SEBA KURMANCAN GRAMERÊ KIRDKÎ

Seba ke kurdê kurmancî awanî, sîstem û qayîdeyanê ziwanî yê kirdkî baş bişinasê û bimusê reya verêne yew kitab weşanîya. Kitabê bi nameyê “Ji Bo Kurmancan Bi Awayê Muqayeseyî GRAMERA KIRDKÎ (Zazakî)” 224 rîpelî yo û Dîyarbekir de Weşanxaneyê Roşna ra vejîyayo. Muhtewaya kitabî 20 beşanê serekeyan û 82 binbeşan ra ameya pê. Peynîya beşanê serekeyan de 16 metnê kilmekî yê edebî ke qasê rîpelêk ê, ca gênê û rîpelê vera înan de zî tercumeyê înanê kurmanckî esto. Ancî, beşê “Karan de Rawe” de tabloyê ke tede heme zemîrî ameyê bikarardiş û demê kirdkî-kurmancî ameyê muqaysekerdiş estê. Hewna peynîya kitabî de zî ferhengekêk ke tede qasê hezar hebî karê sadeyî yê kirdkî-kurmancî û tabloyê heme deman de bikarardişê karanê sadeyan esto. Kitab de muqayesekerdişê kirdkî û kurmanckî ra vêşêr, esas bi hetkarîya muqayeseyî awanî, sîstem, û xususîyetê kirdkî kurmancan rê dîyeno şinasnayene.

Senî ke kurdî grûbanê cematkî yê sey kurmanc, soran, kird, hewramî, lur ûêb ra yenê pê, eynî wina ziwanê kurdî zî çend lehçeyen ra yeno pê. Eke ma xebata Prof. Qanatê Kurdoyî û Sadiq Behaedînê Amêdî ke gramerê kurmancî û soranî dayo têver hesab nêkin, heta ewro awanî, sîstem û gramerê lehçeyanê kurdkî bi awayê muqayeseyî bi yewbînan nêmeyo şinasnayene. No het ra zî no kitab kêmanîyêka muhîme dekeno.

Nuştoxê kitabî vateyê verênî de wina vano: “… bi nimûneyanê muqayeseyî awanî, sîstem û qayîdeyê gramerê kirdkî nîşan dîyeno. La naye ra zêdeyêr, kurmancê ma yê ke heta dereceyêk hetê wendiş û nuştişî de aver şîyê, wexto ke nê kitabî de awanî, sîstem û gramerê kirdkî şinasnenê, eynî wext de do qayîdeyanê pêroyî yê ziwanî zî bimusê. Çunke her babete de qayîdeyê pêroyî yê ziwanî bi hawayêko zelal îzeh bîyê. (…) Ancî, ma peynîya kitabî de ferhengekêkê karanê sadeyan yê kirdkî-kurmancî rona û nimûneyêk raweya heme deman yê şuxulnayîşê qismêkê nê karan zî îlawe kerd ke sîstemê kirdkî hîna baş bişinasîyo.”

Verî ke kitab bigino çape ro, hetê ziwannasê kurdan Husein Muhammedî ra kontrol bîyo ke bi sernameyê “Ziwanê Xo Bişinasne” teqrîzêk nuşto. Husein Muhammed derheqê muhtewaya kitabî de wina vano: “Eserê destê şima wendoxanê erjayan de birêz Lezgîn zerrî ra lebitîyeno ke lehçeya ma ya şîrine kirdkî/zazakî bi ma kurmancîqiseykerdoxan bido şinasnayene. Rastîya ci, wendoxî do bi desan çîyanê balkêşan neke tena derheqê kirdkî de eynen wina gramerê kurmancî ser o zî bimusê: nuştoxê kitabî bi sîstematîkî qeyd û bendanê gramerê kirdkî û kurmancî dano têver, cudayî û seypêyîya înan nîşan dano.

Kitab bi daşinasnayîşê ziwanê kurdî, lehçe û fekanê kirdkî dest pêkeno. Dima xususîyetê alfabeya kurdî îzeh benê. Dima ra babete çeku û awanîya çekuyan a. Badê dore yena grûbanê çekuyan ser: name, sifet, zemîr, zerfe, hûmarnameyî… Ancî xususîyetê îzafe, sufîks û prefîksanê kirdkî û kurmancî rêz benê. Peynî de zî demê cîyayî yê karan bi hawayêko hîra ano verê çimanê ma. Tewr peynî de zî tabloyê karan senînî û tewênayîşê înan reyde ca gênê.

No eser hem seba kesê ke wazenê kirdkî bimusê hem seba cigêrayox û wekenitoxanê ziwanê kurdî û hem zî seba her kesê ke mereqdarê xususîyetanê ziwanê kurdî yê, hênîyêko awşîrin û xezîneyêka zengîn a.”

Zereyê Tirkîya û her cayê dinya ra heqê posta zî tede vaya xo 20 TL yo. Seba waştişî adresa rlezgin@hotmail.com rê binusîn.