Welatê Ma de Tayê Bawerîyê Şarî

Kurdan de verî qanûno nuştekî çinê bî. Coki ra zuwandê ci di xirabî û rindî ser o zaf qiseyî estê. Nê qiseyan, ge herinda qanûnî giroto ge herinda edetan û bawerîye giroto. Nê qiseyan de tesîrê dînan û medenîyetan esto. Qiseyandê xiraban ser o tesîrê kulturê elewîyîye, muslumanîye, zerdeştîye, êzidîyîye, xirîstîyanî û yahîdîyîye, beno ke tesîrê qewmanê sey sumerîyan, romayîyan, armenîyan, ereban, farisan û tirkan zî esto.

Cêr de ez do nê qiseyanê xiraban û qalanê yasaxan binusê. Taynê qiseyan ez do îzeh bikera. La ê ki ez îzehet înan nêzana ez do nêkera.

Xirabîye ser o qiseyê ma:

Behdê êreyî (ikindiden sonra) ra hetanî mexrebêk rakewtiş baş nîyo:

Binê merdiwane (nêrdewane) ra ravêrdiş baş nîyo:

Cayo berz ra wele eştiş baş nîyo:

Çina (kince) biveşo, nêşuwê û pîne bikerê, xirab o:

Çînayanê (kincanê) dîmlaştîyan (vermeqluban) xo ra bidê, xirab o:

Çinayanê (kincanê) merdeyan xoradayîş, baş nîyo:

Çîyê veşatişî (veşnayîşî) rê kes biqehrîyo, xirab o:

Gilê daran bierzê erd, xirab o:

Istor û herî ro dê, xirab o:

Istûna keyeyî bifînê xirab o: Vanê, istûni bifînê deyndarî yenê keyeyê kesî.

Kêberî ver de roniştiş, rakewtiş baş nîyo.

Kiştişê malmaloki (marula; malewî) gune yo: Vanê, wexto ki hezretî Îbrahîm erzîyayo adirî mîyan, malmalokên awi kerda xo fek û eşta adirî ser ki adirî hewn a kero. Qandê coyî kişitişê malmaloki gune yo.

Kiştişê pisînge gune yo: Pisînge dismala Homayi hesibêna.

Ma û pîyê kesî awi birijino destandê kesî ro, xirab o: Vanê, sereyê kesî lerzeno.

Menga çileyî de pakkerdişê lojine xirab o: Vanê, menga çileyî de lojine pak bikerê, rezî wele gênê.

Mezelî ser ra şîyayîş, pay nayîş mezelî ser, gune yo:

Mîyanê her di roşanan de veyve kerdiş baş nîyo:

Nan bierzê erd, xirab o:

Nengûyan dergkerdiş xirab o: Vanê, nengû derg bo Şeytan keweno binê ci. Uca beno keyeyê Şeytanî.

Pê awe adir hewnakerdiş xirab o: No edet zerdeştî, êzidî û elewîyan de zî esto.

Pê desto raşt a qereçîyan rê çî dayîş baş nîyo:

Pisînga qere (sîya) vînayîş xirab o:

Porê sîr û pîyazî veşnayîş baş nîyo.

Porê xo teber eştiş baş nîyo: Vanê, porî bierzê teber, sereyê kesî tewêno (dejeno; çîyeno). Zaf cayan de porê xo yê qesnayeyî dekenê qula sîyandê (kerrayanê) banan mîyan.

Postal (sewl) dîmlaşti (meqlub) bo xirab o: Vanê, postal dîmlaşti bo Şeytan ser o nimaj keno. Postalo dîmlaşte Şeytanî rê şalika nimajî ya.

Qeçan (domanan; tutan) ser ra ravêrdiş baş nîyo: Vanê, merdim qeçan ser ra ravêro, qeç werdî maneno, derg nêbeno.

Qereçîyan rê şeker dayîş xirab o: Kam ki şeker bido qereçîyan, seki rizqê xo bido ci.

Qumqumok (mangalewtik) vînayîş xirab o: Wexto ki hezretî Îbrahîm erzîyayo adirî mîyan, qumqumokên pif kerdo adirî ki adir gurr bo.

Qumqumok hetek di fek akerdiş baş nîyo: Vanê, qumqumok dindananê kesî bivîno, dindanê kesî rijênê.

Roja çarşeme û dişemeyî sereyê xo şutiş xirab o: Vanê, siheto kemî tedi esto la kes nêzano kamcî sihet o.

Roja îneyî ariş arêye berdiş, baş nîyo:

Roja panşeme cikerdişê (qesnayîşê) nengûyan xirab o:

Roja roşanî berey (erey) hewn ra weriştiş baş nîyo.

Roja yewşeme (bazar; kirê) sole dayîşê dewarî xirab o:

Roşan de porê xo şutiş xirab o: Vanê, roşan de kes porê xo bişuwo porê kesî rijêno. Muyênda kesî rizqê kesî ya, rizqê kesî dest ra şino.

Roşandê Hecîyan de deştene kerdiş xirab o: Vanê, kes Roşandê Hecîyan de deştene bikero, derzîne şina lingda hecîyan ra.

Şewe awa germine rijnayîş xirab o: Beno ke bibo cin û perîyan ro û biveşê.

Şewa îneyî deştene kerdiş baş nîyo:

Şewa îneyî firaqan şutiş baş nîyo:

Şewa îneyî pîyaz verdiş baş nîyo:

Şewe destê xo ra yan cayêkê xo ra telî vetiş baş nîyo: Vanê, şewe telî vejê, telî beno veyve (kirdan de veyve rew-rew nêvijenê teber), tey maneno.

Şewe fîtike (fîrike) cenayîş xirab o: Vanê fîtike qala Şeytanî hesibêna.

Şewe nengû cikerdiş (qesnayîş) baş nîyo:

Şewe qanik (vînce; benîşt) cawitiş xirab o: Vanê, merdim şewe qanik bicawo, seki esteyê merdiman bicawo.

Şikîyayîşê lîlike (eyna) xirab o:

Şit û mastê mangayan birijinê cayo pîs, xirab o: Vanê guwanê manga helikênê (birîn benê).

Tebaxe di pêşotî (pişwerd) verdayîş baş nîyo:

Tîjî bido hakanê qirpon (qipan) ro xirab o:

Xo ser o (xoradaye) çina (kince) deştiş baş nîyo: