Serebutê Sosretî

Embazê mi şaîr Dost Çîyayî roja 29.07.2003 de rayîrê Erxenî ser o qeza kerde, emrê xo da şima û şi. Şarê Qiziltepeyî bi.

Bi şewe merdimê ey yenê, cenaza gênê benê bi Qiziltepe. Ma serê sibayî pêhesîyay. Ez, embazê mi Remezan Alan û cinîya ey, ma weriştîy şîy bi Qiziltepe. Şîyayîşî ma şîy la ma nêzanê keyeyê pîyê ey kam semt yan kam mehla de yo. Esas, o wext Dost Çîyayî û cinîya ey ra teber ma merdimanê ey ra kesî nêşinasnayne.

Ma Qiziltepe de mînîbuse ra amey war. Hende germ bi ke mezgê ma qaqota sereyê ma de girêyayne. Ma bineyke nat û wet ra gêray. Pers û persîyar… La ma tu havile nêkerde. Nişka ra fikrêk ame vîrê mi. Mi Remezanî ra va, dê hela bêre ma şirin postexane. Ma postexane de bipersin, beno ke peyname ra ma numreyê telefonê merdimanê ey peyda bikerin. Ma peynameyê Dost Çiyayî zanayne.

Ma şîy postaxane. Ma verê memurêk de vindertîy. Camêrdêko qelewo goştin bi.

- Selamuneleykum!

- Eleykumselam!

Mi va:

- Affedersiniz! Eğer mümkünse, bir şey rica edecektik…

Camêrdî wina manîdar ewnîya mîyanê çimanê mi ra. Mi hîna ke vatişê xo tam temam nêkerdbi, mi dî va:

- Kurmancî bêje, kurmancî. We dîyarbekirîyan qirra kurmancî anî yabo!...

Ma hende xo de şîy, ma hende şermayay ke qet mevajêne. Ez û Remezan pîya, yanî ma her di zî nuştoxê kurdan ê, ma seba kurdkî mucadele kenê. Mi va erdo ti biqelişî ez tede şî war! Rîyê mi bi sûro sotik, goşê mi bîy germinî, mi va qey gonîya mi posteyê mi ra erzena teber. Mi yewrey areq da. Mi awa fekê xo qurtna. Na rey mi bi kurmanckî mesela ey rê qisey kerde.

Camêrd biney nerm bi, tavilî telefonê yew numre kerd. Mesela îzeh kerde. Lajê birayê Dost Çîyayî telefon de ey ra vato, wa uca verê to de vinderî hetanî ke ez bi erebeya xo yena înan gêna. Camêrdî ma verê xo de day roniştiş. Zere honik bi, kilîma şuxulîyayne. Ma rê çay îkram kerde. Hetanî ke lajê birayê Dost Çiyayî Îdrîs ame, suhbetê ma û memurê dewlete, kurmancê qiziltepeyijî heme ziwanê kurdkî ser o bi. Vatê, tayîna mi newe Dîyarbekir ra ameya tîya. Ma rê qalê tirkî qisey kerdena dîyarbekirijan kerd…

Nêzdîyê cayê karê mi de postaxaneyêk esto. Postaxane de di memurî şuxulîyenê. Înan ra yew kurmanc o. Şarê Erxenî yo. O bîn kird (zaza) o. Ez cesaret nêkena ke vajî şarê kamcayî yo! Çunke kirdê (zazayê) ma leze kîne kenê. Ez sey nameyê xo zana ke tayê hemşerîyê ey, ê ke nuştiş ra ma yewbînan şinasnenê, qet ey nêşinasnenê zî la gama ke nê nuşteyê mi biwanê, do vajê qey ez memleketê înan xirab nîşan dana. Êdî hetanî peynîya emrê xo ez xezebê înan ra nêxelisêna!…

Ge-ge karê mi vejîyeno, ez şina nê postaxaneyî. Ez heqê faturayanê awe, elektrîk, telefon û înternetî dana yan mektubêk yan zî kitab û kovarêk şawena embazêk rê. Postaxane hertim qelebalix o. Çunke bîy çend serrî ke dewlete dest pêkerdo, seba keyeyê ke feqîr ê, domananê înan ke mekteb wenanê rê tikêk ardim dana. No ardim nameyê cinîyan ser o postexaneyan de dîyeno.

Esas no ardim verê cû mekteban de dîyayne. Malim û cinî kewtêne têqirik, yewbînan werdêne helak kerdêne. Mekteban de tu huzur nêmendbi. La mi roja 01.11.2005 de tayê meqamanê dewlete rê, mesela, serekwezîrîye rê, wezaretê perwerdeyî rê, walîyîya Dîyarbekirî rê, mudirîyetê perwerdeyî yê Dîyarbekirî rê derheqê na mesela de mektubêka derg û dila nuşte. Na mektuba mi ser o, mudirîyetê perwerdeyê Dîyarbekirî û dima zî walîyîya Dîyarbekirî venga mi da. Ez şîya, ma gelek qisey kerd. Axir nê muracatê mi ser o êdî dest pêbi ardimê pereyî postaxeneyan de ame dayîş. Mekteb û malim û wendekarî pîya xo rê belayê cinîyan ra xelisîyay, sereyê înan rehet bi. De wa werzê û ronişê, duay bikerê. Wilay cinîyan ê rezîl û riswa kerdêne…

Nika cinî fotokopîyê nasnameyê xo gênê şinê postaxene, pereyê xo gênê, herinda îmza de yew xêza çewtvire erzenê meqbuze û vejyenê teber.

Cinî û camêrdê ke emrê înan şeştî û panc serran ra vîyarto zî meaşê extîyarîye gênê. Ê zî fotokopîyê nasnameyê xo gênê şinê postaxene, meaşê xo gênê, herinda îmza de yew xêza çewtvire erzenê meqbuze. Tayê extîyarî zî estê, xo rê yew mohro xususî viraşto, mohrê xo kîsik ra vejenê, herinda îmza de danê meqbuze ro. Ez wexto ke temaşeyê mohrkerdişê înan kena, ez zaf zewq gêna. Ziwanê xo kîşte ser mîyanê lewanê xo ra vejenê teber, wina şidênaye, wina bi cidîyet, wina zerrîya safîye ra van “hih” û mohr danê kaxide ro ke qet maveje. Ti vanî qey peymana ronayîşê dewleta Kurdîstanî îmza kenê!

Postaxaneyanê Dîyarbekirî de manzarayê zaf rengênî virazîyenê. Eke eceleyê merdimî çin bo û xulqê merdimî zî teng nêbo, merdim şiro postaxane, temaşekerdiş û goştarîkerdişê cinîyanê ma ra keyf gêno. Mesela cinîyê ke kewnê dore, hetanî ke dore yena înan ser, xo mîyan de suhbet kenê. De qalê çî nêkenê! Mi dî rojêk di cinîyan qalê mêrdeyê xo û binê lihêfî zî kerdêne û hîr-hîra înan bî, huyayne…

Zafê înan bi kurmanckî (kirdaskî) qisey kenê. Ge-ge kewno goşê mi, ê ke kirdkî (zazakî) qisey kenê zî estê la zaf kêmî yê. Zafane kirdê ma, cinîyê ma yê ke tirkî musayê, xo mîyan de zî tirkî qisey kenê. Eke memur înan de bi tirkî qisey nêkero zî ancîna ê bi tirkî qisey kenê. Mesela, cinîke şina verê gîşe, vana “Çocixlerin perasî gelmîş?” Memur fotokopîyê nasnameyî dest ra gêno, eke sîstemê înternetî nêcemidîyayo, ewnêno komputere ra. Eke pere ameyo, xora gêno dano. Ney, eke hîna pere nêameyo, vano “nehatîye”. Eke vajo pere nêameyo, ti ewnênî, cinîke xo tadana, vana “Mehlede hepsî qarîler almîş, weeehhheww, ma bizimkî nîye gelmî? Elah Erdoğanin belasinî vêrsin!...”

Labelê cinîyê ke emrê înan pancas ra cor o, zafê înan bin ra tirkî nêzanê. Mecbur, bi kirdkî yan kirdaskî persenê. Memuro erxenîyijo kurmanc, ê ke bi kirdaskî vajê, o zî bi kirdaskî cewabê înan dano. Ê ke bi kirdkî (zazakî) qisey kenê, fekê înan ra fehm keno la bi kirdaskî cewab dano. Feqet memuro kird (zaza), tu gule piranî, yew çeku ne bi kirdkî ne zî bi kirdaskî qisey keno. Yewêko sîyataleyo muyin o. Emrê ey dorê çewres serran o. Zimbêlêkê boqî ha ser o. Her roje eynî çakêt û pantolê sîyayê xezalî piragirewte yê, hende amey şutiş ke êdî gewr bîyê. Ti vanî qey sond wendo, esla tirkî ra nêno war. La gama ke tirkî qisey keno, nêzano vajo “burada, şurada” vano “borda, şorda”. Ez ke şina postaxane bala mi tim ha ey ser o. Hertim mirûzin o, hêrsin o. La no hêrsin û mirûzin bîyayîşê ey tewirêna yo. To dî vanê, “Qeys bîyo reys!” A bi no hawa. Coka zafê merdiman kewnê dora hetê erxenîyijî.

Vizêr ez hewna şîya postexane. Cinîyêka extîyare, emrê aye 65 ra cor o, ma pîya berê postexaneyî ra dekewtîy bi zere. Verê berî de mi ra bi kirdkî va, “Lawo, ez qirbon to bî, ez tirkî nêzona, ez kirdasî nêzona…” Mi memuro kird (zaza) bi aye nîşan da û mi va “Emê, ha o memur kird o, şo verê ey.”

Ez kewta dore ver la cinîka extîyare goş nêda dore-more ser. Xora heqê aye esto ke nêkewo verê dore. La ez vana, aye nêzaneyne ke dore-more çîya zî. Ez xo rê tameşeyê cinîke kena. Çimê mi ser o yê. Mi dî cinîke şi, memurê ma yê kirdî (zazayî) ra va “Ez umeya meaşê xo bigîra. Meaşê mi umeyo?” Mi dî memurê ma yê kirdî, destê xo seke lemate bido yewî ro winî şidênaye kerd a, mirûzê xo yo tehl yewrey tehlêr kerd, bi vengêko dirnaye (têlê qirika ey qîrayîş ra dirîyayê) qîra cinîka extîyara kirde ser, va:

- Yaww sen îngilîzce qonişiyor, japonca qonişiyor, ne dîyor? Tirkçe sule tirkçe!

Dinya verê çimê mi de bîye tarî, sereyê mi masa, dewqa mi şîye, qelbê mi hende gina piro, ez hema ke uca nêmerda.

Emşo ez ranêkewta. Pîzeyê mi masabi. Ez vana qey destê serê sibay çimê mi bineyke şîy pêser. Mi hewnê xo de dî ke mi no memuro kird, no sîyataleyo zimbêlboq kardî kerdêne. Belkî mi se heb kardî day piro la çilka gonî ey ra nêmayne. Ez mîyanê areqî de hewn ra perraya xo ser. Mi areyîya xo zî nêkerde, hema mi kincê xo piragirewtîy û ez vejîyaya teber.

Dîyarbekir, 19.03.2010