Yeno mi vîr, zemanêk, gama ke yew bişîyêne cayêk û biameyêne, badê xêrameyîş û perskerdişê hal-xatirî, badê selam û kelaman, vatêne “Çîyo ke to werdo, şîyo. To çî dî çi nêdî, dê ma rê qisey bike.” Ancî zaf merdimî derheqê her çî de bi vatişkî gelêk çî qisey kenê, fikrê xo vanê, şîroveyan kenê, teorîyan virazenê. La mi gore, eke merdim dîyayîş û virardişanê xo, fikrê xo bi nuştekî îfade bikero, hîna rind beno. Çunke îfadekerdişê nuştekî hem qiseykerdişo rafînekerde yo hem zî heta bi heta tarîxî rê maneno, cuya ma ya ewroyî ra seba neslê ma ra dimayî gelêk melumatê muhîmî neql benê. Coka nê serranê peyênan de ez ke şina cayêk û agêrena, verî ke vîrê mi ra şirê, eke firsendê mi estbo, ez dîyayîşanê xo nusena û weşanena.

Rojanê 7-9.11.2013 de Duhok de “Rojê Edebîyatî yê Bakur-Rojawanî” bi sponsorîya serwezîrê Hukmatê Kurdistanê Başûrî birêz Nêçîrvan Barzanî hetê merkezê Yewîya Nuştoxanê Kurdan yê Başûrî û Yewîya Nuştoxan Şaxê Duhokî ra organîze bîyî. Ez zî beşdaranê na çalakîye ra yew bîya. Vizêr şan de ez û tayê embazî ma agêrayî ameyî Dîyarbekir. Çîyo ke ma werdo xora şîyo pîzeyê ma, la çîyo ke mi dî, heta ke mi ra bêro, ez do binusî. Hem wa dîyayîş û fikrê mi qeyd bibê hem zî wendoxê delalî wa bieşkê penceraya mi ra tayê çîyan bivînê.

Serekê Yewîya Nuştoxanê Kurdan Şaxê Duhokî birêz Hesen Silêvanî, ancî nuştox Hizirvan Ebdula û tayê nuştoxê bînî yê Başûrî gama ke emser menga gulane de seba kongreya heştine ya Pena Kurd ameybî Dîyarbekir, o wext înan behs kerdbî ke seba rojanê edebîyatî yê Bakur û Rojawanî amadekarî kenê û înan ez dawet kerdbîya. Badê, înan Komeleya Nuştoxan ya Kurdan ke merkezê aye Dîyarbekir de yo zî wesênaya. Komeleya nuştoxan zî tayê nameyî tesbît kerdê. Axir ma da-des kesî roja şeşê teşrîna verêne, badê teştareyî Dîyarbekir de lokalê rojnamegeran ra weniştî hîrê wesaîtanê xususîyan û kewtî rayîr. Mêrdîn de ma mamostayanê Unîversîteya Artuklu ra birêz Selîm Temo zî girewt û ver bi sînorê ke eynî wext de gewde û mezg û zerrî û hîs û ruhê kurdan parçe kerdo, kewtî rayîr.

Kesê ke Bakur ra ameybî wesênayîş, Dîyarbekir ra ez bîya, Culemêrg ra Xalid Sadînî amebi, Yaqob Tilermenî Qoser ra yo la Mêrsîn de maneno, amebi. Mehemed Zahir Ertekîn Mêrdîn ra yo la Unîversîteya Çewlîgî de dersdar o, amebi. Prof. Îhsan Sureya Sêrt ra yo la davîst serrî welatanê cîya-cîyayan yê teberê Tirkîya de unîversîteyan de xebitîyayo, amebi. Nameyê Komela Nuştoxanê Kurdan ser o zî Mehemed Yilmaz, Dr. Selîm Temo, Hogir Berbir, Enîse Çağer, Mehemed Dewran, Rodî Zinar, Çîya Mazî, Berken Bereh, Mîran Janbar, Zulkîf Kişanak û Cîhan Yildirim ameybî. Ancî vistewreyê rehmetî Mehemed Uzunî Celal Uzun zî hetê Komela Nuştoxan ra amebi wesênayîş, o zî ma reyde ame. Bakur ra çend kesê bînî zî estbî la heme mi vîr de nîyê. Serekê beşê kurdolojî yê Unîversîteya Artuklu Prof. Qedrî Yildirim zî amebi wesênayîş la seba ke sewbîna programê ey estbi nêeşkabi bêro.

Êyê ke Bakur ra ameybî, înan ra Dr. Selîm Temo, Çîya Mazî, Berken Bereh, Rodî Zinar, Mehemed Zahir Ertekîn, Prof. Îhsan Sureya, Xalid Sadînî û ez, yanî ma heşt kesan teblîxî pêşkêş kerdî, embazê bînî sey mêman beşdar bîyî.

Rojawan (Kurdistanê Surîye) ra zî gelêk kesî ameybî wesênayîş. Nuştox, edîb û roşinvîrê wesênayeyî ke Rojawan ra verê cû bi hawayêk xo resnayo Başûr û êdî uca ciwîyenê heme ameybî. La Konê Reş zî tede 22 kesê bînî ke nika Rojawan de ciwîyenê û seba Rojanê Edebîyatî ameybî wesênayîş, nêeşkayî xo biresnê Duhok. Ez cêr ra bineyke behs kena çira nêeşkayî bêrê.

Kurdistanê Rojhelatî ra zî tayê kesî Urmîye, Seqiz û Senendej ra ameybî wesênayîş. Ancî hema vajîn ke heme şaristananê Kurdistanê Başûrî ra gelêk kesî ameybî wesênayîş.

Dîyarbekir ra hetanî Duhok ma hîrê wesaîtê xususî têdima xo rê sey konvoyî şîyî. Teberê Nisêbînî de ma werdê xo werd û rayîrê xo ra dewam kerd. Rayîrê asfaltî ke şino Berê Birahîm Xelîlî (Habur Kapısı) zaf sixlet bi. De wina hesab bikîn, mîyanê Cizîre û Silopîya de her di şerîtanê rayîrî ra yew qasê da-pancas kîlometreyî temamen seba kamyon û treyleran ameyo abirnayîş, ameyîş û şîyayîşê tarfîkî yew rayîr ser o beno. Wesaîtê girsî wina diqor-hîrêqor yew yewe ver de, pêro barkerde vindertê ke dore bêro înan û ber ra bivîyarê şirî hetê Kurdistanê Başûrî. Ez vana qey sînoranê Tirkîya de tu berêk, beno ke Berê Qapikule zî hende sixlet nêbo. Xora Cizîre ra hetanî Berê Brahîm Xelîlî rayîr hende baş nîyo. Mazot û rûno ke tankeran ra rijîyayo, xetê fosforinê sipîyî yê asfaltî qilêrê xo de vîndî kerdê, rayîr heme bîyo kert û kort. Şoforê rebenî yê qamyon û tiran hewteyêk yaz û yabanê Homayî de pawenê ke dorê bêro înan.

Ma hetê sînorî yo ke binê kontrolê tirkan de yo ra leze vîyartî la hetê Kurdistanê Başûrî de ma zaf ewiqîyayî. Sedem zî burokrasîyê sîstemê ma kurdan bi. Seba ke wesaîtan rê destur bêro girewtiş, tayê bac û mesrefê sîgorta gênê la bi çi hawayî! Cayêk de ruhsetê wesaîte qeyd kenê, cayêk de nameyê şoforî qeyd kenê. Cayêk de hîrê tene kaxidan danê, cayêk de pere gênê. Dima ti agêrenê, ê hîrê kaxidan ra yewe danê cayêk, yewna danê cayêna. Cayêk de ti fîş gênê ke wesaîte kontrol bîya û çîyêko qaçax tede çin o…

Nê kirarî zî her yew bînayêk de yan zî cayêkê dûrî yê eynî bîna de benê. Wesaîta ke ez tede bîya, ma heme kirarîyê xo bi sebr û serkewtiş temam kerdî la ma kerd xo vîr ra ke yew nuqta de mor bidin yew kaxida xo ro. Nêzdîyê ke ma bikewin cayê kontrolkerdişê pasaportan, uca de vernîya ma gêrîya ke kaxita ma bêmor a. Ma apey açarnayî, ma mîyanê treyleran ra bi zor û zehmet xo resna nuqta, kaxita xo morkerde, axir ma agêrayî şîyî.

Ez xo rê karê burokrasîyê kurdanê ma de heyret menda. Ê heme kirarîyê ke cayanê cîya-cîyayan de û yewbînan ra dûrî virazîyenê, eşkenê zaf bi asanî yew ca de virazîyê. Ez tam emîn nîya la beno ke rîyê nê burokrasî ra yo ke şoforê kamyon û treyleran hende ezîyet ancenê. Çîyêko bîn zî, eynî sey burokrasîyê xo yê hantalî memurê ma yê kurdî zaf rehet ê, qet xo eciz nêkenê. Hêdî-hêdî xo rê bi keyfê zerrîya xo têwgêrenê ke hewnê merdimî anê.

Sedemo ke ma erey kewtî ra yew zî no bi ke yew embazê ma mengêk û panc rojî yê ke pasaportê xo îbtal bîyo, la ferq nêkerdo. Seba ke pasaportê embazê ma Swêdî ser o bi, coka hetê tirkan de problem nêvejîya. Ma ke Pirdê Xêbûrî ra vîyartî, ma heme karê wesaîtan temam kerd, eke dore ameye kontrolê pasaportan ser, memurê ma yê kurdî va “No pasaport îbtal bîyo, ma nê embazê şima apey açarnenê.” Ma telefonê berpirsîyaranê Yewîya Nuştoxan kerd, nuştox Beyar Zaxo ra ame resa ma. Çend cayan rê telefon akerd. Axir cor ra talîmat ame. Memuranê gumrukî lezalez herinda pasaportî de yew kaxida zerde sey pasaportê muweqetî amade kerde. Ma çend nuqtayanê bînan yê kontrolî ra zî vîyartî, axir ma ber ra xelisîyayî, şîyî vewer.

Badê ke ma Zaxo de serê rayîrî de yew benzînxane ra depoyê wesaîtanê xo bi benzînê ke hetê Tirkîya ra zaf ercanêr o kerd pir, ma Beyarî ra xatir waşt û ver bi Duhok kewtî rayîr. Ma ke Duhok de resayî otela ke ma tede manenê, saete desê şewe bî.

Ma ke şîyî otele, ma fekê tayê embazanê ke telefonê înanê destan înternetî ra girêdaye yo ra pêhesîyayî ke Konê Reşî facebook de rîpelê xo de mesaj vila kerdo ke 22 edîb û nuştoxê ke Rojawan ra ganî biameyêne Başûr, pêşmergeyan ê apey açarnayê. Ez ê bînan nêzana lê yê mi, ez zaf xemgîn bîya. Dima mi înternet de yew keyepelê kurdanê ma yê Bakurî de zî yew xebere wende ke sernuşte wina bi: “Hikumeta Başûr nehişt nivîskarên Rojava derbasî Başûr bibin!” Yanî “Hukmatê Başûrî nêverda nuştoxê Rojawanî bivîyarê Başûr”.

Roja bîne serê sibayî mi çend embazanê ma yê Başûrî ra persa, înan zî tam tersê ney, va, partîya ke Rojawan de hukim kena, badê ke Berê Tilkoçerî girewt xo dest êdî Berê Sêmalka hetê Rojawanî ra şîyayîş û ameyîşî rê temamen girewto. Nê 22 nuştoxî zî mecburen ameyê ke uca ra bi hawayêko resmî bivîyarê Başûr. La mesulanê partîya ke hetê Rojawanî ra o ber girewto, nêverdayo nê nuştoxî bivîyarê. Ê zî şîyê yaban ra bi hawayêko qaçax dekewtê mîyanê sînorê Başûrî. Pêşmergeyanê serê sînorê Başûr û Rojawanî vernîya înan girewta. Înan qasê şeş saetî pawito ke Hukmatê Kurdistanê Başûrî înan qebul bikero, la kesî ra xeberêk nêgirewta, şewe înan ser de ameya, mecbur mendê apey agêrayê. Xora Konê Reşî zî badê pey na mesela bi no qayde rîpelê xo yê facebookî de nuşta û dima sey xebere eynî keyepel de weşanîyaya. (Nederbasbûna me gunehê kê ye?)

Axir sedem çi beno wa bibo, ez bi xo zaf kewta ver ke nuştoxê ma yê Rojawanî bi no qayde nêeşkayî bêrê Rojanê Edebîyatî. Ez vana, gerek partîyê kurdan meseleya milî de fek rike ra veradê. Û çîyo tewr muıhîm, nuştox û edîban ser o polîtîka nêkerê. Ganî edebîyat û hunerê kurdkî, nuştoxê ziwanê kurdkî û bitaybetî zî xebata ziwanî sîyasetî ser ra bo. Ganî qedr û qîymetê nuştoxanê kurdan hende kêmî nêbo.

____________

Rojê Edebîyatî yê Bakur-Rojawanî - I

Rojê Edebîyatî yê Bakur-Rojawanî - II

Rojê Edebîyatî yê Bakur-Rojawanî - III

Rojê Edebîyatî yê Bakur-Rojawanî - IV