Qutwerê Ma, Hakkerê Şarî

Ez heya yewendes serrîya xo dewe de menda. Cuyayîşê dewe şima zanenê. Verênanê ma cuyayîşê dewe rê vatênê “Ga, manga; golik za!” Îna ya dewe. Ge manga û golike dima, ge hêga û cite dima…

Ma kergî, qazî, elelayî zî weyî kerdênê. Yew elelaya ma estbî. Tim şîyênê hetê dereyêk ra –ma tira vatênê Xozer- hakê xo uca de kerdênê. Çi rey mi nêdîyo ke hakê xo koxa ma de kerdo. Tim ma şîyênê koxe, koxa ma veng a! Tena zîrç! Zîrçê kergan ê zereyî girewto. Aspijî zî rey-rey kewtênê de. La hak bin ra çin bî. Ma hesretê hakî mendênê.

Yew roje dayîka mi vat “Wet ra elela dima bikewe. Îna sîyaqere şina ça de hakanê xo kena?” Mi xo eştênê mîyanê leman û biran ke elela mi nêvîno. Elelaya ma zî muşeqet bî! Nêwaştênê ma cayê hakan bivînê, cêra bivejê. Ez zir qîrbela bîya! Nimitkî kewtênê dima gêrayênê cayê halînî ke ê hakanê girdan biberî keye. Sey yew kuzeyî nimitkî ra mi elela teqîb kerdênê. Aye rey-rey sey qertalî pelî dayênê piro, hetê qîyameyan ra şîyênê. Ez zî tengnefes dima! Nata-weta ewnîyayênê elela, eke çew tira nêaseno, xo kerdênê mîyanê biran û puşî ra hakan ser o niştênê ro. Qayîl bî ma ra dûrî bivindo, goreyê zerrîya xo hakanê xo bikero, ser ra qirp bibo, bêminet leyîranê xo bivejo.

Ez sey kuzeyî, sey luye dima şîyênê. Semedê yew hakî mi hewt teqleyî pêdima eştênê! Ez bul-bul şîyênê mîyanê birrî ro, cayê hakan ca kerdênê. Serê halînî ra elela tepiştênê, heme hakî girewtênê, nêverdayênê elela qirp bibo.

Dewijî ine hol zanenê; eke elela teber ra hakan bikero û ser o qirp bibo, hakan ra birîyena. Hem zî bena werdê luyan û kuzeyan. Elela înan ver ra nêremena, kewena tatîlê qirpî û leyîrvetişî.

Mi ke halîn ca kerdênê, dinya bîyênê yê mi! Fekê mi şîyênê peyê goşanê mi, pel nîyayênê mi ra. La pelê elelaya ma şikîyayênê. Feqîra mi mi de, ma de sere nêkerdênê. Mi hakî dayênê arê, ver dayênê hetê keyeyî.

Îna her roje mi elela, elela ez çarnayênê dormaleyê xo de.

Yew zî kergêka ma ya bêşerme estbî. Yew kerga selxaneya nankore!.. Ma ewnîyayênê ci, miqatê ci bîyênê, weyî kerdênê û pawitênê ke ma rê hakan bikero, la Homa hakan bido! Her roje serê sibayî qûtayênê, to vatênê derey dinya qelibnaya. Qût qût ha qût qût!... Hinî goşê ma berdênê, dinya ardênê ma ser. Ez pê heyecan a hetê koxe ra şîyênê ke Homa hakan bido! Bêxeyra zîrç û aspijan çîyêk çin o! Mi tira dest çarnayênê, teba nêkewtênê destê mi ver. Inê qûtayîşê bêhakî tex vistênê mi. Ez bîyênê gêj û tewş. Hende qûtayîş dima ti yew hak zî meke!

Ina rey ez kewtênê kerge dima, mi kerge pawitênê. Ina qinrêxine ha ça de hakan kena?

Ancî îna yew roje şefeqê serê sibayî de mi qut da kerge û a pawite. Seke qûtena, ez zilqê çiman kena a ha şina ça. Kerga ma dêsî ser ra xo eşt erd, percîn ra vîyarte, şîye koxa cîranan. Şina uca de hakê xo kena! De bîye (bê) gêj mebe! Ez şîya, mi cîrananê ma rê vat. Kerga ma ha hakê xo tîya de kena, ino hakê kerga ma yo.

Ma hezar û yew halhala û şemata nayênê ro yew hakî ser o. Ino hak yê kerga ma yo, ney yê kerga ma yo… Ma goşê yewbînan berdênê. Riswatî bîyênê yew hakî ser o. Cîrananê ma vatênê, wayîrê kerga xo ya qinçewte bivejîyê! Şima koxa ma akerde verdaya, kuze kewto ci, çend hebî kergê ma kiştê…

Ina halhala û şemate ser, babîyê mi kerga ma girewte sere birnaye. Bes o, ina kerge ma rezîl û rispate kerdî semedê yew hakî ra, vat. Babîyê mi bî piro, kardî naye vîye ra; vengê cîrananê ma zî birîya. Qûtayîş û bêhakîya kerga ma zî, hakkerîya şarî zî…

Ez nika tîya ra ewnîyena, pey a elelaya ma wesifîyena. Elelaya ma hakê xo ma ra nimitênê, cayo dûrî de bîyênê qirp, leyîrê xo, xo rê ardênê. Qayîl nêbîyênê destê ma, çimê însanan pa bikewo. Halînê xo mîyanê leman û biran de viraştênê. A xo ser, bê ma, bê minet qirp bîyênê. Çi wext waşt o wext niştênê serê hakanê xo. Bîyênê qirp, leyîrê xo vetênê. Zaf zeman zî cayo ke qirp bîya, ma nêeşkayênê cêra bivejê, hakî bîyênê werdê luyan û kuzeyan. Aye ancîna zî terkê xoserbîyayîşî nêkerdênê. Elelaya ma elelalîya xo de wayîrê hakan û leyîranê xo vejîyayênê. Goreyê ma ney, goreyê xo qirp bîyênê.

A kerga ma ya qinrêxine hakê xo, xo rê zî nêkerdênê, ma rê zî… Qutê xo ma ra, hak û hakkerîya xo şarî rê... Yeno mi vîr, babîyê mi piçwiç û halhala û şemate ra cunis bi, nankora ma sere birnaye. Tehmê goştê xo hema zî honîk o  fekê mi de! La elelaya ma werdê luyan û kuzeyan bîyayîş girewtênê xo çim, pax ma nêkerdênê. Waştênê ma ra dûrî bivindo, halînê xo de hakanê xo bikero, xo rê qirp bibo, xo rê leyîran bivejo.

Sey ina elela û kerga ma însanî zî estê. Xuye û exlaqê kerga ma pîs bi. Qutwera ma bî, hakkera şarî… Ez vana gerek merdim bibo qutwer û hakkerê xo. Sey elelaya ma, minetê halînê yewnayî nêkero. Xo rê bibo, xo rê bivirazo. Pey ziwanê dayîka xo binuso, germîya xo bido ziwanê dayîka xo. Eke sey aye bikero, roje yena, gênê nanê fekê kardî ra. Gerek qutê xo keye û halînê xo ra bigiro, hakê xo keye û halîna xo de bikero.

Ma ewnîyenê ke binêk wendeyê ma manenê kerga ma ya bêşerme. Henî ziwanê xo ra dûrî kewenê, yewna ziwanî sînenê, yewna ziwanî neqişnenê xo fek ra.

Heq! Ziwanzanayîş çîyêko hol o, beno xemilê însanî. Însan çiqas ziwan bizano hende rind o. La ma warzê heq-huqûqê şitê dayîka xo welat û miletê xo rê xenîm bikerê, ziwanê xo biteriknê û verê xo bidê ziwanê yewnayî; ina bena teresî û bêxeretî. Merdim gere hêverê xo ser ra bibo.

Bezre ke keweno erd, hêverê xo şeqeno beno lem, erdê xo ser o warizeno, xo ser ra keno a, versî zî dano binê xo. Dare xo ser ra warizena; saye, murîye, alinçe girê dana. Her teyr refê xo wa perreno, qifleyê xo de firreno.

Manga, bize, mêşna çiçeyê xo şit kena de, qeyê golik, biza û varaya xo. Çiçeyanê xo şit xemilnena çerayîş wa. Ma zî qeyê xatirê înan çir kenê, ê çiçeyan ra sitilê xo kenê de û xo rê kenê mast û qatix.

Biyerê ma yewbînan ra elelaya ma ra zîyadêr teba nêwazê. Hêverê xo rê bibê. Dima ke zêde bî, ma bidê kesanê bînan. Ma xo vîr ra nêkerê, pîrikê ma Îbrahîm Pêxamberî zî dua hêverê ganê xo rê kerda. Dima dadî û babîyê xo rê, dima însananê bînan rê… Her kes adir kaş keno binê tewqa xo, mîrê xo elaweno û pewjeno. Ma zî sey Xelîl Îbrahîmî hêverê ganê xo rê dua bikerê, weşî û selametî xo û ziwanê xo rê biwazê.

Ewro ma ewnîyenê, ma henî ziwanê xo ser ra kewenê kêmî. Eke însan ziwanê xo rê kêmasî bikero, dîn û îman ra zî kêm û nêm o. Biyerê ma kêmasîya înayin, kêmasîya aqil û însanî wedarnê, hinî hayî bibê.

Ma xo vîr ra nêkerê, ziwan zî rengê ma zî mohrê Homayî yo. Mohrê Homayî, qewet û qudretê Homayî ma bisînê xo zere. Ma miqatê ziwanê xo bibê. Sey yew leme xo ser ra akerê. Xuşik, xilor û laşeyê ziwananê bînan mîyanê ziwanê xo ra weçînê. Wa xo ser ra hare bido teber ziwanê zazakî.*

________________

* No nuşte “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Dîyarbekir 01-15 çele 2012, r. 7” de weşanîyayo.