Ziwanê Dewlete

Yê dewlete, ziwanêkê xo yo ecêb esto. Senî ke roja verêne ra sîyasetê înkarî dayo xo ver û wazena zaf çî heqîqetê xo ra dûrî biyero fehm kerdene, ecêb-ecêb nameyan û îfadeyan peyda kena.

Qibris mîyanê Sipîdengizî de welatêko xoser o. Miletanê Yewbîyayan Qibris sey dewleta xosere qebul kerdo; na dewlete endama Miletanê Yewbîyayan a. Dewleta tirkan 1974 de vakurê ci îşxal kerdo, a roje ra nat o Qibrisî sey dewleta xosere qebul nêkena. Cayo ke îşxal kerdo, tede dewletêka çirt-virte ronaya ke huyayîşê kutikî pê yeno, ci rê vanê “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”. Qibrisê rastkênî ra zî vanê “Kıbrıs Rum Kesimi”. Çirt-virtê xo rê “dewlete” vanê, “Dewleta Qibris”î ra zî -ke dinya alem aye şinasneno- “kesim” vanê!

Xaçepersî hadre benê; ca-ca merdim rast yeno, çekuya kurdkî tede ca gêna. Seba ke mevajê “Kürtçe’de” filan çekuye, vanê “halk dilinde” filan çekuye û ziwanêko ecêb îcad kenê: “Halk dili!” Kes nêzaneno ke no onderê “halk dili” senî ziqim-sîya yo!

Terteleyê armenîyan verê çimê heme dinya de bîyo, xeylê dewletan no tertele lanet kerdo. Dewleta tirkan wexto ke bensê na mesela kena, vana “sözde Ermeni soykırımı iddaları…”

Polîsî erzenê şarî ser, danê zopeyan ver henciqnenê, cinîyan û domanan/tutan binê lingan de pelixnenê; wexto ke behsê na barbarîye kerd, vanê “arbede vejîyayo.”

Dewlete vana “Kürt kökenli vatandaşlar”. Wexto ke behsê kesêk kerd ke bi eslê xo kurd o, vana “Kürt kökenli”. Yanî ne kurd esto ne kurdî, herinda înan de “Kürt kökenli” û “Kürt kökenliler” estê. Verê, bi nezerê dewlete kurdî çin bîyî. Wexto ke êdî înkarkerdişê kurdan mumkin nêbî, hema ca de nameyê corênî peyda kerdî. (Verê xo dayo demokrasî û “açılım” la, ziwanê xo bîyo kîbar!) Tebî, dewlete bi nê nameyan aya xo vana. Çi ya aya dewlete? Dewlete vana kurd çin o. Beno ke verê estbî, la nika çin o. Kurdo ke verê estbî nika êdî “Kürt kökenli” yo, yanî êdî kurd nîyo. Tena “köken”ê xo kurd o.

Nê serranê peyênan, dewlete ver kerdo bi ci, kurdkî ser o zî nameyan peyda kena. “Kürtçe” vana, “Zazaca” vana. Ma televîzyon akerdo, “Kürtçe” û “Zazaca” weşanê xo keno, vana. Ma destur dayo, êdî camîyan de bi “Kürtçe” û “Zazaca” weazî serbest ê, vana.

Dewlete bi no hawa wazena sereyê ma de bido ca kerdene ke kurdkî û zazakî cîya-cîya ziwan ê. Fende fetilîyena, wexto ke kurdkî vajîya tena kirdaskî/kurmanckî fehm bibo, komelê kurdan yewbînan ra cîya bibê.

Çi heyf ke dewlete no ziwanê xoyo fendkar devisto fekê miletê ma zî. Miletê ma ra zaf tenî, zaf sazgeh û dezgehî, kovar û rojnameyî bi ziwanê dewlete qisey kenê. Ê zî vanê “Kürtçe” û “Zazaca”. Ê zî “kurdkî” vanê, çîyo ke qest kenê tena kirdaskî ya.

Ma beno ke kurdî zî bi ziwan û termînolojîyê dewlete qisey bikerê?

__________

* No nuşte "Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 40, Dîyarbekir 01-15 Teşrîne 2012, r. 5" de weşanîyayo.