Yew Meselaya Dawid Pêxamberî

Tewrat de kitabê Teqwînî (Ehdo Muqedes) ne tede, hîris û new kitabê bînî, zafê xwu tarîxê benî-îsraîlîyan ra qisey kenê.

"Îsraîl" nameyo bîn yê Yaqub pêxamberî yo, îbrankî de yeno manaya "o ke Homayî dir gulaşe gêno".  "Benî-îsraîl" zî yeno manaya "lajê ê ke Homayî dir gulaşe gêno" yanî "cisnê Yaqûbî".

Pêxamberan yan zî qralanê îsraîlîyan ra Dawid Beytlehem ra lajê Îşay o, Tewrat de derg û dila behsê ci beno. Kitabê Samuel-I û Samuel-II de, nînan ra ver kitabê heştine Rutî de, ancî kitabê yewendesine Qralî-I de zî gelêk behsê ey beno.

Dawid pêxamber hewt serrî Havron de, hîris û hîrê serrî zî Yerûşalîm (Quds) de tam çewres serrî Îsraîl de qraltî keno. Qraltîya ey seraser bi şer û pêrodayiş vîyarena. Esas hema ke nêbîyo qral, roja ke birayanê xwu rê werd ano cebheyê şerî û Golyadê (Câlûtê) filîstijî kişeno ra dima êdî tim şer de yo. Verê cû sey qijê heşt birayan şiwane biyo, sey "xortêkê porsûrî û semtî ke çimê ey beriqîyenê" zaf rindek lîr ceneno û vengê ey zî zaf weş o. Eno teşbîhê "vengo dawidî" ey ra yeno. Heme şeran de Dawid tim ser keweno, erdê Îsraîlî tewr zêde dewrê ey de beno hîra, sînorê Misrî ra hetanî royê Feratî gêno. Badê ke mireno lajê ey Silêman pêxamberî rê tena mîyanê aramî û rehetîye de îdarekerdişê nê hende welatî maneno.

Tewrat de derheqê zîna de cezayê zaf giranî estê. Mesela, ayeta 18. yê qismê 5. yê kitabê Tekrarê Qanûnî de Mûsa pêxamber sey emirê Rebî vano "Zîna mekerê!" Û ayetanê 22, 23 û 24. yê qismê 22. yê eynî kitabî de zî vano:

"22.22. Eke yew merdim gama ke cinîya yewna merdimî dir cima beno bigêrîyo, hem merdimo ke cinî dir rakewto hem cinî, her di zî yenê kiştiş. Gereka şima Îsraîl ra xirabî bierzê. 

22:23 Eke yew merdim şaristan de raştê yew keynaya xama ya nîşanî bêro û tey cima bibo,

22.24. şima her diyan zî benê verê berê şaristanî, bi kerrayan ricim kenê kişenê. Çimkî keyna şaristan de ya la seba ardimî hewar nêkerdo; merdimî zî cinîya cîranê xwu dir xirabî kerda. Şima gereka xwu mîyan ra xirabîye wedarê."

Sewbîna cayan de zî bi eno hawa behsê nê sucî û cezaya ci ya girane beno.

Kitabê Samuel-II de derheqê Dawid pêxamberî de yew meselaya balkêşe esta. Ez nêzana sewbîna merdiman de senî tesîr kerdo la şexsen zerrîya mi pê jan kerd. Esas ez nêeşkaya kesî hende sucdar zî bikerî.

Urîyayo Hîtîtij hîris û hewt qumandaranê tewr namdaran yê Dawidî ra yew o. Wisarî, mewsimo ke qralî dest bi şer kenê, heme efserî û artêşa îsraîlîyan binê qumandarîya Yoavî de şinê şer. Artêşe zorê ammonan bena û şaristanê Rabba muhasere kena. La seba ke çend rey suîqest bi Dawidî biyo coka qumandarî nêwazenê Dawid bêro cebhe, wazenê o qesre de bimano. Qral Dawid qesra xwu de maneno. Çend cinîyê Dawidî yê bi marreyî û gelêk zî carîyeyê ci estê.

Tîya ra pey ez raşteraşt qismê 11. yê kitabê Samuel-II ra neqil kena:

"11.2. Vereşanêk Dawid nivîna xwu ra wurişt, vejîya serê banê qesre, bineyke geyra. Ey serê banî ra yew cinîya ke xwu şuwena dîye. Cinîke zaf rinde bî.

11.3.Dawid seba ke bizano kam a yew şirawit. Merdimî va 'Cinîke keynaya Eliamî cinîya Urîyayê Hîtîtijî Bet-Şewa ya.'

11.4. Dawidî qasid şirawit ke cinîke biyarê. Cinîke ameye verê Dawidî. Dawid cinîya ke hema newe xwu qirêjîya cilîkewtişî ra şuto dir kewt ra. Dima cinîke ageyra şî keyeyê xwu.

11.5. Cînî ke hemîle mende, Dawidî rê xebere şawite va 'Ez hemîle vejîyaya.'

11.6. Naye ser o Dawidî Yoavî rê xebere şirawite ke Urîyayê Hîtîtijî ey rê bişirawo. Yoavî zî Urîya Dawidî rê şirawit.

11.7. Gama ke Urîya resa ey het, Dawidî persê Yoavî, artêşe û rewşa şerî kerd.

11.8. Dima Urîyayî ra va 'Şo keyeyê xwu, biarisîye.' Gama ke Urîya qesre ra vejîya, ey dima yew xelate şirawite.

11.9. Labelê Urîya nêşi keye, heme merdimanê efendîyê xwu dir verê berê qesre de rakewt.

11.10. Dawid ke pê hesîya Urîya nêşîyo keye, ci ra persa va 'Ti raywanîye ra ameyî. Qey ti nêşinê keye?'

11.11. Urîyayî cewab da va 'Sindoqe zî, îsraîlî û yahudî zî holikan de manenê. Qumandanê mi Yoav û peyayê efendîyê mi yaban a yê. Nê halî de ez o senî biwerî û bişimî, û şirî keye bikewî verara cinîya xwu? Ez bi sereyê xwu kena, caran ez naye nêkena.'

11.12 Naye ser o Dawidî va 'Ewro zî tîya bimane, ez meşte to şirawena.' Urîya a roje zî, roja bîne zî Yerûşalîm de mend.

11.13. Dawidî venga Urîyayî da. Heta ke bibo serxoş pê da werdiş û şimitiş. Şan de Urîya merdimanê efendîyê xwu dir şi cayo ke rakewenê. Ancî nêşi keye.

11.14. Serê sibayî Dawidî Yoavî rê yew mektub nuşt û Urîyayî dir şirawit.

11.15. Mektub de winî nuştbi: 'Urîyayî bide cebheyê tewr xidar yê şerî û xwu bidên kîşte, wa derbe bigino piro bikişîyo.'

11.16. Bi no qayde gama ke Yoavî bajar muhasere kerd, ey Urîya da cayo ke o zano merdimê palewanî tede estê. 

11.17. Şarê bajarî vejîya, leşkeranê Yoavî dir şer kerd. Leşkeranê Dawidî ra tayê kişîyayî. Urîyayo Hîtîtij zî mîyanê kişteyan de bi."

Seke aseno, Dawid gama ke vejîyeno serê banê qesre, -muheqeq cayêko berz de ya- vîneno ke yew cinîya zaf rinde, êdî hewşê xwu de bena yan keyeyê xwu yan zî verê dereyêk de ya, sereyê xwu şuwena. Cinîke cinîya hîris û hewt qumandaranê Dawidî yê tewr namdar û jîyatan ra yewî ya. La ancî zî Dawid cinîke dano ardiş, qesra xwu de tey rakeweno. Badê ke pê hesyeno cinîke ey ra hemîle vejîyaya, wazeno rêçe vîndî bikero, mêrdeyê aye dano ardiş. La mêrdeyê cinîke qumandar Urîyayo Hîtîtij mêrxas vejyeno, gama ke hevalê ey cebheyê şerî de yê, hîsîyatê ey qebul nêkeno ke şiro keye de biewnîyo keyfê xwu ra. Axir Dawid ey şer de dano kiştiş.

Ma ancî kitab ra dewam bikin:

"11.26. Badê ke cînîya Urîyayî pê hesîya mêrdeyê aye kişîyayo, seba ey şîn na ro.

11.27. Eke şîn qedîya, Dawidî a arde qesre. Bîye cinîya Dawidî û ci rê yew laj ard. La no çîyo ke Dawidî kerdo bi weşê Rebî nêşi."

Rojêk kahîn Natan yeno Dawidî het, bi kînaye ci rê yew mesela qisey keno. Ma qismê 12. ra eynen neqil bikin: 

"12.1. Rebî Natan şirawit Dawidî het. Gama ke Natan ame Dawidî het, va 'Yew bajar de yew dewlemend yew feqîr, di merdimî estbî,

12.2 zaf pes û dewarê merdimê dewlemendî estbî

12.3. la yê merdimê feqîrî, bê yew vereka ke ey xwu rê erînaybî sewbîna tu heywanê xwu çinê bî. Vereke verê camêrdî de tutanê ey dir bîye pîl. Tebeqa camêrdî ra werdêne, tasa ey ra şimitêne, verara ci de kewtêne ra. Sey keynaya feqîrî bîye.

12.4. Welhasil, rojêk yew raywan ame keyeyê dewlemendî. Camêrd seba ke qîymişê pes û dewaranê xwu nêbi şi vereka feqîrî arde raywanî rê werd amade kerd.'   

12.5. Dawid merdimî ra zaf hêrs bi û Natanî ra va 'Ez bi nameyê Rebê corî kena, ê ke winî kerdo, ey kiştiş heq kerdo!

12.6. Seba ke no kar kerdo û zerrîya ey bi vereke nêveşaya, gereka çarqat cirm bido.'

12.7. Naye ser o Natanî Dawidî ra va 'O merdim ti yî. Homayê îsraîlî Reb vano 'Mi ti îsraîlî rê sey qral mesh kerdî û ti destê Seulî ra xelisnayî. 

12:8. Mi keyeyê efendîyê to da to, mi cînîyê ey zî kerdî to verare. Mi şarê Îsraîlî û Yehudayî zî dayî to. Eke nê tay bîyêne, mi hema çi û çi nêdayêne to ke!

12.9. Madem winî yo, qey to çîyo ke çimê Rebî de xirab o kerd, to vateyê ey bêqîymet kerd? To Urîyayo Hîtîtij bi şimşêr da kiştiş, bi şimşêrê ammonan qestê canê ey kerd. To cinîya ey zî kerde cinîya xwu."

Kahîn Natan dewamê ayetan de vano do heyf to ra bigêrîyo.

Raşt a ke dima heyf Dawidî ra gêrîyeno. O zî winî beno. Lajê Dawidî Avşalom vera ey de sere dareno we. Dawid qesra xwu waro verdeno û Yerûşalîm ra remeno. La game ke remeno, seba ke miqate bibê carîyeyanê xwu qesre de verdeno. Avşalom gama ke qesre gêno, kahîn Ahîtofelî dir şêwirîyeno.

Qismê 16. yê kitabê Samuel-II de no diyalog winî vîyareno:

"16.20. Avşalomî Ahîtofelî ra va 'Ma se bikin, ma şîret bike.' 

16.21. Ahîtofelî cewab da va 'Carîyeyê ke babîyê to seba ke biewnîyê qesre ra verdayê, înan dir rakewe. Bi no qayde do heme îsraîl bizano ke ti babîyê xwu ra nefret kenê û êyê ke paştî danê to, do xwu hîna hêzdar bivînê."

16.22. Seba Avşalomî serê banê qesre de yew xivête wegirewte. Avşalom verê çimê heme îsraîlîyan de şi verê carîyeyanê babîyê xwu."

Eslê xwu de Ahîtofel casusê Dawidî yo, bi nê şîretî lajê eyê naşînî Avşalomî xapêneno dekeno guneyî mîyan ke Reb û şarê îsraîlî ci ra nefret bikerê, qraltî ancî Dawidî rê bimano. Xwura o qayde zî beno. Avşalom yeno kiştiş. La hetêk ra zî bi no qayde heyfê cinîya qumandar Urîyayê Hîtitijî Dawidî ra gêrîyeno.

Heyfo ke gêrîyayo, mi gore hetê Dawidî ra tena manewî yo. Lajê ey Avşalom ke Dawid zaf ci ra hes keno, vera ci de sere dareno we, carîyeyanê ey pîs keno û dima bêkeysîye de yeno kiştiş. Sewbîna çîyêk bi Dawidî nêbeno.

Carîyeyê ke Avşalom şîyo verê înan, Dawid ceza dano înan, cayêk de înan îzole keno, heta peynîya emrê xwu êdî ne o şino înan ver ne zî verdeno nê cînekê rebenî xwu rê mêrde bikerê. Oxro ke guneyêkê ê feqîran çin bî. Avşalom bi hukim înan dir rakewtbi. Netîce carîyeyê emirqul ê.

Eynî sey Dawidî, bi cînîya rindeke ya qumandarê mêrxasî Urîyayê Hîtitijî Bet-Şewa zî çîyêk nêbeno. Bet-Şewa bena cinîya Dawidî. O lajo ke bê marre înan rê bîyo mireno. La dima Homa yewna laj dano ci. A Silêman pêxambero namdar ke ziwanê teyr û turî zano, lajê na cinîke yo. Dawid pêxamber gama ke êdî nêzdîyê mergî yo, waştişê Bet-Şewa ser o Silêmanî qral îlan keno.

Silêman pêxamber emrê xwu yê ciwanî de beno qiral, verî keynaya fîrewnê Misrî dir zewicîyeno û çewres serrî Yerûşalîm de qraltîya heme welatê Îsraîlî keno. Dewrê Silêmanî tarîxê îsraîlîyan de dewro tewr aram û sakîn o, dewro zerrnên, dewrê keyf û seltenetî yo. Dadîya ey Bet-Şewaya rindeke zî ey het bena û Silêman zî zaf ci ra heskeno.

Cinîke rinde bîya, bextê aye weş bîyo. La zerrîya mi mêrdeyê aye o verên qumandaro mêrxas Urîyayê Hîtitijî rê zaf veşa. Gelo sucê nê mêrxasî tena o bi ke cînîya ey Bet-Şewa rinde bî yan ey zî verê cû sucêk kerdo û heyf ci ra gêrîyayo? Ma nêzanê. Bet-Şewa vereşanêkê wisarî de, qey winî bêtedbîr, bi hawayo ke teber ra biaso, sereyê xwu şut?

Tabî ma tam nêzanê ke na mesela çiqas raşt a. Çimkî Quran de behs beno ke Tewrat tam goreyê eslê xwu nîyo. Mesela, mealê ayetanê 78 û 79. yê sûreya Beqera winî yê:

"78-Înan mîyan de tayê ummî estbî ke kitab [Tewrat] ra fam nêkerdêne. Çîyo ke zanayne heme fekan ra eşnawitbi. Ê tena zen û texmîn kenê.

79- Heyf înan rê ke bi destê xwu [yew] kitab nusenê û seba ke bi pereyêko tay biroşê, vanê "No hetê Homayî ra ameyo"! Wey halê înan rê ke bi destê xwu nuşto! Û wey halê înan rê ke ci ra qezenc kerdo!"

Ancax Homa eslê mesela bizano.

YASAL UYARI: www.zazaki.net kaynağında yayınlanmış herhangi bir haber, yazı veya fotoğrafın site editöründen izin alınmadan olduğu gibi kopyalanarak ya da üzerinde çeşitli oynamalar yapılarak herhangi bir yerde yayınlanması; farklı çalışmalarda alıntı olarak kullanmak amacıyla cümle veya paragrafların kopyalanmasında ise standart bir şekilde kaynak belirtilmemesi durumunda hukuki süreç başlatılacaktır!