Xasî û Şaşika Vilikine

Seydayê Xasî yewêko rîglover, zincbelik, çimbelek û rîgewez bî. Hêdî û nerm qisey kerdê. Şelwarê êyê rêsînî zî, îçilik û heşoyê ê zî zey şaşikey yê sipî bî. Şaşikey yê pîle nêbî. Hêlekê yê rêsîn û şelwaranê yê ra bî. Saetey cî Serkîsof û bi zencîrêka sîmîne bi qulpikey hêlekê yê wa bî. Her çiqas metafê dewa ma fasûnê şelwaran û hêlekê ci metefnayne zî, yê o fasûn berdêne Dîyarbekir, terziyê armenî hete feselnayne û ewca deştêne.

Bi zehfî Seyda çarmêrkî niştêne ro. Serê sekuya fekê eywaney xwi de zî, serê şeltikêke de çarmêrkî rûniştê û wendê. Kitabê giranî nêbîyêne, paştey xwi dayne başna, kitab di destê çepî, divîte di destê rastî de wendê. La ke kitab zey yê Hafizê Şîrazî qalin û giran bîyêne, serê kursî de nayne ro û reyna çarmêrkî peyê kursî, serê şeltikî ra wendê.

Wexto rûnişte bîyêne şaşikey xwi sereyê xwi ra vetêne, serê çokê xwi yê rastî de nayne ro. Her tim cilê yê zî û şaşikey yê zî şitey û pakî bî. Porê yê zêde bi don bi. Cênîy yê xanima Bedrîya vatê, lazim o ez di rocan ra reyke serey ci bişoy.

Seydayî vatê, sinet o û çimê xwi kil kerdêne. Xwi ra yewêkew çimesîya bi, gava mijangê xwi kil kerdê, sipîyê çimanê yê zey vewrey zozananê koyê Bilîcanî vecyayne teber. Lewend bî. La yê kilê çiman, o di reyê bînî lewendtir kerdê.

Çay ra zehf hez kerdê, çar qulatî şekir kerdê qedehey xwi û çay werdê.

Seyda zêde-zêde hazir-cewab bi. Ca de cewabê merdimî dayne. Zey nimûneyî, reyke midîumûmê Licey, yewo ereqwer bi, ci ra perseno vano:

- Seyda, eraq heram o?

Seyda vano:

- Belê, heram o.

Midîumûm vano:

Dims engure ra virazêno, heram nîyo. Eraq zî engure ra virazêno, çî rê heram o?

Seyda vano:

- Ti bi şitê maya xwi pîl bî, ana niya?

Midîumûm vano:

- Belê.

Seyda vano:

- Şitê maya to helal bi, to lit. To çî rê mîzey maya xwi nêwerde?

Midîumûm bêveng maneno. Seyda zî birneno.

Wexto Seyda yewî ra zêde sû bibîyêne, te ra vatê: “Exlaqsiz! Densiz!”

Bi qey babê Seydayî Hesen dewey Cebaxçûrî Xasan ra amebî Hezan de nabî ro, loma nameyê ci Seydayê Xasî bi. Dewa Hezanî de, taxey yîne ra vane, “Mehley Xasan.”

Seydayê Xasî şîyêne mîyanê rezê xwi, vernîyê xecîkî de pal dayne, pelê cixara qutîya xwi ra vetêne û dayne hewa. Temaşey ê pelan kerdê. Çi hindav de yenê war, çi hawey nanê ro… Bi yê miqamî qasê pancîyes-vîst pelê cixara veradayne, dima ra şîyêne, mîyanterê yîne bi bincewê xwi pêmawitê, di defterê xwi de nuştê û reyna yê pelê xwi kerdê mîyanê qutiya xwi.

Yenîyê Goley Dîyarî, peyê dewa Hezanî, di verpalê Koyê Dêrî de, ew cawo berz de wo. Gava hewa weş bîyêne, Seyda tenî şîyêne kalekey yenî de rûniştê, goştarî vengê awe kerdê û tefekur bîyêne... Qey çî hameyne vîrê yê, rey-rey zî nûştê.

Hema wesar nêameyne. Wesarî, merdim eşkayne di riyê Seydayî de kêfweşîya yê bivîno. Zaf wesarî ra hez kerdê. Ez eşkena vacî, di mîyanê serewextan de, Seyda aşiqê wesarî, gulan û vilan, micewr û nefele bi. Endêke yê gulan û vilan ra hez kerdêne, yê gul û vilî çirpinayne û di verê fetlanê şaşikey xwi de zey porê keynan mûnayne. Bi huner, şaşike bi yê gul û vilan xemelnayne. Rengê yîne zey şehr û temezîyanê kofîya veyvan ro yewbînî ardê û kerdê tacey Keyanîyan… Nayêne xwi sere. Ana hunerêke, senetêkey mûntişê gul û vilan de bikar ardê ke merdim heyran mendê. Zey dirûvzaneyanê boyaxê rûnînî, yê şagirdê di unîversîteyan de wanenê, tablo viraştêne. Bi rastî taca vilistanî û rengîney Keyanîyan viraştêne. Xumara bûka pancîyêsrocî senî girêdayîya, şaşikey vilan zî ana serê sereyê Xasî de zey tacey Keyanîyan di heftey pira mendê. Bi a şaşike limac kerdê, duay wendê û tîzbey antê. Şaşike ro ci kewtê. Eynî yê gul û vilanê tewirînan ra, qevdêke zî kerdê cêbey hêlekî, hetê çepî, ya sere zerî…

Seydayî hawnîyayne xwi ra, wer bi sexbîr werdê û qelew nêbî. Şîrane ra zehf-zehf hez kerdê. Serre çende lênî dims û aqît rezê ci yê Çale ra ameyne. Bê dims û aqîtî, lênêkew pîl şîre kerdê bastêq, nîm lên kerdêne meşlûlê sûrî, nîm lên zî kerdêne meşlûlê çalmey, yê kefî. Çende hebî lepikê esîde û yê beyan zî viraştêne. Şîyêne hetê Hevêdan, dewey Hacanan Hecî Zibeyrî hete û serre des weqeyî hengemînê hevêdanî ardêne.

Seyda di mîyanê dewe de, dewican dir kirdkî, zereyê keyê xwi de bi cênî û keynaya xwi dir zî kurmancî qisey kerdê. Xwi ra Şêx Mehmed Selîm zî kurmanc bi û yê û Seyday zî kurmancî qisey kerdê.

Seydayî cixare şimitê. Hergû serre, ya o şîyêne Helhel keyê Hecî Wisifî rocêke di-hîrê rocî mendê, pistikê pelanê titunî te ra antê, titunê xwi mengene kerdê û ardê. Yan zî Hecî Wisifî bi xwi titunê yê zege Seydayî waştê, kerdê hedre û ci rê ardê. Wexto Hecî Wisif bi xwi bihameyne, şewêke-di şewî meymanê Seydayî mendê. Yê Seyday rê hîkayetî vatêne, Seydayî zî ci rê ayetî wendê, qalê rewa û bêrewayî kerdê. Ew û Hecî Wisif dostê yewbînan ê rewênî bî. Wexto ew nêşîne zî, Hecî titunê yê ardê pêser, mengene kerdê û ardê. Tenî vaya mengenî te ra girotê. Seydayî ew tituno mengene kerde bi destê xwi pardax kerdê, vistê ra, kerdê ziwa, dayne mûxle ro, birmotî te ra vetê. Eger tede qisrik û darikê veradayey bibîyêne, yê zî pak kerdê û bi destê xwi kerdê xilike. Yew beya sembolî ya wişke kerdê mîyanê titunê xwi û niqêl ante fekê xilike. Ya beye hem nêverdayne titun zêde wişk bo, him zî boyêka weşe dayne.

Xasî melayê dewe ra vatê, “Ti serê sibay wirzenê şinê mîyanê bêwaneyî, heyanî vereşan di qeraxê bêwaneyî de, erqelan vecenê. Ti vetişê pirêze û qarûşe wa mijûl benê û paştey xwi nêkenê raste. Bi qetûfan û selekan, boxrikanê mîyanê bêwaneyî danê serê paştey cênî û veyvan, ancenê fekê dereyî. Bi qey awey varanî wele nêşo, xwi dir nêbero, ti qirmê daranê miroyan û bihîban de sekuyan virazenê. To teli bendan de nêverda, heme kor kerd. Qey ti go malê ena dinya xwi dir berê gor, çimê to nêbeno mird? Persan bimûse, bê mi ra biperse, ez to bimûsnî îlm û îrfan. Bi qey ti bimûsê ge feleke çawayî dorê xwi de viz bena, heto rast ro yan çep ro şina. Ena dinya min û to rê nêmanena, zûreyîn a. Yewî rê nêmanena. Lazim o merdim rêçêke, şopêke yînanê dimayê xwi rê verdo, bi qey torinanê merdimî di naşîtiyê xwi de reyîran nas bikerê, şar yîne nêxapêno. Bizanê xwi rê kar bikerê, nêbê êrxat û rêncberê verê beranê nenasan. Ti rêncberê dewrê erqelan bê, go torinê to zî êrxatê binê berîyan, şiwane û gawanê sere koyan bê, Mela. Go destê îne yê kuling û zengenî bê, ne yê divîtan. Ne bi erqelanê bêwaneyê dewrê dewe, ne zî bi hamayîşê fitr û îsqatan ti nêşkenê pirêzan dimayê xwi de verdê, Mela. Bê bê. Bê ez to ra vacî. Ti zî di kaxidêke de binûsne. Çîyo ez to ra vacî, go raver de lac û keynanê ma rê lazimî bê, Mela. Vatişê min zêrîn ê. Ez mîyanê şima ra şorî, şima go xeylî ro min bigeyrê, Mela.”

Heyanî heşê ma kurdan o peyin yeno, o verîn şino!