"Tarîyîya Adirî de" Ser o

Nê kitabî de des û di (diwês) hîkayeyî estê. Hîkayeyan de qehremanî zêde bi zemîrê şexsê yewhûmarê didinî (ti-to) pê kar ano. No “ti-to” goreyê wendoxan, şeklê gêno. Ge-ge yeno hîskerdene ke o bi xo yo, yewêde bîn o, yan zî wendox/e bi xo ya. Eger ke nameyê “ti-to” yî bibîyêne, bêşik wendoxî ebe ê nameyî mezgê xo de şekilnayêne. Elbet, no seba hîkayeyan avantaj yan zî dezavantaj nîyo. Çîyo muhim o yo ke nuştox ebe nê “ti-to”yî weş pê kar ano, rind şuxulneno. Henî ke, tama edebîyatî ra qet dûrî nêkeno, nêbeno. Hîkayeyan de, bi mesajêde bimana dano û hama pêro hîkayeyanê xo nîya bimana qedêneno.

Zanîno ke zafê hîkayeyan tenya nusînê, qet mesaj nêdanê. Na, tame û qalîteyê edebîyatî kena şenik. La Roşan Lezgîn, hîkayeyanê xo bi zêde, îlahîm ke ebe mesaj qedêneno. Roşan Lezgîn, hîkayeyanê xo de ge-ge goreyê babete, vateyanê “bav û kalikan” zî şuxulneno. No zî seba ke babete ra minasib o, tama babete kena weş û dewlemende. Hîkayeyanê nê kitabî de, eleqedarê tebîet û însanan ra zêde, eleqedarê însanan ê. Dîyalogî tewr zêde mabênê însanan ra virazîyê, nusîyê. Nê dîyalogan de, babete henî xorî keno ke rutîya eleqedarî ebe kincanê mantiq, felsefe û sosyalî keno dewlemend, xemilneno. Sifreyê dîyalogî hîra fîno ra, malzemanê dîyalogî keno vila, ano verê çimanê wendoxan, dime ra giran bi giran arê dano, ebe mesajêde alternatîf endî “sifre berz keno”. Bi vateyo bîn, şaşîye, kemasîye û çewtîya ke dîyalogan ra ano verê çiman, dime ra nînan ra “analîzê” veceno, bi persê “gereke se bibo”yî ra ebe alternatîf cuwab beno. No cuwab mesajê ey o. Wendoxî ke “weş” biwanê, naye vînenê. Coka ke ez şikîna vajî, nê hîkayeyî, zê dersa ciwîyayene yê ke gereke wendoxî bigêrê.

Qelema nuştoxî bêşik dewlemend û weş a.Tama xorîtîya edebîyatî pira yena. Çîyo ke ez wazena vajî, ebe ê hîsan û na qelema dewlemende, tayê bi minasîb, goreyê babetan, dinya ra bigêrêne, çîyê balkêşê dinya zî bikerdêne mabên, (ebe nimûneyan yan zî bê nimûneyan) o waxt elbet tayêna derheqê felsefeyê xo de bîyêne dewlemend û weş. Nuştoxê tirkan Ehmed Altan, tayê zi sayîya naye ra bîyo “Ehmed Altan”. La ez şikîna naye zî vajî, tenya seba dîyalogê di kesan ser o (eke nê di kesan ra teber mevecîyê), Roşan Lezgîn, qet Ehmed Altanî ra tepîya nêmaneno. Seba ke hetê wendoxan ra zelal bêro fam kerdene mi no muqayese kerd.

Çi heyf ke mi hîkayeyê Roşan Lezgînî yê verênî nêwendê. Coka ke nêşikîna derheqê merheleya muqayeseyî ra çîyê vajî. Nuştox derheqê gramerî ra zî zelal û beşekar o. Derheqê çekuyan ra zî, di çekuyê ke zaf cayan de pê kar ardê, goreyê mi orîjînalê xo Kirmanckî nîyê û orîjînalê ê di çekuyan goreyê zanayîşê mi zonê ma de estê. Ê di çekuyê ke nuştoxî ge-ge nuştê, nê yê: “qol” û “qursax”

Qol, zonê ma de “herme” yo. Qursax, zonê ma de yan "gewrîye" yan zî "qirtike" ya.

Axir, mi nê kitabî de bi zerrîya weşe û bi keyf hîkayeyî wendî.

Nuştoxî ra quwet bo, qelema ey ra bereket bo ke ma do eseranê eyê neweyan biwanime.

_________

Çime: http://dersiminfo.com/kitabe-rosan-lezgini-tariyiya-adiri-ser-o/