XUTBEYÊ KIRDKÎ

عَبَسَ وَتَوَلَّى أَن جَاءهُ الْأَعْمَى وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى

VERA ASTENGDARAN DE MESÛLÎYETÊ MA

Cemato Erjaye!

Rîyê erdî ser o mexlûq yanî aferîdeyo tewr erjaye, birûmet û bişeref merdim o. Hetê xulqîyet û heqan ra mabeynê merdiman de tu ferqîyet û cîyayî çin a. Qîymet û nirxnayîşê merdiman goreyê serwet, cinsîyet, neseb, sihet û astengdarîye nîyo. Eksê naye, başbîyayîş yan xirabbîyayîşê merdiman goreyê bawerî, exlaq û kerdenan o.

Homa Qur’ano Pîroz de wina ferman keno: “Eyê ke heme çîyê rind û weşî xuliqnayî û reya verîne merdim herrî ra viraşto, O yo. Badê, sûret û şekil dayo, ruhê xo ra pif kerdo û şima rê goşî, çim û zerrî viraştê.”[1] “Bêguman ma merdim sûretêko tewr rind de xuliqna.”[2] “Bêguman verê Homayî de bişeref û erjayeyî şima ra êyê tewr mutteqî yê (yanî êyê ke xo xirabîye ra pawenê û hewlîye kenê).”[3]

Birayê Delalî!

Dînê ma de, semedê astengdaran, yanî wayîrê uzr û nuqsanîyan, mesûlîyetîye de cîyayêka pozîtîfe û asanîyêk goreyê hêz û qabîlîyetê înan esta. Homa wina ferman keno: “Homa hêz û taqetê tu kesî ra vêşêrî barêk ro ci bar nêkeno.”[4] “Homa seba şima rehetîye wazeno, zehmetîye nêwazeno.”[5] “Kor û seqet û nêweşan ser o mesûlîyet û zor çin o.”[6]

Muslumanê Birûmetî

Lazim o ma zî heyatê cematkî, perwerdeyî, îdarî û debare de way û birayanê xo yê astengdaran rê bibin hetkar û ma înan rê asanîye virazin. Pêxamberê ma (s.e.w) sehabeyê xo Muaz binî Cebel ke astengdarêko ortopedîk bîyo, kerdo walîyê Yemenî. Ebdullah Îbnî Ummî Mektûm ke hafiz bî, yanî çimanê ey nêdîyêne, herinda xo de hîrês rey wekîltîya serekîya dewlete daya destê ey.

Pêxamberê ma (s.e.w) tewsîye kerdo ke ma bibin goşê bêgoşan, çimê bêçiman, ziwanê bêziwanan û destê bêdestan.[7]

Lazim o ke ma way û birayanê xo yê wayîrê uzr û nuqsanan sey xo bivînin, xo ra kêmêr nêvînin û bi vate û têgayrayîşê xo ma înan rencîde nêkin.

Homa wina ferman keno: “Gelî bawermendan! Wa qewmêk (camêrdî) tinazê xo bi qewmêkê bînî nêkero, beno ke ê înan ra başêr bê. Wa cinî zî tinazê xo bi tayê cinîyanê bînan nekerê, beno ke ê înan ra başêr bê. Qusûr û kêmanîyanê yewbînan dima megeyrîne. Bi name û leqebanê xiraban gazî yewbînan mekerîn. Badê bawerîye fasiqî çi nameyêko xirab o! Kam tobe nêko (poşman nêbo û anêgeyro) êdî zalim o bi xo yo.” [8]. Pêxamberê ma (s.e.w) wina ferman keno: “Kam birayê xo yê bawermendî (seba kêmanîyêka fizîkî) qij bivîno, no gune tena besê ey o.”[9]

Bawermendê Ezîzî!

Rayke Pêxamber (s.e.w), seba ke bi serek û pîlanê Mekke dir mijûl bîyo, pa nêardo ke cewabê yewêkê astengdarî bido û ey dir eleqedar bibo. Naye ser o Homayî Pêxamberê xo hişyar kerdo. Ma do xutbeyê xo bi nê ayetan temam bikin: “Mirûzê xo kerd (yanî rîyê xo kerd tehl û tirş) û açarna. Seba ke o kor ameyo ey het. (Ebdullah Îbnî Ummî Mektûm) Ma ti çi zanî? Beno ke o xo pak biko, yan zî şîret bigîro û o şîret faydeyêk bido ey. La o ke xo bêhewce vîneno (Ebû Cehîl) Ti verê xo danê ey. Çi to rê esto ke o xo pak nêko? Ney! ( wina meke) Bêguman o (Qur’an) şîret û vîrardiş o, na rey kam biwazo do şîret bigîro, bîyaro xo vîr.”[10]

[1] Secde, 32/7,9.

[2] Tîn, 95/4.

[3] Hucurat, 49/13.

[4] Beqere, 2/286.

[5] Beqere, 2/185.

[6] Feth, 48/17.

[7] Ehmed B. Henbel, I, 317.

[8] Hucurat, 49/11

[9] Mislim, Bîrr, 32.

[10] ‘Ebese, 80/1-12.