ÇEND NAMEYÊ KÊNEK Û LAJEKAN 

MALMÎSANIJ

Eşkara ya ke nameyê merdimî seba merdimî çîyêko muhîm o. Parçeyêkê muhîm ê nasnameyê merdimî yo. Reyna yeno zanayîş ke şarê ma mîyan de nameyê kurdkî nameyanê nekurdkîyan ra tayêr î. Na rewşe zî dereceya asîmîlasyonî musnena (nawnena). Mi bi xo xortanîya xo ra heta ewro gelek nameyê kurdkî gedeyanê (domananê) merdiman û dostanê xo ra nayê. Nika zî ge-ge tayê merdim yan zî nasê min ê ke wazenê nameyêkê kurdkî -bi taybetî zî kirmanckî (zazakî)- gedeyanê xo ra nî, mi ra persenî, ez pêşnîyazanê xo înan rê vana. Tîya de ez yew lîsteya kilmeke ya nameyanê kênekan û lajekan şima wendoxanê ma rê nusena. Beno ke şima zî rojêk nê nameyan ra yewî biweçînî (bivîjnî) û kênekêk yan zî lajekêkî ra nî.

Nê nameyan ra tayê, da-çewres serre ra ver zî şarê ma mîyan de estbîy (nameyê ke înan ver de îşaretê estareyî * esto) labelê zafaneyê nînan pêşnîyazê min î, da-çewres serre ra ver şarî mîyan de çin bîy.

Seba ke bêrî famkerdene, ez manaya înan a tirkî zî ver de nusena.

Vatişê (teleffuzê) nameyan de, giranî (vurgu) kamcîn hece ser o ya ganî goreyê aye name vajîyo. Eke wina nêvajîyo, manaya nameyî bedilîyêna. Mavajî:

çekuye                                                         manaya çekuye (bi tirkî)

gule (giranî heceya verêne ser o ya):       gül

gule (giranî heceya peyêne ser o ya):      gülle, mermi

vile (giranî heceya verêne ser o ya):        çiçek

vile (giranî heceya peyêne ser o ya):       boyun

Nameyanê cêrênan de, giranî heceya binxêzekerda (altı çizili) ser o ya.

NAMEYÊ KÊNEKAN 

Ala: bayrak

Aske: ceylan

Aşme: ay

Aşmîne: mehtaplı, aylı

Aştî: barış, sulh

Azade: özgür, hür

Azadî: özgürlük, hürriyet

Banî: hanım, bayan

Bengîye: tutkun, tutkulu, vurgun

Bengîne: tutkun, tutkulu, vurgun

Berza: yüksek, yüce, ulu

Bextîyare: mutlu, bahtîyar

Beye*: ayva

Borane*: güvercin

Delale*: iyi, güzel, hoş

Delalîye: 1)çok sevilen, nazlı, baylan 2)güzellik, hoşluk

Dilşa*: mutlu, bahtiyar

Erjaya: değerli, kıymetli

Erje: değer, kıymet

Esparike: bir çiçek adı

Fîraze*: kutlu, mübarek

Galire: bir tür zambak

Gazî: imdat çağrısı, çağırma, çağrı

Geweze*: alageyik, sığın

Gewre*: beyaz tenli

Gewrike*: beyaz tenli

Gulane: mayıs

Gulbiza: bir çiçek adı

Gulboye: gül kokulu, gül kokusu

Gulçîne: gül deren, gül toplayan

Gule*: gül

Gulîstane*: gül bahçesi

Gulmenda: gül gibi, güle benzemiş olan

Gulnaze*: gül gibi nazlı olan

Hagîdare: haberdar, farkında olan; uyanık, kollayan

Havildare: yararlı, faydalı

Havile: yarar, fayda

Haya: sak, uyanık

Haydare: haberdar, farkında olan; uyanık, kollayan

Hayîye: sak, uyanık

Henare*: nar

Hêvî: ümit, umut

Hêvîdare: ümitli, umutlu

Homaydaya: Tanrı yaratığı, Tanrı’nın verdiği

Jêhate: becerikli

Kebanî: ev işlerinden sorumlu kadın

Keje*: sarışın

Kejike*: sarışınca

Keybanî: ev işlerinden sorumlu kadın

Kildare: 1)sürmeli 2) alevli

Kiledare: 1)sürmeli 2) alevli

Korja: bir tür nazar boncuğu

Lorî: ninni

Mawerde: gül

Menewşe*: menekşe

Menoşe*: menekşe

Mizgîne: müjde

Namdare: ünlü, tanınmış, namlı, meşhur

Nazdare: nazlı

Naze*: naz

Nazike: nazik

Nazo*: naz, nazlı

Nazşîrine: nazlanışı tatlı olan, nazıyla tatlı olan

Nazweşe: nazlanışı hoş olan, nazıyla hoş olan

Paksare: temiz kız veya kadın, temizliği seven ve temizliğe dikkat eden kız veya kadın

Pîltane: bir çiçek adı

Qumrî*: kumru

Rence: emek

Rengine: renkli

Rojîdaya: güneş yaratığı, güneşin verdiği

Roşna: ışık, nur

Roşnî: aydın, aydınlık

Rûmetdare: saygılı, hürmetkâr, hürmetli

Saye*: elma

Serbestî: serbest, özgür 

Serkewta*: başarılı, zafer kazanmış olan, galip, muvaffak, utkulu

Seneme*: bir özel ad

Sêmêne: gümüşten olan

Site*: hanım, bayan

Sitike*: küçük hanım, küçük bayan

Sînaya: sevilen

Sosine: süsen

Sûrgule: yabangülü

Şarîbane*: bir özel ad (şar/şehr: ülke, devlet; bane/banî: hanım, kadın)

Şayî: neşe, sevinç

Şermaya: utanan

Şermîne: utangaç

Şênî*: neşe, sevinç

Şîlane: kuşburnu

Şîna: muktedir, yapabilecek durumda olan

Şînaya: muktedir, yapabilen

Şîrine: tatlı

Teyre*: kuş

Tîje: 1)güneş 2)güneş veya ay ışığı 2)güneş ısısı

Tîjedaya: ışık veren, ışık saçan

Tînce: 1)güneş 2)güneş veya ay ışığı 2)güneş ısısı

Tîrêje: ışın

Vena: gri renkli güvercin

Vewre*: kar

Vewrike*: kar

Vilboye: çiçek kokulu, çiçek kokusu

Vilçîne: çiçek deren, çiçek toplayan

Vile: çiçek

Vilîstane: çiçek bahçesi

Vilmenda: çiçek gibi, çiçeğe benzemiş olan

Vilnaze: çiçek gibi nazlı olan

Vilşîrine: çiçek gibi hoş (tatlı) olan, çiçek tatlısı

Vilweşe: çiçek gibi hoş (güzel) olan

Vîrda: unutulmayan, bellekte olan, hafızada olan

Werfe*: kar

Werfike*: kar

Weşboye: güzel kokulu

Weşî: 1)hoşluk 2)sağlık 3)iyilik 4)esenlik

Xezale*: ceylan

Zelale: duru, berrak

Zembure: bir çiçek adı

Zerence: keklik

Zergûne: yeşerti, yeşil

Zerrêne: altından yapılma

Zerrî: gönül, kalp, yürek

Zerrîbesta: gönül bağlamış, aşık

Zerrîne: gönül sahibi, gönüllü

Zerrîşa: mutlu, bahtiyar 

Zerrîweşe: mutlu, bahtiyar

Zerrîzîze: duygulu, duygusal; hissi

Zerrîzîzî: duygululuk, duygunluk, duygusallık

Zilfe*: Farsçadaki “zolf” (saç) sözcüğünden

Zilfîya*: Farsçadaki “zolf” (saç) sözcüğünden

Zirave*: zarif, ince

Zîze: duygulu, duygun

Zîzî: duygululuk, duygunluk 

NAMEYÊ LAJEKAN

Alan: bir aşiret adı

Aristan*: bir özel ad

Aj: filiz

Aver: ileri

Azad: özgür, hür

Bengî: tutkun, tutkulu, vurgun

Bengîn: tutkun, tutkulu, vurgun

Berzo: yüksek, yüce, ulu

Bextîyar: mutlu, bahtiyar

Delalî: çok sevilen, nazlı, baylan

Derbaz*: bir özel ad

Dêrsim: Kürdistan’da bir bölgenin adı

Dîyar: üst, yukarı

Erjaye: değerli, kıymetli

Ferat*: bir özel ad, Fırat nehri

Ferhad*: bir özel ad

Filît*: bir özel ad

Fîraz: kutlu, mübarek

Hagîdar: haberdar, farkında olan; uyanık, kollayan

Havildar: yararlı, faydalı

Haydar: haberdar, farkında olan; uyanık, kollayan

Haye: sak, uyanık

Hayî: sak, uyanık

Hêvîdar: ümitli, umutlu

Hişyar*: sak, uyanık, ayık

Homayda: Tanrı yaratığı, Tanrı’nın verdiği

Jêhatî: becerikli

Kajîn*: inleme, inleyiş

Kelhan*: bir özel ad

Kildar: alevli

Kiledar: alevli

Laser: sel

Mîrza*: beyzade, bey oğlu

Namdar: ünlü, tanınmış, namlı, meşhur

Narbe: filiz

Paksar: temiz kişi, temizliği seven ve temizliğe dikkat eden kişi

Peya: adam, insan

Pîran: Diyarbekir’in bir ilçesinin adı

Pîya: beraber, birlikte

Polat*: çelik, çok sağlam, çok sert

Raver: ileri

Rojîda: Güneş yaratığı, Güneş’in verdiği

Roşan: bayram

Roşno: ışıklı, nurlu

Rûmet: değer, kıymet

Rûmetdar: saygılı, hürmetkâr, hürmetli

Serbest: serbest, özgür

Serdar: kumandan, komutan

Serdest: egemen, üstün, hakim olan, üst kesim

Serkar: müdür, şef; işçi başı

Serkewt: zafer, başarı, utku

Serkewte: başarılı, zafer kazanmış olan, galip, muvaffak, utkulu

Sînaye: sevilen

Şek*: çevik, güçlü, yiğit

Şeko*: çevik, güçlü, yiğit

Şermaye: utangaç

Şermo: utangaç

Şewêş*: bir özel ad

Şînaye: muktedir, yapabilen

Şîno: muktedir, yapabilecek durumda olan

Şîrin*: tatlı

Tîjeda: ışık veren, ışık saçan

Tîjedaye: ışık veren, ışık saçan

Varan: yağmur

Vengan: ün, şan, nam, şöhret

Verroj: 1)güneşleme yeri, güneş alan yer, güneşlik (güneşli yer) 2)ayçiçeği

Vîr: bellek, hafıza

Vîrde: unutulmayan, bellekte olan, hafızada olan

Weşo*: hoş olan, yakışıklı olan

Xelfe: filiz

Yemo*: bir özel ad

Zerrîn: gönül sahibi, gönüllü

Zerrîweş: mutlu, bahtiyar

Zaza: Zaza

Zergûn: yeşerti, yeşil

Zerrîbeste: gönül bağlamış, aşık

Zerrîzîz: duygulu, duygun, duygusal; hissi

Zilfî*: Farsçadaki “zolf” (saç) sözcüğünden (*)

(*)Çime: Vate, hûmare: 29