Hîkayeya Elî Barûtî

*

Eno Ḥîkayeyê ‘Elî Barûtî

*

‘Elî Barût^[2] qumandan o / Yo şiyo Şêxsilmetono^[3]

Emir girewto şiyo Têrkono^[4] / Emir dono; yo kişeno

*

Hem ‘îdam û xeneqneno / Hem fermanê yin veceno

Hem ‘îdam û surgum keno / Hem serey yin derakeno

*

Hem ẓalim û bêreḥmet o / Hem kişeno bi sosreto

Qeṭrehm o, bêşefqet o / Sere derakeno, biḥîdet o

*

‘Eşkera wi Têrkon mon di / Ḥukim keno Îbikan^[5] di

Hukim keno, ay ki ma dê / ‘Efû keno, ay ki yin dê

*

Xeber geyray, ‘eşkera bî / Eşnawit extîyar amebî

Va “Ya qumandan ti se vonê? / Ti çi emir ma rê donê?”

*

Ixtîyar ronişt her û ame / Va “Vacên qumandan kam o?”

‘Elî Barût ḥîdet ame / Va “Vaci kalo, ti kam o?”

*

Va “Ez kalo bêfeta wo / Min û to ma pêrodawo!”

To ẓorê mi berd xwura, ona wo / Ma ser a warze, şo rawo

*

To ẓorê ma berd çuwe w darî / To ma kerd ẓaf birîndarî

Ha bi raşt û ha bi yarî / Ma ser a werz, ma birîndar î

*

Va “Ti paşayê zemonî / Ti wenîşt ma, ma ra se vonê?

Ḥukim ma ser o ronenê / Ma feqîron a se vonê?”

*

Ḥukim kenê çuwey ẓorî / Ḥukim kenê qor bi qorî

Ne xortî mendî ne kalî / Pêro kiştî bi enê ḥalî

*

Paşa[n] keyf kerd bê şara / Mektûb erşawit Enqera

Kemal qebûl kerd mektûbî / Hewana kiştişî qet bî

*

Emr da paşawo Kemalî / Şarî mekşine tu ḥalî

Surgum bikên bi ḥalî / Mêlê xwu medên pere w malî

*

‘Elî Barût ame Şêxsilmeton ra / Ame Hêni, nêvindert mon ra

Derdê m’ ẓaf o, ha têdono / Ez qey xirabo enê vono

*

Derdê m’ ẓaf o, çin yo dermano / Fermanê feqîro dono

Dînê xwu dono perono / Ez qeybê feqîro vono

Her di rîpelê defterî ke ena şiîre tede ya.

^[1]Mela Huseyn (1929-2007) Dilbe de ameyo dinya, coka miyanê şarî de hîna zaf bi nameyê “Mela Huseynê Dilbi” yeno şinasnayiş. Qeydê nifûsê dewlete de nameyê ci bi Tirkî “Hüseyin Yıldız” o.

Dilbe, yew dewa Hêneyî ya, dewlete nameyê ci bedelnayo kerdo “Belen”. Mela Huseyn, badê ke medresa ra mezûn biyo û îcazeyê melatî girewto, bi serran dewanê Hêneyî û Licê de maletî kerda.

Mela Huseyn edebîyatê ma yo klasîk de yew şairo nimite yo. Demeyê feqîtîya xwu de bi Tirkî di serrî mekteb wendo la şiîrê xwu hîna zaf bi alfabeya Erebî nuştê. Destxetê ci gelek defteran de qeydkerde mendê, nika ez defteranê ey ser o xebetîyena. Eserê ke bi Kirdî nuştê, ez do bikerî babeta tezê xwu yê lîsansê berzî. Bi eno qeyde, Mela Huseynê Dilbe zî do miyanê şaîranê ma yê klasîkan de cayo ke heq keno bigêro. Ena game, mi waşt ez tenya ena şiîra ci neşir bikerî.

Seba ke heme defterê Mela Huseynî û fotografê ci dayî mi, ancî, seba ke ardimê mi kerd ez lajê seydayî kek Nazîfî rê zaf sipas kena. Seba ke xebata transkrîbekerdişî de seyda Meqsed Muqrîyanî hetê mi kerd, ez ey rê zî zaf sipas kena. Û mamosta Roşan Lezgînî zî seba ke transkrîbeyê ena şiîre bi dîqet kontrol kerd, gelek cayî raşt kerdî û enê cêrnotî zî îlawe kerdî, ez ey rê zî zaf sipas kena. (Mehmet Şah Aslan)

^[2]Elî Barût: Di serrî badê herbê kurdan û tirkan yê serra 1925î, payîzê 1927î de, bi nameyê Pêçar Tenkîl Harekatı yew operasyono zaf pîl virazîyeno. Sergord Elî Barût (Binbaşı Ali Barut) merkezê Hêneyî de, merkezê Licê de zî sergord Elî Heyder (Binbaşı Ali Haydar) qumandanê mintîqeyê bakurê Diyarbekirî biyê. Enê her di qumandanan mintîqe de qetlîam kerdo.

^[3]Şêxsilmotan (Şêxsilametan): Mintîqeyê Têrkan de yew dewa Pîranî (bi Tirkî: Dicle) ya, dewlete nameyê ci bedelnayo kerdo “Dedeköy”.

^[4]Têrkan: Hetê bakurê merkezê Diyarbekirî de, mabeynê Egil, Pîran, Hêne û Karazî de yew mintîqeyo hîra yo. Şarê enê mintîqeyî eşîra Têrikî ra yo, coka mintîqeyî nameyê xwu eşîre ra girewto.

^[5]Îbikan: Mintîqeyê Têrkan de yew dewa Pîranî (bi Tirkî: Dicle) ya, dewlete nameyê ci bedelnayo kerdo “Üzümlü”.