Şikitişê Eyna!

Tayê xûy û xisletê qismêk însanan estê ke ez bena şahid la hişê mi nêgêno, ez nêeşkena fam bikerî...

Diyarbekir de, mehlaya ma ya verîne de banê ma yewla bî. Hewşê înan de darê tuyêran estbî. Mi zî yew hetê hewşê xwu de lafoka amerîkanî (amerikan sarmaşığı) karitbî. Serê edarî de mi meqes kerdêne viraştêne, dinyayêk miştik ci ra vejîyayne. La senî ke biyêne aşma nîsanî, hêç biyêne, wina nerbê tezeyî eştêne ke qet mevajê; pencê xwu wuşk eştêne dêsan, bi pelanê xwu yê pehnan her ca kerdêne kesk û kewe.

Ma serê dêsê hewşê xwu de zî teneke û saqsîyan de gulê cenetî, vilikê ke hamnan-zimistan tim vilan akenê, şewboyî, qerenfîlî, engiroke, çay çîçegî û çend tewirê bînî yê çîçekan karitîbî. Ancî firingê mîrçikan û bacikê susî zî estbî. Kamî ê bacikanê qijekan ra yewe biwerdêne, lewê ci masayne biyêne kung, çimê ci biyêne pirrî hesirî, adir kewtêne madeyê ci. Hende guzinî bî la ancî zî wexto ke ma hewş de goşt kebab bikerdêne, bê ê bacikanê barûtan nêameyne werî.

Hamnanî ma serê banî de rakewtêne. Vayêko honik wina nermek hetê bakurî ra koyanê ma ra ameyêne. Ma ewnîyayne estareyan ra şiyêne hewn a. Şefeqêk rew, senî ke dinya biyêne zelal, ma ameyne war. Gerçî zaf normal bi la ancî zî ma nêwaştêne kes ma miyanê nivîne de bivîno. Çimkî o wext keso ke heta akewtişê tîjî hewn de bimendêne, henekê xwu pê kerdêne, vatêne bêemel o. Enê serranê peyînan de ma xwu rê klîma erênaybî, êdî ma zere de rakewtêne.

Banê min û banê apê mi hecî Ehmedî têqarşî bî. Mabeynê ma de yew kuçeyo qasê şeş-hewt metreyî hîra estbi. Peynîya kuçeyê ma de mekteb û merkezê sihetî (sağlık ocağı) estbî, coka kuçeyê ma de şiyayiş û ameyiş zêde bi.

Şarê mehlaya ma hîna zaf dewanê hetê Pasûrî, Licê, Silîvan, Hezro, Hêne, Pîran, Egil û Dêrike ra bi. Tewr zêde zî şarê hetê Têrikan bî. Roşanan de ma keye bi keye geyrayne, roşanê yewbînan mibarek kerdêne. Tutanê mehla bi poşetan şeker dayne arê. Ma eynî sey dewijan, heta ke sey eqrebayê yewbînan bî. Zafê înan keynayî daybî yewbînan. Nika keyeyê ma semtanê Diyarbekirî ra biyê vila, labelê ancî zî têkilîya zafine dewam kena, ma şinê veywe û tazîyeya yewbînî. Ê ke şinê meymantîya yewbînî zî tay nîyê.

Wextê weçînayişan de şarê mehla firsend ra îstîfade kerdêne, qatî nayêne qatan ser; coka zemanî reyde banê yewlayî bî dila, hîrêla, çarla. Apê mi zî banê xwu kerd dila. Qatê binî da lajê xwu yê pîlî ke zewicnabi. O zî pa kulfetê xwu şi qatê serî.

Verê cû kuçeyê ma heme herrîn bî, awa ma çinê bî. La beledîye hêdî hêdî ma rê zî dest bi xizmet kerd; kanalîzasyonê ma viraştî, şebekeyê awe ant, kuçeyê ma asfalt kerdî. Feqet problemê elektrîkî qet nêqedîya. Îlahîm zî zimistanî elektrîkê ma zaf şiyêne. Şiyayişê elektrîkî de sûcê şarê mehla zî tay nêbi. Çimkî zimistanî şarê mehla mûsabi, pêro odayanê xwu de sobayê elektrîkî şixulnayêne, coka elektrîk qîm nêkerdêne. Zafê reyan têlê mabeynê dîregan biyêne germin, ameyêne war, niştêne pêser, kontak kerdêne û tey zî trafo de sîgorta eştêne. Eke sîgorta bieştêne, qolê trafoyî vatêne şireq ameyne war. La zafê reyan zî adir kewtêne ci, trafo veşayne. Eke elektrîk bişîyêne, ma tarîtî de mendêne, heyatê ma ageyrayêne dewrê miyanînî. Eynî sey zemanê verî ma mûmî yan zî lambaya gazî tavistêne, soba de adir wekerdêne.

Şiyayişê elektrîkî ra tewr zaf ez mutesîr biyêne. Çimkî ez nêşiyêne qehwexane. Mi odaya xwu de yan kitab wendêne yan zî komputur de nuştêne. Zafê reyan çiyo ke mi nuşto, eke mi kerdêne xwu vîr ra ez qeyd bikerî, şiyayişê elektrîkî dir komputur zî qefilîyayne, çiyo ke mi nuşto heme sîl biyêne şiyêne.

Eke trafo de qol biameyne war, şarê mehla ra tayê kesî mûsaybî, qasê des deqayî vindertêne ke têlî û sîgorta bineyke bibê serdin, dima şiyêne qol hewanayne. Xwura berê trafoyê elektrîkî tim akerde bi. Mehlaya ma de şarê hetê Pîranî ra tayê merdimî estbî, tim pense destê înan de bî, qabloyê xwu serê banan ra derg kerdêne berdêne xeta trafoyê kuçeyê bînî wa girêdayne. Ena rey zêde ra giranî şiyêne ê trafoyî ser, o zî veşnayne. Mueseseyê elektrîkî ameyne trafoyê ma tamîr kerdêne, to dî ke ancî kewtî trafo; qol rona, xeta xwu tepîya arde trafyoyê ma wa beste. Kar û halê înan wina bi, tim zereyê trafoyî de bî. Êdî ma înan ver eleman kerdbi.

Hişê ma tim trafoyî ser o bi. Eke elektrîk bişîyêne, ma meraq kerdêne ke gelo pîranijanê ma qol ronayo, sîgorta eşta, pey ra elektrîkê heme bajarî şiyo yan trafo veşayo. Senî ke elektrîk bişîyêne, apê mi zere de nêhewîyayne, ameyne balkone, her di çengileyê xwu serê dêsê balkone de wina çeprast dayne pêser, sîneyê xwu zî nayê çengileyanê xwu ser û ziq ewnîyayne hetê trafoyî ra. Ma zî zere ra vazdayêne teber. Ma vejîyayne sehenlixê nêrdawana ma ya ke şiyêne serê banî, uca ra ewnîyayne.

Wexto ke wendiş yan nuştiş ra boya mi biyêne tenge, halo normal de zî ez o sehenlix de, serê palika nêrdewane de roniştêne, mi xwu rê cixara şimitêne. Seba ke saqsîyê gulan û çîçegan serê dêsî de bî, kuçe ra kesî ez nêdîyêne la mi miyanê pelanê çîçekan ra kuçe weş dîyêne.

Rojêk ancî ez ha serê sehenlixî de ronişta xwu rê cixara şimena. Saete biya desê şewe. Mi dî yew saqsîya ke vilikê pembeyî akerdêne, serê dêsî ra kewte hewa û şî. Saqsî sey mîrçike serê dêsî ra perra, şî!

Fekê mi akerde mend. Mi va qey hewn o. Oxro ke mi çiyêk nêşimitbi, yanî hiş mi sere de bi. Odaya xwu de, mi komputur de yew hîkaye nuştêne. Boya mi bibî teng, ez ameya serê nêrdiwane de ronişta. Ez ha xwu rê cixara şimena. Yanî ez xayet normal a. Labelê saqsî verê çimê mi de serê dêsî ra kewte hewa û şî. Hela hela! Eno çi bi hewwû?

Ez nêrdawene ro lez-lez ameya war. Mi berê hewşî akerd ewnîya kuçe ra. Eke darqewanêkê dergî saqsîya min a çîçekan naya serê kiftê xwu û ho şino. Heyla ti bixerifîyê!

Zaf çî yeno diznayiş la caran mi texmîn nêkerdêne saqsîya çîçekan bidiznîyo. Wey bawooo! En çi bi lawooo?

Ez warway, bi atlet û qolikan kewta dima. Mi çengileyê ci de tepişt. Mi va “Ti se kenê? Ti çîçeka ma se ra benê?” Vindert. Saqsî serê polê xwu ra na ro. Bi vengêko nermek va “Çîçegi… Weşba mi şîy…”

Şaşbiyayiş ra, hêrsan ra destê mi lerzayne. Mi va “Madem weşba to şî, to mi ra biwaştêne!” Va “Mi xeta kerde!” Û da piro şi. La mi qolê ci de girewt, mi va “To ça ra girewta, bere uca rone!” Wilay mêrikê to saqsî na serê polê xwu. Berde cayê ci de, serê dêsî de rona. Û lezûbez pekna şi.

Reyêk ancî ez ha odaya xwu de komputurî ser o. Payiz o. Eyam êdî biyo honik. Hema şan bi, saete dorê heştî filan bî. Mi hema ke yew paragraf temam nênuştbi, mi hew dî elektrîkî va çirp û şi. Qeda bigino piro!

Ez hêrs biya. Mi paketa xwu ya cixara û çeqmaq girewtî, ez şiya hewş. Mi ewnîya ke xanima mi zî ha sehenlixê nêrdewana ma ra ewnîyena hetê trafoyî ser. Apê mi zî vejîyabi balkone. Ez nêrdewane ro ancîyaya diyar. Şiya kişta xanime de ronişta. Mi cixara viste ta. Kuçe hende tarî nêbi, vîst metreyî dûrî ra zî merdim şinasîyayne.

Yew cîranê keyê apê mi estbi, yewêko dergo darqewan. Emrê ci hewtay û panc serrî ra zêdeyir la xwusero bi. Ma ewnîya ho cêr ro yeno. Ê rojan zî apê mi xwu rê yew pîqabe erênaybî, ardbî kuçe de binê balkona xwu de park kerdbî. Eno cîranê ci ame resa verê pîqabe. Ewnîya ereba ra, dima ewnîya dorê xwu ra, ewnîya peyê xwu ra. La xwu ra ser nêewnîya. Eke biewnîyayne, apê mi balkone de bi, ez û xanime sehenlix de bî, ey do ma ferq bikerdêne. Labelê nêewnîya hetê ma ra. Badê ke dî kuçe xalî yo, eynî sey tutanê mizawiran, hema bi eynaya dîkîzî yê ereba ro, nat û wetî ser berde-arde, qirm ra şikite. Bi piro kaş kerde. La seba ke zereyê eyna de aqsamê qabloyî estbî coka kerd nêkerd nêeşka eyna vejo, eyna ereba ra aliqnaye mende.

Ez û xanime ma xwu rê fekakerde mendî. Ma her di zî şoq bî. Çimkî ma bawer nêkenê yew merdimo enê emrî de karêko winasî bikero. Tut nîyo! Yew linga ci ha çala mezelî de. Tornê ci ameyê wextê xwu yê zewacî. Seba ke ma qayil nîyê apê mi ey ferq bikero coka ma veng xwu ra nêvejenê. La apê mi o dî! Senî ke dî ho eynaya erebaya ci şikneno, heta ke ci ra ame qîra, va “Wey mi di … to ra kerdo!”

Qîrayişê apê mi dir, mêrikî sey harwêşî va xirp û vazda. Rema. Şi kewt zere. O vazdayişê ci hende komîk bi, ma bêhemd pê huyayî. Apê mi qîra ma ser, va “Şima nêdî ê bênamusî se kerd! Şima çira vengê xwu nêkenê?” Ne mi vengê xwu kerd ne xanime.

Apê mi ame war. Keyê apê mi hecî Sebrî kuçeyê hetê cêrê ma de bi. Şi vengda hecî Sebrî. Ma ewnîya ke her di piya hê ameyî. Apê mi eyna nîşan da, mesela ci rê qisey kerde. Ap hecî Sebrî va “Temam. Qerebalix meke!” Wina va û şi keyeyê ê merdimî. Panc deqayî badê, mi dî apê min û lajê ê mêrikî piya vejîyayî ameyî. Lajê ci emrê mi de yo. Homa esto, gereka merdim raşt vajo, lajek efendî yo, mi yew xetaya ci nêdîya. Apê mi eynaya şikitî nîşan da, ci rê mesela qisey kerde ke babîyê ci senî nêewnîyayo xwu ra ser, ewnîyayo dorê xwu ra û dîyo ke kuçe xalî yo, eyna şikita, remayo şiyo.

Lajekî goşdarî kerd. Va “Pîy mi zaf eyb kerdo, ez înkey şona jey rezîl kena!” Lajek şi. Labelê panc deqay badêna vejîya ame. Her di apê mi hema zî hê verê pîqabe de, seke biewnîyê cenaza ra, wina ziq ewnîyenê eynaya şikitî ra.

Lajek ame, va “Ez şiyo mi pîy xwu ra va. Vono ez êrey ra ha cili de kewta, ez nêvejyaya teber.”

Apê mi destê xwu eştî kalekanê xwu. Cêr ro ewnîya ma ra. Ma veng xwu ra nêvet. Fetelîya lajekî ra va “Temam! Madem pîy to ana vano, dêmak ma hîrê merdimî zûrî kenê. Şo bawo şo…”

Lajek şi. Her di apê mi zî bineyke fekê xwu de vacirîyayî, dima şî keyeyê xwu.

Roja bîne, ez ha dikanê xwu de. O cîranê apê mi ke şan de eyna şikitbî, vejîya ame. Mehla de kesî ey dir qisey nêkerdêne, qey xatirê nuştoxêkê ma, tenya mi persê ci kerdêne, roşanan de tenya mi roşanê ey bimbarek kerdêne. Camêrd ame, va “Dat to hac Ehmey vizêr şew vato, ‘enî mi lîlikda jey şikita. Wa şeyro comî de Quron sond biwono, heqê jey çind keno, ez dona!”

Ey ke wina va, hişê mi vindert. Ez nêzana senî fekê mi ra vejîya, la mi çimê xwu kerdî beq û va “Eyla yanî ti vanê mi nêşikita? Yaw mi bi çimanê xwu dî!”

Mi ke wina va, pitî nêkerde. Tavilî ageyra. Senî ke amebi, o qeyde zî şi.

Çiyo ke ez zana mabeynê apê min û ê merdimî de tu dehkera yan xerez çinê bi. Ez vana tenya hesed bi. La hewtay-heştay serrî emr tay nîyo. O emr de yew hereketo winasî! Wilay hema zî hişê mi nêgêno. Eke ey ereba pêro biberdêne, mi fam kerdêne. La xwu tenezulê şikitişê yew eynaya dîkîzî kerdiş. Şo-bê, wa se lîra pere bo!

Nika ez tayê hereketanê basîtan yê nuştoxêk vînena, o cîranê ma yeno mi vîr. Û bi hawayêko qetî mi rê yew qenaet hasil beno ke tayê xûy û xisletî genetîk ê!