Selcan'ın Eğitimle İlgili Önerisi Üzerine

Zülfü Selcan, Bingöl Üniversitesi’nin 14.03.2013 tarihinde düzenlediği konferans veya toplantıda söylediği kimi yanlış sözleri hakkında daha önce yazdım (1). Bu yazıda, Zazaca eğitim konusunda söylediği “Zazacanın iki ana lehçesinde hem kuzey hem güney lehçesinde eğitimin yapılması en doğru bir yaklaşımdır” sözlerinin ne kadar yanlış ve uygulanamaz olduğunu tartışacağım. Zülfü Selcan, bu konuda tam olarak şöyle diyor:

“… bence Zazacanın iki ana lehçesinde hem kuzey hem güney lehçesinde eğitimin yapılması en doğru bir yaklaşımdır. Bununla biz bir yörenin şivesini yazı dili olarak alıp diğerine uygularsak o zaman öğrenciler o dili anlamaz bunu göz önünde bulundurmak zorundayız onun için kuzey ve güney lehçesinde iki ana lehçede eğitim yapmak.”  

Diyelim ki Mili Eğitim Bakanlığı veya eğitimle ilgilenen Talim Terbiye Kurulu, Zülfü Selcan’ı dinledi. Kalkıp Selcan’ın “kuzey lehçesi” dediği Tunceli ağzıyla bir, “güney lehçesi” dediği Bingöl’ün herhangi bir köyünün ağzıyla da başka bir Zazaca kitap hazırlattı. Peki, o zaman, standart Zazaca yazı diline alışmış kitle de kalkıp biz bunların ikisini de kabul etmeyiz, biz, Mardin Artuklu Üniversitesi’nin geçen yıl Kurdî-5 Zazakî kitabında kullanılan standart ve müşterek Zazacada kitap istiyoruz, deseler haksız mı olurlar? Hatta madem toplam 86 bin nüfusa sahip ve önemli bir kısmı Kurmanc olan Tunceli için ayrı bir Zazaca ders kitabı hazırlanacaksa, Siverek de ayrı bir kitap, Dicle, Hani, Lice, Mutki gibi vs. yerler de ayrı ayrı kitaplar isteme hakkına sahip olur. O zaman Talim Terbiye Kurulu veya Mili Eğitim Bakanlığı değil, Türkiye devletinin tümü bu işin altından kalkamaz.

Kaldı ki Vate Çalışma Grubu’nun buradan 18 yıl önce başlattığı Zazaca yazı dili oluşturma çalışmaları neticesinde oluşmuş ortak Zazacanın ne kusuru var? Bu standart Zazacayla şimdiye kadar 150 kadar kitap basılmış. Dahası, Vate dergisi 39 sayı, Şewçıla dergisi 8 sayı, Nûbihar dergisi 1, Newepel gazetesi 49 sayı, Verroj gazetesi 45 sayı saf Zazaca olarak bu standartlaşmış müşterek dille yayınlanmıştır. Ayrıca, 1963 yılından bu yana Türkiye ve Avrupa’da Kürtlerin çıkardığı ne kadar gazete ve dergi varsa hepsinde önemli derecede Zazaca metinler yayınlanmıştır. Şimdiye kadar kimse ben bu Zazacayı anlamıyorum dememiştir üstelik.

Kurmanc Kürtlerinin nüfusu Zaza Kürtlerininkinden dört-beş kat fazladır. Kurmanccadaki ağızlar Zazacadakilerden on kat daha fazladır. TRT-6 televizyon kanalı, yine Mardin Artuklu Üniversitesi tarafından çıkarılan Kurdî-5 Kurmancî ders kitabında kullanılan Kurmancca, Paris Kürt Enstitüsü ve yine İstanbul Kürt Enstitüsü çerçevesinde çıkan gazete ve dergilerde oluşan standart Kurmanccadır. Eğer Zülfü Selcan’ın Zazaca için önerdiği iki ayrı Zazaca eğitimde kullanılacaksa o zaman Kurmanclar da her bir bölge için, örneğin Hakkari, Şırnak, Diyarbakır, Muş vs. her bir il veya ilçe için ayrı ayrı Kurmancca ders kitaplarını isteme hakkına sahip olur. Kaldı ki aynı durum Türkçe için de geçerlidir. Örneğin, Erzurum Türkçesi ile Trakya Türkçesi, yine Trabzon Türkçesi ile Yozgat vs. Türkçeleri de çok farklıdır. Bunların her birisi için, mahalli ağızla ayrı ayrı ders kitapları hazırlanmalıdır.

Buna bir de alfabe sorununu eklemek lazım. Çünkü Zülfü Selcan’ın tek başına kullandığı alfabesi ayrı, Bingöl Üniversitesi ayrı bir karmakarışık alfabe kullanıyor. Bir de, yukarıda adını andığım kitlenin öteden beri kullandığı Latin Kürt alfabesi var. Yani Zülfü Selcan’ın dediği gibi iki ayrı Zazaca eğitim dili yanında bir de birkaç tane de alfabe kullanılacaktır!

Sonuç olarak Zülfü Selcan, eğitimle ilgili sağlıklı, makul önerilerde bulunmuyor. Bunun nedeni, Zazacayı hakikaten yeterince bilmemesinden ve yine duygularıyla hareket etmesinden kaynaklanıyor olabilir.   

Zülfü Selcan, konuşmasının bir yerinde standartlaşmadan söz ederken “Genel olarak şairlerin ve edebiyatçıların şivesi yazı dili olarak seçilir” diyor. İyi, madem öyle, Zazacadaki şiir, öykü ve romanlara bakalım ve bu edebi kitaplarda kullanılan Zazacayı eğitim dili olarak kullanalım. Zaten Mardin Artuklu Üniversitesi’nin geçen yıl Kurdî-5 Zazakî kitabında kullanılan Zazaca da budur işte.

_________

(1) http://www.zazaki.net/haber/zazacayi-lehce-saymak-onu-olume-mahkum-etmek-midir-1428.htm