Wextê Serê Mehseran

Senî ke wesarî erd û asmîn bi keyf û şênayî xwu nawnenê ma, zereyê erdî de çina esto ma rê pêşkêş keno, payizo peyîn zî kê vano qey pêro dayişê xwu tepîya gêno. Payiz tayê merdiman rê sey şiyayişî, tayê merdiman rê sey yewbînan ra cêrabiyayişî, tayê merdiman rê zî sey mergî yo.

Evdo betilîyabi, ronîştbi, miyaneyê xwu dabi yew zinaro pîl, bi eno qeyde payizî ser o fikirîyayne.

Emser semedo ke rezan zaf hengure girewtbî, wextê mehseran zaf giran vîyartêne. Eke Homa rizq bido, dano. Miyanê mehşilêranê rezî de hengura mazirma, hengura gilderge û hengura siyaye esta. Pêro weşeyî zaf pank, zaf zelal asenê. Hende zelal bî, însan nêeşkayne çimê xwu pira bigêro. Pêro dewijan xencîtan û rezê xwu ra hengure qerefnayne. Evdo zî semedo ke hevalanê xwu ra tepîya nêmano û babê ey ci ra xeberî nêdo xwu zaf cîyat kerdêne, dest ra çi ameyne kerdêne, la eke Gule ameyne ey vîr, ruhê ey bedelyayne, bengzer eştêne, biyêne sey gêjan. Vindertêne, xwu dir xeberî dayne û vatêne “Ax Gulê ax! Wa mi mergê xwu bidîyêne, wa mi a roja ke to ez caverdaya nêdîyêne. Ez zana, to ez canêverdaya, bêkesîya mi ti daya caverdayiş. Eke ez zî wayirê yew eşîre biyêne, pîyê mi zî axa biyêne, neke lacê Xelîl axayî, nika mi ti girewtêne. La ez se bikerî, qederê ma kirdan zî tim çewt şino. Ziwanê ma bêwayir o, zerrîya ma bêwayir a, ma bêwayir…

Xelîl axa yew merdimo zilimkar o. Her çî sey ey beno. Çira her çî se ey biyo? Ez rey-rey fikirîyena, Xelîl axa raşte ra çinîk o, ma o viraşto, eynî sey yew pûtî. Eke însan xwu ra bawer nêbo, bi sewbîna çiyan bawer keno. Tarîxan ra formatê însanî eno hawa şixulîyeno. Xelîl axa bêbawerîya ma ra vecîyayo meydan…

Evdoyî hema xwu dir eno qeyde xeberî dayne ke dûrî ra yewî veng da va “Evdo, Evdoo!” Evdoyî hetê vengî ser ewnîya ke babê ey pê destê xwu edleyê hengure bide nawneno. Pîyê ci va “Lacê mi bê ena hengure bere veng bike.” Evdoyî edlê  hengure eşt kiftê xwu ser, hetê xencîte ser şi. Verê xencîte de, ey ra ver mehsere estbi, tede hengure esirnayne, kerdêne şîre. Mehsere pê çar hebî kerrayanê zexman viraşte bi. Dorûverê ci zî reyna pê kerrayan dêskerde bi. Seba ke şîre mehsere ra weş vecîyo teber, hetê cêrî de yew çime estbi. Birayê Evdoyî Şiyarî zereyê mehsereyî de hengure esernayne. Evdoyî edlê hengure girewt mehsere de veng kerd la nêewnîya birayê xwu Şiyarî ra, tepîya ageyra şi miyanê rezî. Şiyar eno halê Evdoyî ra zaf celêya, la se bikero, ey dest ra çiyêk nêameyne.

Wekto ke şan biyêne, devijan verê xencîtan de, şîre dekerdêne lênan û dayêne kuçikan ser, bin de hadir wekerdêne, şîreyê xwu girênayne. Eke şîre şeş-hewt saetî hadirî ser o girêya, kerdêne rib. Semedê bastêxî zî, gereka ardî dekerdêne miyan, pê huyeyo darîn çend saetî malêzî têwbidayne.

Dewa înan de rib û bastêx wextê zimistanî de werdişê şîranî zaf meşhûr o. Şiyar û Evdo verê lênî de bî, pawitêne ke şîre bigêrîyo. Şîre senî ke bigirîyo, yew boya weşe dano ê cayan. Înan ra cor cîranê înan zî şîre girênayne. Xencîta Guleyînan zi xencîta Evdoyînan ra zaf dûrî nêbî. Beyntarê înan de di hebî xencîtî estbî. Gule û maya xwu û pîyê xwu zî lênê şîreyî daybî hadirî ser, têwdayne. Seba ke hadirê xwu gur bikerê înan Gule şirawitbî ke girzeyê şelqatan biyaro. Cayê şelqatanê înan cêrê xencîta Evdoyînan de bi. Gule seba şiro şelqatan biyaro, verê Evdoyî ra şina. Evdo gama ke aye vîneno boya ribî, şewqê aşme û rîyê Gule kewenê têmiyan. Dest û lingê Evdoyî bestîyenê, kê vanê qey loqme qirika ey de mendo. Gule derzeyê şelqatan gêna xwu kiftan ser, tepîya ageyrena. Senî ke yena Evdoyî het ra vîyarena, Evdo wurzeno payî. Gule Evdoyî haqilyena. Evdo ewnîyeno Gule ra, Gule zî ewnîyena Evdoyî ra. A game dinya nêgeyrena, zeman vindeno, aşme şina hewn a. Evdo a game bi şewqê rindîya Gule roşin beno.

Evdo zaf qayil o ke Gule dir qisey bikero. Zerrîya ey de eşqê Gule ser o çiyê ke kerdbî pêser, qayil bi ke bido vatiş. Bî des serrî, yewbînan ra heskerdişê înan, a bendewarîya înan. Qayil bi ke vaco. La pê kamcîn ziwani? Ax ziwan, bêbext ziwan, nêgeyrayne. Fekê Evdoyî ra tenya eno vate vecîya: “Qey Gulê, qey?” Gule berma, sereyê xwu fetilna û va “Ax Evdo! Ciwan Evdo. Rind Evdo! Ez her dem pê eşqê zerrîya to veşena. Mi çiray zerrîya to ser o yewna zerrî ra hes nêkerdo. La ez se bikerî, vateyê Xelîl axayî ra teber yewna vate çinîk o, Evdo. Qederê ma eno hawa nusîyayo, ti zî eno hawa qebûl bike.” Gule enê vateyî vatî û da piro şî. Evdo eno vateyê Gule ra pey xwu de mend û cayê xwu de ronişt. Tunikê xwu ra qutî vete, yew cixara pişte. Cixaraya xwu pê çeylê hadirê lênî tawist. Dûyê cixara bi zerrîya safî ant pişika xwu. Vîrê Evdoyî ra di çî vîyertêne: vateyê Gule sey kalmeyî û rindîya Gule sey aşme. Evdo yan gereka bi kalme razî biyêne, yan zî bi rindîya Gule. Hema enê halî ser o fikirîyayne, a game Şiyar semedo ke zerrîya Evdoyî weş bikero, va “Keko ti zaf zehmet danê xwu. Eno hawa meke. Ti yew merdimo zaf rind û zaf hewl ê. Gule ra zafêr keynayî estê. Hem Gule zaf rinde nîya ke!” Evdoyî eno vateyê Şiyarî ra dima sereyê xwu hewana, ewnîya estareyan ra. Ey verê cû destanê Mem û Zîne wendbi, enê beytî ameyî ey vîr:

“Ez yow birîn û, ya m’ îr îlac a

Ez Keyxusrew îb ya m’ îr yow tac a

Qûmê yê m’ îr sê lêya qebaxi

Qay yê ûncenû end of û axi

Alîşk yê mûnên sayûn Xelatî

Sînê yê mûnen koyûn welatî

Çîm yê mûnênî çimûn xezalû

Bûrê yê mûnên aşmûn hîlalû

Lew yê mûnênî engmîn Dêrsimî

Nîna girotiş pê zerd û sîmî

(…)

Yîn îr însûn a, m’ îr sê melek a

Rind a, nazik a, neslê yê pak a[1]”

Roja bîne dewe de yew veyve roniyabi. Veyve de cenî û camêrdî, gedeyî û ciwanî pêro kewtbî têmiyan. Vengê dawil û zurna zaf berz, zaf weş ameyne. Xort û keynayî kewtbî govende. Keynayan bi rîtmê vengê dawil û zurna kaykerdêne. Her kesî veyve temaşe kerdêne. Xelîl axa zî weyra bi. Serê yew sedirî de roniştbi û veyve temaşe kerdêne. Evdo zî veyve de bi. Çimê ey tim Gule geyrayne. Gule yew fistano sûr dabi xwu ra, verê hevalanê xwu de vindertbî. Veyveyî pê têlîlî û şamate heta saete yewendes dewam kerd. Êdî her kes beteliya, vila bi, şi keyeyê xwu. Tam hinî wextê rakewtişî de miyanê dewe de yew veng berz bi:

-Gulêy! Gulêyy! Gulêyy!...

Eno veng vengê maya Gule bi. Gule vinî bibî. Maya Gule her ca de Gule geyrayne. Şarê dewe kewtbi têmiyan. Xebere şî resa Xelîl axayî zî. Xelîl axa û lacê xwu zî Gule geyrayne. Her kes Gule geyrayne.

Evdo? Evdo nêasayne Şîyar û babîyê înan zî Evdoyî geyrayne. Dewijan zana ke Evdo zî nêaseno, êdî her ca de Evdoyî û Gule piya geyrayî. Zereyê dewe de di nameyî vajîyayne:

-Evdooo! Gulêêê! Gulêêê! Evdooo!…

Her çiqas tersê Xelîl axayî ver vernî de kesî texmîn nêkerdbi ke Evdoyî Gule remnaya la yew çiyo raşt estbi ke Evdoyî Gule remnabî!

Wexto ke şan de her kes bilîyê veyveyî bibi, Evdoyî îşaret dabi Gule. Gule ameybî verê Evdoyî. Evdoyî Gule ra pers kerdbi vatbi “Rihê to rihê mi, eşqê to eşqê mi, canê to canê min o, yan nê?” Gule zî vatbi “Rihê mi rihê to, eşqê mi eşqê to, canê mi canê to yo, Evdo.”

Evdoyî eno vateyê Gule ra dima destê Gule girewtbi û dewe ra kewtbî teber.  Senî ke dewe ra kewtbî teber, vewre dest pê kerdbi, asmîn ra ameybî war. Evdo qayil bi ke Gule bero keyeyê yew merdimê xwu. Keyeyê enê merdimî yewna dewe de bi. Beyntarê dewa înan û ena dewe de yew koyo berz estbi. Evdoyî û Gule ver bi hetê koyî şî. Varayişê vewre vera-vera zêdiyayne. Evdo û Gule hema nêresaybî nîmeyê koyê berzî çokêk vewre varaybî. Tarîyê şewe, varayişê vewre, vengê vergan, tersê Xelîl axayî dorûverê Evdoyî û Gule girewtbi. La înan eno rayir de rayêk canê xwu eştbi meydan, tepiya ageyrayiş çinê bi. Ko de bineyna qayme şî, hetê rojawanî ser sey mixara yew heyate dî. Dewijan ena heyate ra vatêne “Heyatê Sorsî.” Evdoyî û Gule heyate ro diyar kewtî şî zere. Qerar da ke a şewe ena mixara de bimanê, serê sibayî dewam bikerê şirê dewa merdimê xwu.

Xelîl axayî pêroyê dewe ver pê da la Gule nêdî. Û senî pê hesiya ke Evdo zî nêaseno, merdimê xwu suwar kerdî û emir da va “Yan gane yan cinazaya înan mi rê biyarê!” Merdimê Xelîl axayî bî çar qefleyî û hergo qefle hetêk ser şi. Yew qefle hetê koyê berzî ser şi. Her ca de Evdo û Gule geyrayî la nêdî. Şewe aver şî, merdimê axayî hinî tepiya ageyrayî. Qefleyo ke hetê koyê berzî ser şibi, binê koyî de di hebî rêçê însanan dî. Bergîranê xwu ra peya biyî û hêdî-hêdî rêçî teqîb kerdî.

Ezanê serê sibayî de Evdo û Gule pê yew veng xwu aqilyayî. Xwu ra cêr ewnîyayî ke çar merdimî ha hetê mixara ser yenê. Evdo û Gule lezûbez mixara ra vecîyayî. Hetê rojawanî ser yew quçe estbî, înan xwu resna a quçe. Eger a quçe bivîyarnayne serê koy berzî ra qelibiyayne. Seba ke quçe qayme bî û vewre zaf varaybî, coka ê zî semitiyayne, nêşayne diyar kewê. Vengê merdimanê Xelîl axayî vera-vera nizdî biyêne. Tersî ver qelbê înan zaf lez dayne piro.  Evdoyî demeyêk xwu şidêna ke diyar kewo, şi serê koyî. Ageyra ke destê Gule zî bigêro, nişka ve ra yew veng vecîya! Yew vengo bêbext:

-Ayyy!...

Zimmî koyan ra şî. Gule gina Gule ro.

Evdo qîra:

-Gulêêê!

Qijikî qijayî! Zerencî miyanê geman ra perrayî. Gule kişîya. Merdimanê Xelîl axayî ena dorime lûleyê tifingan da Evdoyî ser. La Evdoyî xwu setirna, çiman ver ra vinî bi şi. Dewe de hewar gina piro…

* * *

Merdimanê Xelîl axayî panc serrî Evdoyî geyrayî la o cayêk de nêdî. Teselîya xwu pira birna.

Beyntar ra zaf serrî vertî. Rayna wextê sere mehseran bi. Dewijî xencîtan de bî. Seba ke wesarî wele daybî mehşilêran ro hengure zêde çinê bî. Homayî rizq tepiya girewtbi. Dewijan zimistanî bê hengure senî debara xwu bikerdêne? Gama ke xwu miyan de enê halî ser o mişawire kerdêne, ewnîyayî ke yew merdim dûrî ra ha hetê xecîtan ser yeno. Eno merdim kam bi? Her kes wurişt ewnîya ê merdimî ra. Ame nizdî ke Evdo yo: Evdo! Evdo nêmerdo!

Por û erdîşa ey sipî û kewtbî têmiyan. Cil û solê ey kehenî, dirîyayeyî. Şîyarî senî Evdo dî hetê ey ser vazda. O verar kerd, lewî panayî. Evdoyî nêewnîya Şîyarî ra, nêewnîya kesî ra zî. Ge huyayne ge bermayne û xwu rê xeberî dayne vatêne “Raşt a ke Gule kişîyaya? Gule çawa kişîyaya?”

Evdoyî aqil pernabi. Aqil zî Evdoyî ra perabi!

Cewze, 04.04.2021

[1] Mehdî Özsoy, Dîwan, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2014, r. 33-34