XUTBEYÊ KIRDKÎ – 2

وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُواْ فَرِيقاً

مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ

HEQÊ EVDAN

Cemato Erjaye!

Homa tealayî seba bextewarîya dinya û axretî, ma qûl û evdan rê di heqî ferman kerdê. Yew “Huqûqullah” o, yanî heqê Homayî yo; ke heme emr û nehyê Homayî yê. O bîn zî “Huqûqul-îbad” o, yanî heqê evdan o; ke heme huqûq û têkilîyê merdiman û yê cemîyetî yê.

Homa teala (c.c) Qur’ano kerîm de wina ferman keno: “Malê yewbînan mîyanê xo de bi neheqî mewerîn. Seba ke şima bi gunekarî malê merdiman bi zanayîş biwerîn, şima ey ra qismêk (sey ruşwetî) danê hakiman (wina mekerîn!)”[1]

Pêxamberê ma (s.e.w) hedîsêkê xo yê şerîf de wina ferman keno: “Kam bi sebebê tecawuzkerdişê malî yan zî bi sebebê şikitişê heysîyetê yewî, heqêk ey ser o bibo, verê roja hesabî, ke a roje zern û sîm pere nêkenê, wa xo bido helalkerdiş. Eke wina nêkero, do goreyê neheqîyanê ey, kerdenanê eyê hewlan ra bêrê girewtiş û wayîrê heqî rê bêrê dayîş. Eke hewlîyê ey çin bê, do guneyê wayîrê heqî ro ey bîyerê barkerdiş.”[2]

Gelî Birayan!

No heyato fanî rojêk do biqedîyo, heyatê axretî do dest pê bikero û her kes do heyatê xo yê dinya ra bêro perskerdiş. Merdimo biaqil û zanaye, hem heqê Homayî û hem zî heqê evdan ano ca. Heq û huqûqî rê beno hurmetkar û cehd û xebate keno ke bêdeyn û bêgune şoro roja hesabî.

Homa teala (c.c) wina ferman keno: “Êdî kam bi qasê mîsqalê zerre xêrêk bikero, do ey bivîno û kam zî bi qasê mîsqalê zerre şerêk bikero, do ey bivîno.”[3]

Bawermendê Ezîzî!

Çi çîyê ke zirar danê gan, mal, şeref û heysîyetê kesî, heme îhlalê heqê evdan ê. Dînê ma de îhlalkerdişê nê heqan guneyanê girdan ra ameyo hûmaritiş. Ma xo vîr a nêkin ke Qur’an de îftîra, buhtan, xeybet, peyvate, cigêrayîşê heyatê taybetî û yê halê nimiteyî, panayîşê name û leqebanê xiraban, tinaz, qeşmerî, leke kerdişê namûs û şerefî ameyê heramkerdiş.[4] Nê vate û têgeyrayîşê xirabî, îtîbar û rûmetê merdiman şiknenê.  Sey nînan îşkence, nengî, pirodayîş, birîndarkerdiş û kiştişê canan; zîna, dizdî, xapênayîş, ruşwet, îxanet, xesb, sentiş û pêmawitiş de hîlekarîye, wextê xo de nedayîşê heqan, werdişê malê sêwiran, bi vengo berz, ma vajîn vengê korna û muzîkî aciz kerdişê der û cîranan û derûdorî… Nê heme, îhlalkerdişê heqan ê, û heram ê.

Gelê Muslumanan!

Lazim o ke musluman, rîayetê heqê evdan bikero, bêhemdî yan bihemdî, eke heqêq îhlal bikero, wa bi dayîşê ê heqî û bi waştişê helalkerdişî wa gunekarîye ra xo bido efûkerdiş.

O medenîyeto ke Pêxamberê Homayî awan kerdbi, rîayetkerdişê heqê evdan û komelî kerdbi xercê ey. Têgeyrayîşê Resûlê Homayî de ma rê zaf mîsal û nimûneyî estê. Pêxamberê ma (s.e.w) emrê xo yê peyîn de, rojêk vejîyeno serê mînberî û wina ferman keno: “Do rojêk bêro; a roje de, do may û pî tûtanê xo ra biremê, do mêşina kole heqê xo mêşina qoçine ra bigîro. Hema ke a roje nêameya, eke mi heqê şima kamî îhlal kerdo, yan zî mi dayo şima kamî ro, ez ha tîya; wa bêro heqê xo mi ra bigîro.” Naye ser o Ukkaşe (r.e) wurzeno vano: “Ey Resûlê Homayî! Seferêk de to bêhemdî bi qamçîye dabi paşta mi ro.”

Pêxamber (s.e.w) vano: “Ey Ukkaşe! Ha to rê paşta mi; eke ti danê piro, bêre pirode.”

Wexto ke Pêxamber paştîya xo fetelneno, vengê bermişî sehabîyan ra beno berz.

Ukkaşe (r.e) vano: “Ya Resûlellah! Gama ke to da mi ro, paşta mi virane bî.”

Naye ser o Pêxamber paşta xo akeno. Ukkaşe paşta Pêxamberî miç keno û wina vano: “May û pîyê mi fedayê to bê, ey Resûlê Homayî! Kam curet keno ke to ro do.”[5]

Bawermendîno!

Êyê ke neheqî kenê, heqê wayîrê heqan nêdanê, do axîret de poşman bibê û musteheqê ezabî bê. Lazim o ke ma heqê her kesî rê hurmetkar bin, ma bi heqê evdan nêşin huzûrê Homayî û ma bizanin, heta ke evd heqê xo helal nêkero, Homa heqê evdan efû nêkeno. Wa nêro vîrakerdiş, ke şerr û pêrodayîş û cînayetê ke dinya de qewmîyenê, zafê înan, rîayet nêkerdişê heqan ra yenê meydan.

[1] Beqere, 2/188

[2] Buxarî Tecrîd Terc, c.7, r. 375

[3]Zîlzal, 99/7, 8

[4] Hucurat, 49/11, 12

[5] El–Îsbahanî, Hîlyet-ul Ewlîya, 4/73