Pîncokî (Deqçekî)

No kayêko pratîk o, her ca de kay beno. Kincê merdimî pê qirêj nêbenê, merdim leze rincan zî nêbeno. Seba ke zaf keyfin o, hem zewq dano kaykerdoxan hem dano temaşekaran. Meharetê destan zêdneno, yanî dest pratîk beno. Dîqetê ewnîyayîşê çiman zêdneno. 

Kayê pîncokan (deqçekan) hîna zaf kayê kênayan o. La ge-ge kêna û lajî pîya, ge-ge zî tena lajî kay kenê. Bi panc kerrayanê giloveran kay beno. Her kerra teqrîben qasê yew hakê mîrçike yan zî bineyke girdêr a. Kerrayî ganî ne gird ne zî qij bê. Eke gird bê, gama ke her pancine pîya wedarenê, lepe de ca nêdîyenê. Eke zaf qijkek bê zî, erd ra hewanayîşê xo zehmet o.

Seba destpêkerdişî her kaykerdoxe her panc kerrayan dekena zereyê lepa xo ya raste û erzena hewa. Wina leze paştîya destê xo akena ke kerrayê hewa ra yenê war, ser o vinderê. Her di kaykerdoxan ra kamcîn zêde kerrayan bitepîşo, a dest pêkena. Kay new merhaleyan de temam beno:

1) A ke dest pêkena, her panc kerrayan erzena erd. Mîyan ra yewe sey deqî gêna, erzena hewa. Gama ke deq hewa ra yo, ganî erd ra yew kerra bigîro û hema ke deq nêkewto erd, hewa ra bitepîşo. Kerraya ke erd ra girewta ganî destê xo de bigîro. Bi no qayde ganî her panc kerrayan zî lepa xo de bitepîşo. Gama ke kerrayan erd ra gêna, kerraya ke gêna ra teber, ganî destê aye nêgino yewna kerra ro. Û eke yew kerra dest ra war ro gino yan zî nêeşko heme kerrayan bi no qayde bigîro xo dest, veşena. Dore yena a bîne ser. Eke serkewte bo, vîyarena kayê diyinî.

Mavajîm ke cayêk de yew kaykerdoxe biveşo, dore şina reqîbe ser. Eke reqîbe cayêk de biveşo, kaykerdoxe kamca de veşaya, uca ra dom kena.

2) Kaykerdoxe her panc kerrayan dekena mîyanê her di destanê xo. Badê ke kerrayan mîyanê lepanê xo de çelqnena, gêna nişka ra erd de ronana. Mîyan ra yewe gêna. Na rey gama ke deqê xo erzena hewa, ganî her çar kerrayê ke erd de mendê, cote-cot bigîro. Sey reya verêne, gama ke kerrayan erd ra gêna, eke nêeşko deqê xo hewa ra bigîro yan zî nêeşko cote-cot kerrayan erd ra bigîro, veşena. Eke nê dewreyî bi serkewtene temam bikero, vîyarena kayê hîrêyin.

3) Ancî her panc kerrayanê xo dekena her di lepanê xo. Çelqnena û nişka ra erzena erd. Wazena vernî yan peynî de ferq nêkeno, na rey ganî reyke de hîrê hebine pîya hewano, reyke zî yewe hewano.

4) Kaykerdoxe deqê xo dekena mîyanê engişta pîle û eşede. Her çar kerrayanê bînan zî dekena lepa xo. Deqê xo erzena hewa. Her çar kerrayan war de ronana û ancî deqê xo hewa ra gêna.

5) Deqê xo erzena hewa, her çar kerrayê ke war de ronayê reyke de gêna û ancî deqê xo hewa ra tepîşena. Her panc kerrayî pêro yew lepe de kom benê.

6) Sey kayê çarin, her çar kerrayan dekena lepa xo û deqî zî dekena mîyanê engişta xo ya pîle û eşede. Deqê xo erzena hewa, serê engişta xo ya eşede sawena erd ra û deqê xo hewa ra tepîşena. Eke nêeşko deqê xo hewa ra bitepîşo yan destê aye ra yew kerra bikewo war, veşena.

7) Na rey engişta îşaretî yê destê çepî erzena engişta derga mîyanêne ser û serê engişta derge û engişta pîle erd de ronana, mîyanê her di engiştan beno sey pirdî. Her panc kerrayê ke lepa destê rastî de yê, ancî bi hereketêkê lezkanî erzena erd. Mîyan ra yewe sey deq weçînena. Ganî deqê xo bierzo hewa û kerrayanê bînan yew bi yewe binê pirdê ke bi destê çepî viraşto ra bivîyarno. Nê kayî de heqê kaykerdoxe esto ke yew kerra hîrê rey cayê xo ra bileqno, hetanî ke binê pirdî ra bivîyarno. La ancî nê karî de ganî tu kerra nêgino yewa bîne ro.

8) Kaykerdoxe her panc kerrayan dekena lepa xo, hemîne têde erzena hewa. Lezkanî bin de destê xo ters gêna. Eke bi serê paştîya destê xo yew kemere zî biqefilno, serkewte ya.

9) Destê reqîba xo hetê lepî ser erd de ronana. Her kerra mîyanê di engiştan de, her çar kerrayan zî dekena mîyanê engiştan ra. Deqê xo erzena hewa, gama ke deq hewa ra yo, yew kerra mîyanê engiştanê reqîba xo ra vejena û ancî deqê xo hewa ra tepîşena. Eke reyke de nêeşko kerrayêk mîyanê engiştanê reqîba xo ra vejo, nêveşena. La eke deqê xo hewa ra nêtepîşo, veşena.

Eke kerrayî heme vetî, reya peyêne deqê xo erzena hewa, yew qirmûçik dana serê destê reqîba xo ro û kayê xo bi serkewtene temam kena.

_____________

* No nuşte “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 30, Dîyarbekir, 01-15 hezîrane 2012, r. 8” de weşanîyayo.