Tirkîya û Almanya de Birayînîya Faşîzmî

Di-hîrê rojî yê kesê ke demokratîye û heqa însanan rê wayîr vejînê bahsê profesorê Unîversîteya Anqara kenê.

No profesor Unîversîteya Anqara de dersa huqûqî dano. Pekî ney se vato ke layîqê fekê nê kesanê demokratan bîyo?

Profesorê huqûqî nîya vato: “Cayo ke kurdî tey ciwîyenê gereke uza huqûqê herbî bibo!

Heqa însanan no ca de nêbena.

Keso ke sare dareno we, gereke eve fuze panê.

Her yewê kurdan des domanû ano. Ez cigêreya ke “Bankaya Dinya” peran dana cî. Planêde nînan esto.

Tarixê miletî hafizaya miletî ya. Tayê miletî yê ke tarîxê xo de haşt nîyê, a hafıza kenê pak. Tarîxode sexte cenê hafizaya xo. Rozê yena, bi xo îmanê na tarîxî kenê.

Herbê dinya yê dîyînî ra avêr hukmatê  Almanya kî seba yahudîyan û îyê bînan, îyê ke eslê xo alman nîyo, kezîk û çimê xo zengî nîyê, îyê ke aryanî nîyê, tayê qanûnî vetî.

Qanunê ke serra 1935 de Almanya de vejîyê qanûnê Nurnbergî bî. Maqsadê nê qanûnan,  pak kerdena gonî û rûmetê almanan bîye. Eve nê qanûnî ra pêro heqê yahudîyan dest ra girewtî. Zaf cayan de nêgurenay. Eve na tore kî raya surginî kerde ra.

Eve nê qanûnan, mavênê yahudî û almanan de zewez bîle kerdîbî qedexe.

Dima kî, çitur ke her kes zaneno, pêro day arê, îyê domanî, îyê kokimî, îyê nêweşî û îyê seqetî  qir kerdî. Îyê ke canweşîye der ê kî hata ke teqete tey bîye  gurenayî.  Dima yî kî kerdî odayanê qazî tede xendeqnayî ya kî firinan de vêsnay.

Rasîzm, faşîzm çîyode nîyanen o. Rengê çimanê to ke zobî bî, to kisenê. Ziwanê to ke zobî bî, to kisenê. Înancê to ke zobî bî, to kisenê. Hatta to kenê tayê katagorîyan, ziwanê to ra gore, rengê to ra gore, înancê to ra gore ti layiqê ciwîyayêna ya nîya, qerar danê ci. No îdeolojî ra gore mavênê însanan de ferq esto; tayê însanî îyê bînan ra bi qîymet ê.

Tezê tarîxê tirkan ra gore kî beşîga medenîyetî, welatê tirkan bîyo. Tirkan ke uza ra bar kerdo şîyê, medenîyetê xo kî tey berdo, çor kosê dinya ra kerdo vila.

Ma kî, mileto ke serê dinya de zaf talîyê xo esto yînûrayî me ke no medenîyet ra zîyade kî kewto bara ma.

Ma sayîya nê medenîyetî de dayo wendene, bîme merdim. Kinc-kolê ma bîyê rindî. Tirkî musayîme!

No medenîyeto ke nînan ma rê ardo, ez vajî  “Cinawiro ke didanêde xo mendo uw o.” No tabîr saye ke, medenîyeto ke ma rê ardo, seba ey amo vatene.

Merdimê vejîyo, vano nî layîqê kişten ê, layîqê surginî yê, jê kutikan jê pisingan layîqê qisir kerdene yê.

Na wo medenîyet?  Hên aseno ke didanî fekê cinawirî de nêmendê!

Na ortaxîya faşîzmî Tirkîya û Almanya de zaf kan a. Mesela armenîyan de kî yewî îyê bînî ra aqil girewto. Endî kamî ke kamî ra girewto belî nîyo.

Ez vajî, mesela Dêrsimî de kî hênî yo. Serranê ke Hîtlerî Almanya de kokê yahudîyan, komînîstan, nêweşan, kokiman, domanan ardenê, yî serran de Dêrsim de kî nînan medenîyet kerdenê vila.

O waxt ra peyser Almanya de şermode girs mend. Zîyadê almanan vileçewt û ortê şermî de mendî.

Yê ma kî pê goynayîşê xo mendî. Seba bombayê ke eştî ma ser, xo goynayî. Coka hona eve bomban medenîyet kenê vila.

Miletê o hetî ra, her keyê de des domanî benê. Ci ra çewres-poncas tene ke bimiro se beno!

Nê qiseyan yewode cahil ke vajero, zerrîya merdimi honde jan nêdana.  Uwo ke nê qisey vatê profesor o. Hem kî profesorê huqûqî yo.

Zamanê, tayê profesoran kî tezê tarîxê tirkan ra gore vatenê kurdî çîn ê. Yî yê ke xora “kurd” vanê tirkê koyan ê. Nî profesorî nêzan hona weş ê.

Eke însanî de wijdan çîn bo, gereke exlaq bibo. Hama exlaq ve wijdanî ra zaf têorte der ê. Yew ke bî vîndî, uwo bîn kî beno vîndî.

Çi guna wo ke, kesê ke zîhnîyetê nê profesorî der ê, senik nîyê. Hata ke nînan pê tarîxê xo, xo goyna, nî prefesorî roz ve roz benê zêde. Mileto ke profesorê xo nîya bî kî, şarê xo se beno?