Zaza ve Kurmanc - 3

Zaza ve Kurmanc - 3
Muhyiddin ZINAR

Sevan Nişanyan, mesnetsiz iddialarda bulunmaya devam ediyor ve diyor ki: "Akraba bir dil gerçi, ikisi de İrani kökten türemiş. Ama tahminen ikibin yıl önce yolları ayrılmış.." Doğrusu Nişanyan bu iddiasını nerelere yaslamış bilemiyoruz ancak bunun doğruluğunu gösteren herhangi bir linguistik, arkeolojik, antrapolojik bilgi veya bulguya sahipse bunu deşifre etmesi gerekmiyor muydu? Kürt lehçeleri arasında linguistik bir evrim elbette ki vardır. bu diğer tüm dillerde yaşanan evrimden farklı olmamıştır.

Ünlü doğu dilleri uzmanı Mahrdad İzady'nin bu konudaki tespitleri oldukça açıklayıcıdır. Bakın ne diyor İzady: "Geçmişte bazı dilbilimciler Kurmanci'yi "gerçek Kürtçe" olarak tanımlama eğiliminde olmuşlar ve böylece pehlewani kolunu Kürtçe olmayan bir dil olarak ilan etmişlerdir. Eğer Kürtçe olmayan ile kastedilen şey Kurmanci olmayan ise o zaman bu iddialar doğrudur. Ne var ki bu oldukça ironik bir durumdur, zira yukarıda da işaret edildiği gibi kendi dillerini hep Kurdi yada Kürtçe olarak adlandıranlar Goranlar iken (gerçek Kürtler oldukları varsayılan) Kurmancların büyük bir çoğunluğu bunu asla yapmamaktadır. Pehlewani konuşanların Kürt kökenli olmadıkları iddiası ise yalnızca Kürtlerin tarihi ve toplumu hakkında bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Goranlar ve Dimililer Kürt ulusunun tanımlanabilen en eski kollarıdır ve esasen Kurmanclardan çok daha eskidirler. Bunlar İslamiyet'tin geldiği 7.yy'dan beri hem başkaları hem de kendileri tarafından Kürt olarak adlandırılmışlardır. Linguistik nedenlerden dolayı dilleri ne şekilde sınıflandırılırsa sınıflandırılsın bu halkın Kürtlüğü sabittir."

Biz Nişanyan'a ve arkasındaki güvercine tekrar dönelim. Aslında Nişanyan'ın yazı yazma tekniğini Zazacadan önce öğrenmesi gerekmektedir. Çünkü cümleleri sık sık birbirleriyle kavgaya tutuşmaktadır. Mesela ne demiş, bakalım: "Zazaca ile Kürtçenin "fonetik evrimi" farklı olmuş. Yani nasıl Türkçe kelimeler farklı yerel ağızlarda yamulur, çarpılır, farklı hallere girer, bir yerde kolay öbür yerde goley derler, bu da öyle." Bu ifadelerdeki anlam bozukluğu dikkatinizi çekmiştir umarım. Fasıl cümlesi asıl cümlesiyle çatışan bir adamın dil bilimciliği de bu kadar olur. Neyse ki biz onun ne dediğini anladık. Nişanyan Türkçedeki diyalektik farklılaşmadan örnek verirken nedense hep "goley" olanı seçiyor. Mesela neden "kolay" ve "goley" yerine "orman" ve "tokayı" seçmiyor. Orman ile tokay ne kadar da birbirine benziyor değil mi?

Şimdi gelelim daha çok kanıtlar üzerinde durulan ve en ciddiye alınması gereken bölümlere. Burada farklılaşmanın boyutlarını ispatlamak için birkaç kelime üzerinden güya linguistik analizlere girişmış. Seçtiği örnekler onu çürütecek cinsten. Şimdi örnekleri bir bir ele alalım.

a) Sayılardan "beş" ile başlamış ve demiş ki; "mesela "beş" Kürtçede penc, Zazacada ponz ya da pondz. Basit değil mi?" Buradaki tercihlerine bakıldığında ondaki cehalet ve kulağına öten dersimli güvercindeki art niyet hemen açığa çıkıyor. Onun Kürtçe dediği Kurmanci diyalektiğe göre "beş'e" "penc" derler, doğru. Ancak Kürtçe saymadığı Zazaki diyalektiğe göre "beş" hiç de "ponz" ya da "pondz" diye ifade edilmez. Zaza Kürtleri de aynen Kurmanc Kürtleri gibi "beş'e" "penc", "punc" ya da "panc" derler. Hatta iflah olmaz tiplerin tercih ettikleri forma göre bile "pondz" diye bir şey yoktur. Onlar da "beş'e" "phonc" derler. Bu pondzcuları cidden merak ettik, kimler acaba? Bunlar penci sayıklarken akıllarına piyonz gelmiş olmasın?!

b) Dil bilimciler tarafından kabul edilen diyalektler arası bazı ses değişimleri Nişanyan'a göre her nedense Kürtçeye tatbik edilmemektedir. "Okumak" Kurmanci'de "xwend-in" Zazaki'de "wend-ene" ve "wend-iş" tir. Sondaki -ene ve -iş mastar ekleridir. Kurmancada başa gelen (xw) şekli Zazakide daima (w) şeklindedir. Xweş (kurmanci) ve weş (zazaki) gibi. Şimdi Nişanyan'ın gözlük numarasını büyütüp yeniden bakması gerekmiyor mu? (x)wendin- wendene. Aynı durum xwestin ve waştene arasında da var. Xwarin ile werdeneyi matematik gibi çözelim mesela. Kurmanci yemek anlamına gelen xwarin'ın baştaki (x) ile sondaki (-in) ekini kaldıralım. Geriye (war) kaldı. Zazaki yemek anlamına gelen (wer) ne kadar da kurmancideki (war)'a benzemiyor değil mi?! İsim anlamında kullanılan k. Naw ile z. nam(e) arasında, k. Sal ile z. Ser arasında ses düşmeleri ve kök benzerliklerini göremiyorsa ona aftora geri gelmesini tavsiye ederim.

c) Diyalektik farklılaşmanın sadece ses değişikliğiyle oluşmadığını kültürel, siyasi, bilimsel ve ekonomik etkileşimin de en az ses halleri kadar etkili olabildikleri zaten bilinmektedir. K. se ile z. Hire, k. Xuda ile z. Huma nın demografik ve inançsal etkileşim altında farklılaştığını tahmin etmek zor değildir. En son k. dıl ile z. zer arasında birkaç cümle sarf ederek konuyu noktalayalım. Öncelikle dıl zazalarda da kullanılır ama sıklıkla değil. Zer ise dılı da kapsayacak şekilde çok daha geniş bir anlama sahiptir. Bilumum eşyanın içini ifade için kullanılır. Sadece insanın kalbini karşılamaz. Her ne ise...

gazetekurd.net