Îraq de weçînayîş

Roja 7 adare 2010 de hemeyê Îraqî de şar seba weçînayîşê 325 parlamenteran şi serê sindoqe.

Seke yeno zanayîş, bi pêşengîya DYA hêzanê hempeymanan roja 20 adare 2003 de mudaxeleyê Îraqî kerd û rejîmê partîya Baasî ya faşîste rijna. Dima, qanûno bingeyîn yo newe qebul bi û îdareyêko federal ronîya. Goreyê qanûnê neweyî ra êdî kursîyê meclisê Îraqî hetê şarî ra bi weçînayîşê demokratîkî yenê weçînayîş.

Îraq de weçînayîşê pêroyî reya verêne 15 kanune 2005 de virazîyay. Weçînayîşê verênî de erebanê sunnîyan yê Îraqî ke zafê înan terefdarê partîya Baasî bîy, weçînayîş boykot kerdbi la weçînayîşê diyine de beşdar bîy.

Roja 7 adare 2010 de hemeyê Îraqî de weçînayîşê pêroyî yê diyine virazîyay. Seba 325 kursîyanê parlamentoyê merkezî yê Îraqî 300 ra vêşêr partîyê sîyasî û 6 hezarî ra vêşêr namzedî kewtîy weçînayîş. Roja weçînayîşî Kurdîstanê Başûrî de tu bîyena xirabe nêbîye la hetê erban de, şaristananê sey Bexdad, Felluce, Beqube û Mûsil de netîceyê êrîşanê bombayînan de tewr tay 35 kesî merdîy gelek kesî zî birîndar bîy. Telefatîya tewr girde Bexdad de bîye. Netîceyê teqayîşêk de bînayêk rijîya, tam 25 merdimî bin de merdîy.

Goreyê malumatê ke muşahidê Miletanê Yewbîyayan û yê xoserbîyayeyî danê, weçînayîş bi hawayêko şefaf û demokratîk vîyarto. La hewna zî tayê cayan de îdîa bi ke weçînayîş de bêrayî û hîle bîyo. Mesela, tirkmanan û lîsteya Goranî (vurnayene) ke lîderîya Noşîrwan Mistefayî de hereket kena, lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî sucdar kerd ke zafê cayan de bêrayî kerda û verê Komîsyonê Berzî yê Weçînayîşî de gereyê lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî kerd.

Nufûsê Îraqî heme 28 mîlyonî yo, 18 mîlyonî û 600 hezar raydayoxê qeydkerdeyî estê. Goreyê malumatanê ke komîsyonê weçînayîşî yê Îraqî dano, nê weçînayîşî de, pêroyê Îraqî de se ra 62.40 yê raydayoxan şîyê serê sindoqe. Nê zî kenê 12 mîlyon raydayoxî. Labelê mintiqaya Kurdîstanî de na hûmare zaf berzêr a. Mesela Duhok de se ra 80, Hewlêr de se ra 76, Silêmanîye de se ra 73, Kerkûk de se ra 73 ray ameyê eştiş.

Kurdîstanê Başûrî de lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî ke 13 partî û grûban ra teşekul bîya, serdest vejîya. Gerçî hîna zî netîceyê weçînayîşî îlan nêbîyo la goreyê malumatê ke dîyenê, şaristanê Duhokî de des kursîyan ra newê înan lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî girewtê, yew kursî zî Yekgirtûyê Îslamî girewt. Paytextê Kurdîstanê Başûrî Hewlêr de zî çarês kursîyan ra heşt hebî lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî, di hebî lîsteya Goranî, di hebî Yekgirtûyê Îslamî û Komela Îslamî zî yew kursî girewt. Silêmanîye de zî lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî û lîsteya Goranî reqabetêko pîl kerd. Par aşma temuze de weçînayîşê parlamentoyê îdareyê Kurdîstanî de hereketê Goranî mintiqaya Silêmanî de bibi yewin. Nê weçînayîşî de merkezê Silêmanîye de lîsteya Goranî bîye yewine la dorûverê Silêmanîye de nişêna rayanê parî bigîro. Silêmanîye de hewtês kursîyan ra lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî şeş, lîsteya Goranî şeş, Yekgirtûyê Îslamî û Komelaya Îslamî zî her yewî yew kursî girewt.

Goreyê komîsyonê weçînayîşî ra Kerkûk de 787 raydayoxî estê. Kerkûk de seba 12 kursîyan 335 namzedî nîşan dîyay. Kurdî Kerkûk de bi çar lîsteyan dekewtîy weçînayîş. Goreyê netîceyê texmînî, lîsteya Goranî 37 hezarî, Yekgirtûyê Îslamî 43 hezarî, Komele 16 hezarî rayî girewtîy. Labelê semedo ke her kursî ganî 47.500 rayan bigîro coka nînan ra tu yewe zî nêşay kursî bigîrê. Yanî qasê 80 hezar rayê kurdan bêtifaqîye ra veşay. Lîsteya şovenîstanê ereban el-Îraqîye ke serekîya Eyad Elawî de ya, 252 hezarî rayî girewtîy, lîsteya Hempeymanîya Kurdîstanî zî 223 hezarî rayî girewtîy. Kurdan Kerkûk de tewr tay se ra pancas ra vêşêr rayî girewtîy la sey lîste erebî Kerkûk de benê yê yewin.

Aqubeto ke ameyo bi sereyê Kerkûkî de, ameyo sereyê Mûsilî de zî. Hewna, pisporê weçînayîşî vanê, semedo ke kurdî bi çar lîsteyanê cîya-cîyayan dekewtîy weçînayîş, coka rayê înan parçe bîy û cayanê bînan yê Îraqî de zî tewr tay 6 kursî kêmî vejenê.

Hetê kurdan ra çîyêko keyfê merdimî bîyaro no yo ke, badê weçînayîşî karbidestanê PDK beyanat da û va, netîceyê weçînayîşî çi beno wa bibo, beno ke kursîyê ma qasê yewbînan nêbê, şirîkatîya stratejîke ya mîyanê PDK û YNK de dewam kena. Feqet wina aseno ke hêzê girdî yê Kurdîstanê Başûrî êdî tena PDK û YNK nîyê. Hereketê Goranî ke zafane rayê xo tebeqeya belengaze ra gêno, vera-vera beno hêzê hîrêyin yê Kurdîstanê Başûrî.

Şovenîstîya ereban vera kurdan de dewam kena. Mesela komîsyonê weçînayîşî yê Îraqî 6.200 rayê kurdan yê ke welatanê teberî ra ameyê dayîş bi behaneyanê cîya-cîyayan betal kerdîy. Wina aseno ke mucadeleyo tewr gird badê weçînayîşî dest pêkeno. Mesela, roja badê weçînayîşî lîderanê lîsteya el-Îraqîye ra Usame el-Necefî ke şovenîstêko ereb û muxalifê kurdan o, beyanatê xo de va, ma bin ra nêwazenê Celal Talebanî bibo serokkomarê Îraqî. Xora, verê ey zî Tariq Haşîmî qanûnê bingeyînî îhlal kerd û va “Îraq dewletêka ereb a, ganî kesêko ereb bibo serokomar.”

Îraq de seba heme terefan, mucadeleyo tewr çetin badê weçînayîşî dest pêkeno.