Tarîx de Kirdî û Standardîzekerdişê Kirdkî

Însîyatîfî Kurdan yê Swîsî hetanî nika cîya-cîya babetan de zaf panelî viraştî. La reya verên a ke kirdan (kirmancan, zazayan, dimilîyan) û kirdkî ser o panelan virazeno.

Panelo verên 17 kanûne 2011 de Bern de û panela dîyin zî 18  kanûne 2011 de Basel de virazîyay. Babetê panelan: “Tarîx de cayê kirdan û rewşa înan ya ewroyêne” û “Tarîxê nuştişî kirdkî û xebatê standardîzekerdişî” bî.

Her di panelan de zî yew atmosfero zaf rind hakim bi. Beşdaran bi yew meraq û eleqeyo gird panelîstî goştarî kerdî. Xeberdayîşî panelîstan dima beşdaran kirdan û ziwanî înan ser o zaf çî persay. Tayê beşdaran zî no war de fikrê xo îfade kerd. Her di panelan de zî beşdaran û qiseykerdoxan va ke no war de hem vengane û hem îhtîyacîye esta. Xebata ke Grûba Xebate ya Vateyî kena yew xebat muhîm a, qismen na vengane dekena û na îhtîyacîye vînena. La lazim o ke dezge û sazgeyê kurdan paştî bidê na xebate û destek bikerê.

Panelîstan ra birêz Munzur Çemî tarîx de cayê kirdan (zazayan) û rewşa ewroyêne ser o yew çarçewaya hera de malûmat da. Bîlhasa tarîxo nizdî yê hereketê milî de çi bîyo, sebeb û netîceyê ney ser o vindert, rolê kadroyanî sîyasî û roşnavîranê kirdan (zazayan) da sinasnayîş. Munzur Çemî va: “No demo peyên de tanî merdimî vanî ke zazayî kurd nîyê, ziwanî înan kurdkî nîyo. No fikr xelet o. Dewlete wazena bi no hawa kurdan parçe bikero. Na yew polîtîkaya zaf tehlukeyin a.” Tayê goştaroxan zî qalkerdişê xo de naye ser o vindertî û fikrî xo va.

Panelîstan ra Mehmed Selîm Uzunî kokê kirdkî (zazakî), tarîxî nuştişê kirdkî, edebîyatê kirdkî û xebata standardîzekerdişî ser o bi nimûneyan derg û dila malûmat da. Beşdaran bi keyf û zewq xebata Grûba Xebate ya Vateyî û prosesê xebata standardîzasyonî goştarî kerd. Beşdaran metod û çarçewaya xebata standardîzasyonî zaf ecbnay û no war de zaf çî persay. Birêz Mehmed Selîm Uzunî qalkerdişî xo de va: “Tarîxî nuştişî kirdkî zaf derg nîyo. No tarîx teqrîben reseno sed û pancas serran. Tekstî verênî yê kirdkî hetî xerîban ra ameyî nuştiş. Nuşteyî verên yê ke kirdan (zazayan) bi xo nuştî di tekstî dînî (mewlidî) yê. Eedebîyato nuştekî bi ekolî medereseyî dest pêkeno. Nê da-vîst serrî yo ke kirdkî ser o zaf xebata weş bena. La teberî Grûba Xebate ya Vateyî de yew keşmekeşey, yew kaos esta. Grûba Xebate ya Vateyî tena standardîzasyon xo rê kerdo hedef û amanc. Şarê ma nika ra zaf qîmet dano na xebate. Bêguman zor û zehmetey na xebat zaf î.”

Beşdarî her di panelan zî netîce ra zaf memnun û keyfweş bî. Bîlhasa panelê Bernî hem hetê hûmara beşdaran ra hem zî bi ziwanî xo zaf hol vîyart. Ziwanê panelî seraser kirdkî (zazakî) bi. Beşdarî naye ra zaf memnun û keyfweş bî. Çike zaf merdiman bawer nikerdên ke merdim eşkeno bi kirdkî (zazakî) wina yew panel bido, no sewîye de bi kirdkî (zazakî) yew ziwano akedemîk qalî bikero.

Pêroyê beşdaran waşt ke panelê winasî cayanê bînan de zî bêrîn organîzekerdiş.