Yew Kitab: Seke Ti Zanî O Tewir Nîyo

Di rojnamewanî cinî ke her di zî kurd î, emser  bi nameyî “Bildiğin Gibi Değil” (Seke Ti Zanî O Tewir Nîyo) yew kitab nuşt. No kitab hezîrana 2011î de hetî Weşanxaneyî Metîsî ra ame çapkerdiş.

Nê her di rojnamewanî Rojîn Canan Akin û Funda Danişman cuwa ver pîya çend rojnameyan de xebitîyaybî. Ê her di zî serranî 1990an de hinî qicî bîy û Kurdîstan de ciwiyayne. No rid ra înan waşt ke qican ser o tesîrî şêr ser yew xebat bikerî. Bi na armanc înan Kurdîstan de hendê 60 qican de roportaj viraştî. Înan penî de înan ra 19 roportajî vîcnayî û sey kîtab çap kerdî. Ew kesî ke înan tede qisêkerdbi ê nika 35-40 serre yî, ê kesan bi çimanî qican derheqî zulm û zordarîyê dewlete de agahdarî daya her di rojnamewanan.

Heta nika derheqî şero ke 30 serrî yo Kurdîstanê Bakûrî de rûmeno, zaf kîtab nusîyayî, la taybetîyê nê kitabî na ya ke îta de şêr bi fekî qican ameyo nuştiş. No rid ra zî derheqî nê kitabî de no demo peyên raya pêroyî de zaf ame qisêkerdiş. Rojnamewan Hasan Cemal vano, “mi no kitab wend derheqî persê kurdan de fikrê mi bedilîya.” 

Yew mudet cuwa ver Unîversîteyî Essen de çarçewaya fuarê kitaban yê şeşin de bi Rojîn Canan Akin û Funda Danişman, derheqî kitabî înan de yew suhbet ame hedrekerdiş. Moderatorîyê nê suhbetî rojnamewan Elmas Topçu kerd. Persanî Elmas Topçu ser o her di nuştoxan hîkaye û armancê kitabî, temayanî hîkayeyanî kitabî û problemanî şer û rayîr û olaxanî peynî ardişi nê şerî vînayê xo ardî ziwan.

Derheqî armancî nuştişî nê kitabî de Rojîn Canan Akin va, “Serrê 2009 de wexto ke hukmatî tirkan projeyî ‘Akerdişî Kurd’ eşkere kerd, o wext raya pêroyî de behsê empatî, yanî behsê yewbînan fehmkerdişî zaf amenî minaqaşakerdiş. Ma zî waşt ke bi na xebat yew per ra bi çimî qican netîceyanî şer biyarimi çiman ver, per bîn ra zî meselaya kurdan bidi raya pêroyî yê Tirkîye sinasnayiş. Çike hedîseyê ke no kitab de ca genî eşkira kenî ke raştîye seke ma zanî o tewir nîya. Ez zî mîyanî şerî de bîya pîl, la mi nizanayêni ke leşê însanan ameya parçekerdiş û wina ameyî kiştiş, mi nizanayêni ke eskeran bi topanî hawanan raşte-raşt eşto bananî sivîlan ser.”

Derheqî weşkerdişî nê kulan de, weşkerdişî na travma de Rojîn Canan Akin va, “Raşt a ke yew travma esta. Însan bi huyayişî behsê kiştişî însanan kenî. Semedê înan her çî bîyo normal. Hinî semedê înan kiştiş, vêşnayiş, zulm û zordarîyê leşkeran û koçkerdiş bîyo çîyêko normal. Tayê cayanî Kurdîstanî de hema-hema her keye ra yew kes kişîyayo, her keye no zulm dîyo. Normal vînayişî nê hedîseyan travma ya, nêweşî ya. La ancî zî wext ke merdim pers keno, zafê înan vanî, ma amadeyî ef bikeri, ma aşitî wazenî. Zafê nê qurbanan aşitî wazeni, la waşteyî înan zaf nizm î. Sey mîsal, ê vanî aşitî bibo, merdimî ma Mexmûr ra yenî, ma eşkenî bi ziwanî xo qisê bikeri û biwani, merdimî ma hepisxaneyan ra serbest veradîyeni. Ez fehm nêkena ganî berdelî kiştişî 30 hezarî kesan, xirabbîyayişî 4-5 hezarî dewan, koçkerdişî 4-5 mîlyonan kurdî ewqas erjan bo. Ez xo vîr ra nikena û ef nikena. Ez na qalê aştî ra zî zaf eciz a, ez aştîya wîna erjan niwazena.”

Eynî tema ser o Funda Danişman va, “Semedê weşkerdişî rîşan, weşbîyayişî na travma ganî şer bîyero vindarnayiş, verî aştî bibo. Her cayî dinya de badî şer netîceyanî şerî ser o cigêrayiş virazîyeni, merkezî sihatî, merkezî psîkîyatrî yenî awankerdiş ke nê travmayî bîyerî weşkerdiş. La çi heyf ke Tirkîya de hinî zî vengî şerxwazan berz o. Ma wazenî vengî aştîwazan berz bo, ma no kitab no semed ra nuşt. Ez zaf ecêb menda ke ancî zî şarî kurd aştî wazeno. Zafê înan hedreyî ke qetilkaran ef bikerî, vanî têna wa aştî bibo”.

Funda Danışman & Rojin Canan Akın, Bildiğin Gibi Değil, Metis Yayınları, 2011, Îstanbul, 312 sayfa, ISBN: 9789753428132