Zaza ve Kurmanc - 2

Zaza ve Kurmanc - 2
Muhyiddin ZINAR

Nişanyan, Zazaca için Kürtçenin bir diyalektiği olmadığı tezini ikinci yazısında, kelime bilgisi ve gramer üzerinden yürütmeye çalışmış. Bilimsel analiz melekesinden uzak bir telaş içinde, araya sıkıştırdığı, gramerle ilgili genellemelerle, yeterince analiz etmeden kıyasladığı kelimelerle ve mesnetsiz iddialarla üste çıkmaya çalışması gözden kaçmamıştır. Şimdi bu konudaki iddialarına sırayla bakalım.

Mesela Kelimebaz diyor ki: "Gramer büsbütün farklı. En önemlisi Zazacada -tıpkı Fransızca ve Almancadaki gibi- eril-dişil ayrımı var, bu özelliğiyle Kürtçe dahil bütün öbür İrani dillerden ayrılıyor." Son cümledeki çelişkiyi gördünüz mü? Zazaca eril-dişil özelliğinden dolayı Kürtçe dahil bütün öbür İrani dillerden ayrılıyormuş? Nişanyan'a göre baktığımızda; mademki bu özelliğinden dolayı Zazaca Kürtçeden sayılmıyor öyleyse bu özellik öbür İrani dillerde olmadığından Zazaca İrani dil ailesinden de sayılmamalıdır? Bu cümleden daha başka sonuçlara da gidilebilir. Örneğin, sırf bu özelliğinden dolayı Zazaca tüm İrani dillerin karanlık çağda terk ettikleri kadim ortak dili de olmuş olabilir. Söylediğinden başka da bir şey çıkmaz. Her İki iddia da hallüsünasyonik ve sevanistçe.

Genel anlamda, konuşma dili ve yapısal bakımdan diğer Kürt diyalektleriyle aynı gramatik özellikleri taşıdığı bilinen Zazaca, henüz Zaza dilbilimcileri arasında bile netliğe kavuşmuş ve ortak kabule mazhar olmuş bir dilbilgisi kitabına sahip değildir. Nişanyanın ancak beş-on kelime bildiğini itiraf ettiği Zazaca ve Kurmanca hakkında "gramerleri büsbütün farklı" demesi hiçbir ciddi ve mukayeseli araştırmaya dayanmamaktadır. Kürtçe hakkında konuşurken tüm araştırmacıların yüz defa düşünüp bir defa yazmaları lazım. Ayrıca eril-dişil ayırımının dil departmanlarında biraz daha fazla yer kaplamış olması tek başına neyi ifade eder ki. Neticede farklılaşmadan bahsediyoruz. Zaten bu tarz değişimler yaşanmamış olsaydı Zazaca ve Kurmanca diye iki ayrı diyalekten bahsedemezdik. İkisine birden ya Zazaki veya Kurmanci der, işin içinden çıkardık.

Kelimebaz Zazaları Kurmanc değil Kürt kabul edenleri bakın nasıl müstehzi bir edayla saha dışına çıkarmaya çalışıyor: "Ortak kökten gelmişler, peki; ama ona bakarsan İngilizce de ortak kökten gelir, o da mı Kürtçenin lehçesi sayılacak?". Yaptığı bu tarz espriler ve verdiği örnekler olmasaydı belki de Nişanyan'a biraz daha ciddiyet atfedebilirdik. Fakat heyhat! Kıyasa bakın Allah aşkına; Zazaca, Kurmanca ve İngilizce... Buna kıyas-ı maal farık ve demogoji derler Nişanyan. O yüzden üzerinde durmaya değmez. Ayrıca Nişanyan şu önermeyi ezberlerse iyi olur. "Her Kurmanc Kürtttür ama her Kürt Kurmanc değildir." Zaten hiçbir Kurmanc da kendi diline Kürtçe demez. Onu Türkler yada Türkçe bakan Ermeniler der. Çünkü "Kürtçe", Türkçe bir kelimedir. Onlar kendilerini Kurmanc, Zazalar ise Kırd/ Dımıli olarak tanımlarlar.

Dil ile lehçe ilişkisini genel/soyutun özel/somutla ilişkisi tarzında kurgulayan dilbilimcilere göre zaten Kürtçe, Türkçe, Arapça v.s diller "anda" sadece genel ve soyut olanı karşılarlar. Somut biçimiyle var olan şey dil değil lehçedir. Yani bu söylediklerimizin Kürtçesi şu, 'Kürtçe' genel ve soyut bir isimdir. 'Kurmanca' ve 'Zazaca' onun özel ve somut halleridir. Adına kadim Kürtçe diyebileceğimiz bir dil elbette ki var idi. Ancak tüm kök dillerde olduğu gibi o da tarihin karanlık sayfalarında unutulmuş ve dilsel evrimlerden geçerek Zazaca, Kurmanca, Soranca olarak yaşamaya devam etmektedir. Lehçeler, ana ve kadim dilin tüm özelliklerini tek başına taşımazlar. Bu nazariyeye göre hangi gramatik özellik ve kelime formunun kadim olana yakın olduğu tartışılabilir. Örneğin tüm sayılar arasında sadece 'üç' te farklılaşan Kurmanci ve Zazakiden hangisinin daha Kürtçe olduğu tartışılabilir. 'Üç' sayısında Fars formuna yaklaşan Kurmancinin 'se' isimlendirmesi mi, yoksa Avrupai forma yaklaşan Zazacanın 'hire' isimlendirmesi mi daha Kürtçe?

gazetekurd.com