Toplumsal Cinsiyet, Dil ve Katılım

Egemen gruplar için düzenlenmiş okul sistemleri başka gruplara mensup öğrencileri dışlar. Özellikle kız çocukları evlerinde kendilerine yüklenen sorumluluklar ve gerek ailelerinin gerekse öğretmenlerinin olumsuz tutumları nedeniyle daha fazla dışlanmaya maruz kalırlar.

Son dönemlerde dünyanın farklı bölgelerinde yürütülen çalışmalar, gelir düzeyi, etnik köken gibi hangi farklı gruba mensup olursa olsun, kız çocuklarının anadili temelli çiftdilli eğitimin getirdiği kapsayıcı stratejilerden erkek çocuklara oranla daha fazla faydalandıklarını göstermektedir. Gine-Bissau, Nijer ve Mozambik’te yapılmış araştırmalar kız çocuklarının çiftdilli okullara daha fazla kaydolduklarına, sınıf tekrar etme oranlarının önemli ölçüde daha düşük olduğuna ve kendi anadilleri dışında bir dilde eğitim alan kız çocuklarına göre okula daha fazla devam ettiklerine işaret etmektedir. Şüphesiz cinsiyete göre sınıflandırılmış verilerin incelendiği nitel ve nicel araştırmalar artırılmalı, ancak var olan araştırmaların hemen hepsi kız çocuklarının kendi anadillerinde eğitim gördükler durumda okuldan daha fazla faydalandığını açıkça gösteren sonuçlar sergiliyor. Bunun sebepleri şöyle açıklanabilir:

Kız çocuklarının okula daha fazla kayıt yaptırmaları

Aileler; kızları kendilerinin konuştuğu bir dilde eğitim görebiliyorsa ve okulda kendi kültürel değerlerine saygı duyuluyorsa eğitim sistemine daha çok güvenirler. Buna ek olarak, okula giden kız çocuğunun cemaatin iyi bir üyesi, iyi bir anne veya iyi bir eş olamayacağına dair geleneksel görüşler çiftdilli eğitim programlarının uygulanmasıyla birlikte sorgulanır hale gelebilir. Örneğin Bará ve Gine-Bissau’da çiftdilli eğitim programlarının uygulanmasıyla birlikte birçok ebeveyn kız çocuklarının formel eğitim alsalar da cemaatin iyi bir üyesi, iyi bir anne veya iyi bir eş olmaya devam edebilecekleri ve hatta eskisinden daha iyi duruma gelebilecekleri konusunda ikna edilebilmiştir. Dolayısıyla, anadili temelli okullarla beraber kız çocuklarının okula kaydolma oranları da yükselmiştir.

Daha fazla ebeveyn desteği

Aileler ile çocuklar arasında iletişim problemi olmadığında, aileler çocuklarının eğitimiyle daha çok ilgilenebilmekte, çocuklarının öğretmenleriyle daha iyi iletişim kurabilmekte ve okuldaki karar alma süreçlerine daha fazla katılabilmektedir. Örneğin, Mozambik’te Xai-Xai’li çiftdilli öğrencilerin ebeveynleri okul müfredatının geliştirilmesine ve okulun çevre düzenlenmesinin yapılmasına katkıda bulunmuşlardır.

Kız çocuklarının istismarının azalması

Öğrencileri ile benzer dilsel ve kültürel özelliklere sahip olan öğretmenler toplum tarafından daha kolay kontrol edilebilirler ve dolayısıyla bu öğretmenlerin kız öğrencileri cinsel veya başka bir şekilde istismar etme ihtimalleri daha düşüktür. Mozambik’te, çiftdilli erkek öğretmenlere öğrencileri “amca” veya “dayı” gibi akrabalık terimleri ile seslenmektedir. Öte yandan bu öğretmenler egemen dil olan Portekizceyi konuşan öğretmenlere kıyasla öğrencilerin aileleriyle daha sıkı bağlar kurabilmektedir. Ayrıca anadili temelli çiftdilli eğitim kız çocuklarının psikolojik durumlarını da olumlu yönde etkilemektedir. Böylece kız çocukları daha iyi öğrenebilmekte, özgüven ve özsaygı geliştirebilmekte, gelecekle ilgili daha yüksek hedefler belirleyebilmekte ve tüm bunlar okul başarısını olumlu yönde etkilemektedir. Kısaca özetlemek gerekirse, öğrencinin en iyi iletişim kurabildiği dil veya dillere dayanarak geliştirilen eğitim programları tüm öğrencilere, özellikle de kız çocuklarına fayda sağlamaktadır.

Carol Benson Stockholm Üniversitesi Öğrenme ve Öğretmen Merkezi, İsveç,

carol.benson@upc.su.se

Ayrıca bakınız Girls, Educational Equity and Mother Tongue-based Teaching, by Carol Benson, UNESCO, Bangkok, 2005 www2.unescobkk.org/elib/publications/Girls_ Edu_Equity

___________

Not: Bu makale Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü DİSA tarafından hazırlanan "Önce Anadili" broşürleri dizisinde yayınlanmıştır.