Soro û Romannuştoxîya Deniz Gunduzî

Fikrê mi no yo ke bi kirmanckî roman nuştene karode zaf-zaf çetin o. Her çî ra ver, derheqê romannuştoxîye de nê serranê peyênan de çîyê ke eşq û hewes bidê nuştoxan zîyader nîyê. Ez ge-ge kovar û rojnameyan de rastê ci yena ke vanê “dewrê romanan temam bîyo”.

No fikir dinya de çiqas qebulîye vîneno, ez nêzaneno. Labelê qebulîya xo hîra yan kî teng, ferq nêkeno. Mi çim de bîyayena nê fikrî çîyode negatîf o. Û tesîrê xo romannuştoxan rê xirab o.

Na xirabîye ra pey problemê kirmanckî zî amey mi vîr, roman nuştene ez çira karode zaf-zaf çetin vîneno, fam beno.

Labelê fikrê mi nîya bo zî ma kataloganê weşanxaneyan ra vînenê ke dewrê romanan pey de mendene hetêk de, roj be roje daha zêde yenê çap kerdene.

Tayê nuştoxan rê eşqê romanî her çî ra verêr o. Nînan ra yew zî Deniz Gunduz o.

Deniz Gunduzî hetanî nika di romanî, yew kitabê hîkayan û yew zî ziwan zanayoxîya kirmanckî ser o, çar kitabî nuştê. Mi kitabê ey pêro wendê. Romanê xo yê yewin Kilama Pepugî naye ra des serrî aver, demeyê ke newe çap bibî, mi wendbî. Labelê mi bes nêdî û par reyêna wend.

Çend asmî aver zî romanê eyê dîyin Soro kewt bi destê mi. Ez nişta ro bêsalx demêdo kilmek de mi o zî wend. Wendişê Soroyî ra pey no nuşte hişê mi de ame ra. Goreyê mi lazim o ke romannuştoxîya Deniz Gunduzî bêro krîtîk kerdene. Çiqas ke zagonê mi şî ser, ez wazeno nê nuşteyî de seveta romananê ey tayê çîyan îfade bikerî.

Verî Kilama Pepugî: Cor ra zî mi va, mi no roman di rey wendo. Dolima peyêne ke mi wend, ame mi vîr ke Deniz Gunduzî rê mektubêk binusî û bipersî û vajî “No senî roman o nîya?”

Kilama Pepugî, hetê viraştiş û mundişê hîkaye ra, hetê viraştişê karekteran û hetê ziwanî ra bêter kêmanîyê xo estê. Roman ca-ca vurîno. Tayê cayan de beno sey sanikan (estanekan), ca-ca zî tayê qismê bêluzimî kerdê mîyan, no tewir kerdo ra derg û berdo.

Nînan ra dot ziwan… Na nuqta de kitab sere ra hetanî peynî xezebo giran o. De vana kotî çi vajîyayo û çi eşnawîyayo, ca de bo, ca de nêbo, pêro dekerdê mîyan. Roman zî ca-ca romanî ra vecîyayo, bîyo sey kitabanê arêkerdoxîye.

Labelê roman des serrî verî nusîyayo. Des serrî verî halê kirmanckî nuştene ame merdimî vîr, kêmî û xeletîyê Kilama Pepugî mîyan ra darîyênê we. Na sevete ra zî mi Deniz Gunduzî rê mektuba krîtîkî nênuşte û nêrusna, mend.

Nika zî bêrîme Soroyî ser: Soro Kilama Pepugî ra des serrî dima romanê Deniz Gunduzî yê didin o. Labelê çi heyf ke kêmîyê Kilama Pepugî des serrî dima Soroyî de zî bîyê rêz.

Mi kitab wend, na ro û xo bi xo fikirîyaya, no kitab çira nameyê xo Soro yo? Mabeynê karakteranê romanî de Soro sey mij û dumanî yo. Nameyê xo esto la o bi xo çin o. Sere ra hetanî peynî sey sîye, sey pejne maneno. Rey kî, tayê babetan de qet nameyê xo nêvîyareno.

Labelê no hal tena halê Soroyî nîyo! Karakteranê romanî de Meqsudê Keskî, Qemer, sitwan û çawîşî ra teber, ê bînî cinî, cuwamêrd pêro têdust der ê. Eke wendox înan bîyaro têver, halê cinîyan zaf korlax o. Zîyadêr sey aksesuarê seksî yenê vînayene.

Fikrê mi gore, no roman romanê xormekan o. Nameyê xo ganî “Soro” ney, “Xormekan” piranayê. Meqsûdo Kesk, sere ra hetanî peynî karaktero tewr zelal o.

Viraştiş û mundişê hîkaye de xeletîyê ke Kilama Pepugî de kerdê, nê romanî de zî bîyê. Mesela, tayê babetî yewbînî ra bêeleqe yê. Ca-ca ziwan beno monolog, yan kî beno sey karê arêkerdoxîye. Şuxulnayîşê ziwanî de zî xeletî zaf ê. Zaf çekuyî estê ke cayê xo de ney bêca nuştê. Na nuqta de merdim şikîno xeylê mîsalan bidero. Heto bîn ra ziwan ca-ca tam beno qiseykerdişê Gimgimî, ca-ca yeno standardanê Grûba Xebate ya Vateyî ser. Ca-ca zî kirdasî (kurmanckî) û tirkî, çi rast ameyo kerdo mîyan. Ziwanê babetan yewbînî ra visyaye yo. Na sevete ra roman, yew romanî ra zîyadêr sey pêserkerdişê hîkayan o. Tayê babetî sebrê wendoxî kenê teng. Mesela, qismê des û şeşin û des û hewtin.

Nê çîyê ke hetanî naca mi îfade kerdî, romannuştoxîya Deniz Gunduzî rê krîtîkê min ê. Labelê tena krîtîk ney, xeylê zerweşîyê mi zî estê.

Ez wazen na nuqta de zî çend çekuyan binusî. Her çî ra ver, ez Deniz Gunduzî pîroz kena. Kar û gureyê ey çerîyade girs û pîroze heq kena. Romanê xo, edebîyatê kirmanckî de gamêde hol a. Ez para xo ferq der o û zerrî ra wanen, zerrî ra hîs keno. Mi romananê ey de zaf çî dî û zaf çî zî musayo. Na sevete ra qisaya min a peyêne na ya: Sipas!...

01.09.2010

Hepisxaneyê Tîpê F, Numra 2, Kocaelî