Şa Xoşên (1015-1074)

Nameyê ey Mubarek Şa yo. Leqemê Şa Xoşênî ro ey ronîyayo. Tayê vanê, Baba Xoşên zî eynî o yo. Serra 1015 de Lurrîstan de, serdaranê Lurrîstanî ra keyeyêko dewlemend de maya xo ra bîyo. Goreyê efsaneyanê dînê yaresanîye ra Şa Xoşên maya xo Mama Celale kênaya Mîrza Emaneyî ra bê ke mêrdeyêk reyde rakewo, eynî sey Îsayî, bi fermanê Homayî bê babî bîyo.   

Goreyê efsaneyanê dînê yaresanîye, gama ke Şa Xoşên 32 serrîya xo de serê koyê Yefte de, Xuremabadê Lurrîstanî de Kirdgarî (Homayî) reyde qisey kerdêne, nûrê Homayî ame war û dekewt leşa ey. Şa Xoşên a roje ra bi rayberê dînê yaresanîye. Şa Xoşên serra 1074 de nêzdîyê Hersînî de merd. Vanê, dekewto mîyanê awa royî tede vindî bîyo.

Şa Xoşênî şîîrê dibeytî nuştê û nê şîîrî hetê murîd û pîranê dînê yaresanîye ra sey deyîran amey vatiş. Şîîrê Şa Xoşênî hetê muhtewa ra girêdayeyê dînê yaresanîye yê û pirrî şîret ê. Bawerîya “donadonîye”, yanî leşêk ra neqlbîyayîşê ruhî seba leşêkê bînî, şîîranê ey de xo nawnena. Mesela, şîîrêka xo de vano, “ez nika sey Şa Xoşênî ameya dinya la di sey serrî ra ver bi nameyê Mewlayî (Îmam Elî) ez dinya de bîya.” Şa Xoşên bi naye namdar bîyo ke, ey zaf qîymet dayo deyîrbazîye û enstrumananê muzîkî yê sey tembûr, def û bilûre. Hewna, ey zaf qîymet dayo vateyanê şîretkaran yê dînê yaresanîye û cuya murîdanê xo. Şîîrê ey û şîîrê ê demî yê dînê yaresanîye bi nameyê “Şîîrê Dewrê Şa Xoşênî” name benê. Şa Xoşên şîîrêka xo de [bi kurdkîya gorankî] wina vano:

“Yarsan wera, yarsan wera
Way heq rasiyen, biranan wera”

Yanî vano:

“Yaresanan bêrê, yaresanan bêrê

Rayê heqî rastî ya, birayan bêrê”

Şa Xoşên yewna dibeytîye de wina behsê xo keno:

“Mamam Celale ye, kakam rengî ne
Don ve don amam, çîne ve çîne
Ha îsa yûrt û namim Xweşîne
Herkes bişnasom, pakiş mekîne”

Yanî vano:

“Maya mi Celale ya, kekê mi rengîn o

[Ez] don bi don ameya, şina bi şina

Ha nika tîya ya, nameyê mi Xoşên o

Her kes[o ke] mi bişinaso, pak û bêkîn o”

_____________

Amadekar: Sidqî Hirorî

Çimeyî:

– Mêjûy Edebî Kurdî, Dr. Marif Xeznedar, Bergê yekê, Weşanxaneya Arasî, Hewlêr, 2001
- Gewre rabere dîniyekanî Yarsan, Eyûb Rostem, http://www.belxe.com/gawra_rabar.htm
- Pîrozî mosîqa lay şwênkewtuwanî ayîn û bawerî Yarsan, Sîrwan Elî Reza Hawarî, http://www.judinews.com/Direje.aspx?Cor=BirwrayNwseran&Jimare=269
- Efsanekanî heqîqet, M. Behroz, http://halabja.info/Govarihalabja17/afsana.htm

___________

Not: No nuşte keyepelê Kulturname ra gêrîyayo û hetê Roşan Lezgînî ra kurmanckî ra tercumeyê kirmanckî bîyo.