nêşino. Dewleta faşîste her roje yew îcado newe şarî ser o cerebnena, sey rîşa pîse (kanser) hêdî-hêdî pêroyê govdeyî wena, qedênena.

Senî ke yeno zanayene pêla verêne roja 14 nîsane 2009 de 54 kesî, sîyasetkarê kurdî ameyî tepîştene. Hem şarê kurdî û hem zî demokrat û roşnvîranê Tirkîya ra veng nêvecîya, no halo bêxêr her kesî rê xayet normal ame. Zaf kesî va, no kar-halê dewlete û kurdan o, nika yew mudet ra pey pêrune vera danî.

Ama dewleta faşîte yew mudet pawit, goş rona, ewnîya kes îtîraz nêkeno, çewî ra veng nêvecîyno, yewna pêl sîyasetkarî arê day, towqif kerdî. Hewna zî tu kesî ra yew îtîrazo pêt-cidî nêbi. Mîyanî şarê kurdî de yew bêvengî virazîya, her kes şaş mendbi û goreyê fikrê xo ra ê pêlanê towqifkerdişî ra manayêk vetîn.

Dewlete na bêvengî ra daha zêde cesaret girewt, kam kewt ver, da arê û ewro zî ame resayî na derenca. Nika zî kes nêmendo îtîraz bikero.

Eke şarê kurdî a roje bidaynî xo vîye ro. Vengê xo berz bikerdin, yew şermizarîya pîle biviraştin û heme hetan ra cewabêko pîl bidaynî, dewlete zî yew de har nêbîne. Wina asan şarê kurdî qifle bi qifle nêtepîşten. Ewro zî dora towqifkerdişî ameye resaya akademîsyen, parêzger û rojnamegeran, ecêba meyşte (siba) dora kamî ya?

Wina aseno eke şaro kurd yew cewab nêdo na dewleta hare, no seracêr şîyayîş hama zaf hetê xerabîye ser şino. Heta ke zaf erey nêbo wa kurdî yewîya xo ya neteweyî ser o demo kilm de konferansêko neteweyî saz bikerê û telebanê xo yê neteweyîyan eşkera bikerê. Wa muracatê Yewîya Neteweyan bikerê seba heqê xo yê neteweyî û tehlukeyê qirkedişê şarê kurdî ser o tedbîr biwazî. Yan zî wa her kes keyê xo de ronişo, dora (siraya) xo bipawo. Hela çi wext leşkerî yenî berê ey ver towqif kenî.

Serran ra verî yew embazî mi rê meseleyêk vatbi, gorê vatişî ra mesela wina bî.

Rojêk mêrdek û qicê xo ha keye de ronişte yî, teber de beno hala-hala, yew qic bi vazd ra yeno zere. Vano, dîkê şima şi qûtê kerganê cîranî ser û cîranî da piro dîkê şima kişt. Yew vano şima qêy dîk axûr nêkerd, o bîn vano şima qût nêda dîkî coka şi qûtê kerganê cîranî ser. Her kes yewbînî sucdar keno. Cineke vana çîke nêbeno, ma cîranê yewbîn ê, ma nika yew dîkî ser o mesela nêverazî…

Bawkal vano şima zî şêrî dîkê cîranî bikişî. Lacek bi qicanê xo ra vano, bawkal qêy to aqil perrnayo, ti vanî şêrî dîkê cîranî bikişîn, seba yew dîkî beno ma xatirmendîş virazî? Sucê cîranî nîyo, sucê ma yo. Eke ma qût bidaynî dîkî û nêverdaynî dîk şêyro mîyanê kerganê cîranî ey zî dîk nêkiştin.

Bawkal, vano-nêvano şima zî şêrî dîkê cîranî bikişî kes goş bawkalî nêdano. Nê keyî hama meselayê dîkî xo vîr ra nêkerda, xebere yena vanî golikê ma şîyo bostanê yew dewijî û dewijî dayo piro golik kişto. Keyê mêrdekî têmîyan ra gêrenî, beno yew hala-hala, bawkal vano, se bi, çi qewmîya? Yew tut vano, bawkal golikê ma kewto mîyanê bostanê dewijî û dewijî dayo piro golik kişto. Bawkal vano, şêrê dîkê cîranî bikişî. Lacek vano, bawo-bawo golik kişto golik! Torn vano, bawkal rê dîk bi derd, çend aşmî ser de şîy, ey hama dîk xo vîr ra nêkerdo. Vêve vana, goş medîn bawkalî, hîşê ey yewca de nîyo û nêzano ha se vano.

Çend aşmî vîyarenî, rojêk bawkal ha balqone de ronişte, hewna dî ke mîyanê dewe de teşxele vecîya, vengê qîrî, hawar û bermî kewte dewe ser. Qicê keyî nata-weta vaz danî.

Bawkal vano, se bi, no çi veng o, çi qêrî ya? Yew torn vano, bawkal lacê ma û filankesî lej (qoxe) kerd û lacê ey da lacê ma ro kişt. Bawkal hers beno werzeno şino zere kişta pixêrî de ronişeno. Kulfetê keyî protesto keno, werd nêweno û çewî de qalî nêkeno. Demêk ra pey lacek yeno kişta bawkalî de nişeno ro vano, bawo ez se bikero, şarî lacê mi kişt? Bawkal vano, şo dîkê cîranî bikişe. Lac vano, bawo-bawo şarî lacê mi kişto. Zereyê mi vêşeno ti kewtî belayê dîkî, ti werd nêwenî, kesî de qalî nekenî ti vanî şo dîkî bikişe. Bawkal vano, mi roja verên şima ra va-nêva şêrî dîkê cîranan bikişîn. Şima goş nêda mi. Eke şima heyfê dîkî bigirewtin, her kesî zanaynî ke şima heyfê xo kesî rê nêverdenî. Kesî ne cesaret kerdin golikê ma bikişo û ne zî tutê ma amêynî kiştiş. Ama dewijan to ra ri girewt her kes zano ke to ra huner nêno, kamî çi kerd heti de kar maneno. Coka ewro ra pey ti se bikerî betal a, yan ti şinî heyfê dîkî ra dest pê kenî yan zî xo rê cayê xo de ronişe û mi rehet verde.