YO WAY Û HOWT BIRAYÎ

Cêk ben cêk nîben, yo kênek bena.

Kênek û çendnê kênêk hê sêr bûnî ya kay ken, ûhû a yo tîz kena.

A yo vûn:

- Sêr sarê biray min o pîl a mi nîkerd.

A bîn vûna:

- Sêr sarê biray min o qijî ya mi nîkerd.

Welhasil pîyor birayûn xwu ser sûnd wûnen, kênekê ma biray ye çînîk, ya z’ vûna:

- Sêr sarê gûelîk ma wo çarî ya mi nîkerd.

Kêne bîn vûn:

- Wulay biray ti çînîk, aye ra ti tîz kerda.

Kênek qêrena şina keye, dadîye ye ti ra vûna:

- Kênem ti qê ha qêrena, se bîyû?

Kênek vûna:

- Dayê, kênûn tîz kerda û birayûn xwu ser sûnd wend, mi îz sêr sarê gûelîk ma wo çarî ya sûnd wend, yi vûn, biray ti çînîk, sûnd ti qebûl nîben, ti tîz kerda. Dayê qê biray mi çînîk? Bo biray mi biben, kênûn tîz nîkerdîn û mi ser ra nîkerdîn.

Dadîye ye vûna:

- Kêne m’ biray ti îz est, o yo nîyû di nîye, howt biray ti est, hê pey howt kûeyûn a.

Kênek vûna:

- Dayê ez qayîl a şîyer vêr birayûn xwu. Wa ez bizûn biray mi est, wa hûne çow tehdayî mi nikir.

Dadîye ye vûna:

- Şûer kêne m’. Ez ti îr herr ra yo her virazen, ti nişena ci şina. Lakim ti gera hêr xwu tim çu bikîr, egi ti her ra vaj, hooşi, her ti pixmîyel ben. Ti hetûn vêr kueşkê birayûn xwu meşîyer, ti her xwu ra mevaj, hooşi.

Dadîye ye ûna zowdê ye kena de, awkê ye kena de, ye naşnena hêr ye û fînena reyar.

Kênek zaf tay çî şina, şina raşt yo rûe yena, xu vîr a kena, hêr xwu ra vûna, hooşi.

Hêr ye pixmîyel ben. Kênek hûne peyatî dûna ra yena keye. Dadîye ye vûna:

- Kêne m’ ti gêrawa a, ti qê nîşîya?

Ya vûna:

- Dayê, mi xwu vîr a kerd, mi hêr xwu ra va, hooşi, hêr mi pixmîyel bi, qe Ella ya ti mi îr yûne her viraz.

Dadîye ye ci îr yûne her virazena, hûne temîye kena vûna:

- Kêne m’, bo xwu vîr a mekîr, hêr xwu tim çu bikir, hetûn ti şîya vêr kuêşk birayûn xwu.

Kênek vûna:

- Wa b’ day, ez ina hew xwu vîr a nîken.

Dadîye ye hûne zowde ye kena de, awkê ye kena de, naşnena her û fîna reyar.

Kênek hêr xwu çu kena û şina. Zaf tay çî şina cêk çîm ye kuwen yo mûrawa zaf rind a. Kênek mûra vînena, eşqûn mûra ra hûne xwu vîr a kena, hêr xwu ra vûna, hooşi.

Hêr ye hûne pixmîyel ben, kênek qêrena, gêrena a şina keye.

Dadîye ye vûna:

- Kêne m’, ina hew se bi, ti qê gêrawa a?

Kênek vûna:

- Dayê, mi hûne xwu vîr a kerd, mi hêr xwu ra va, hooşi, hêr mi pixmîyel bi.

Dadîye ye hûne ci îr yo her herr ra virazena, ye naşnena ci, dadîye ye vûna:

- Ina hew a peyîn a, hûne hêr ti pixmîyel ib ez hîn ti îr her nîvirazen, de ciniş şûer, la xwu vîr a mekîr, tim vaj, çu, çu, çu. Bo ti mevaj, hooşi!

Kênek nişena hêr xwu çu kena, howt derûn û howt kûeyûn vîyerena, rasena vêr yo kueşk, hêr xwu ra yena war, vûna, hooşi. Hêr ye pixmîyel ben. Şina zeri çow zeri d’ çînîk, ey zerûn gezi kena, kena pak, pawêr yin pojena û şina pey estûn id xwu nimnena.

Şûn dîyen, biray ye seyd ra yen, egi ay zerê pîyor pak gezi kerdê, sifrê yin ho rûnayi, nûn yin ho powti. Nat gêren, wet gêren çew nîvînen.

Yo rûej, di rûej, hîrye rûej, hîn îhna her rûej biray yen, keyê yin ho pak kerdi, kînc yin hê şite, pawêr yin, nûn yin ho powti. Xo xo vûn, şima vûn, in kûm yen in gurê ma ken.

Biraw pîl vûn:

- Bîyerîn ma newet gen, her rûej ma yo ten keye d’ vinden, pawen ci, de in kûm yen in gurê ma ken.

Biray bîn qebûl ken, newetê rûej ewîl birawo pîl tepişen.

Biraw pîl hetûn nîmrûej pawen ci, çêw nîvînen, hûn yi yen, kuwen ra.

Kênek ûnîyena ci biray ye kowt ra, ya ca d’ pey estûn ra vejîyena, ey zerûn kena pak, nûn-mûn yin powjena, pawêr yin powjena, sifrê yin nûna rû o şina pey estûn id xwu nimnena.

Biraw pîl hûn ra ben aya, egi her gûri ho kerdi, la wûerti d’ kes nîesen.

Rûeja bîn o biraw bîn, her rûej yo bira newet gen, lakim çew nîvînen.

Doer yena biray qîj. Birawo qij vinden nîvinden gêren nigêren, çew nîvînen. Venik zûar dûna ci, ûn giştê xwu wa qîj pê kardî ya birnen, sûal ken darbê xwu wa pê ranîkûr. Pê qestikîna xwu nûn xûwn, hend vînen yo kênek pey estûn ra vejîya, her guri kerd û şî pey estûn id xwu nimit.

Biraw qij şin ye pey estûn ra vejen ûn vûn:

- Ti çi ya, çi kesî ya, ti çi îtya gêrena?

Ya vûna:

- Ez waye şima wa, kênûn tîz kerd û na mi ser a, va, ti biray ti çînîk, ti tîz kerda. Dadîye mi va, howt biray ti we, ez ûmeya vêr şima.

Biraw qij ben şa, waye xwu ken xwu varar, lew nûn pa, şûnd biray bînî z’ yen, biraw qij vûn:

- Birayen, ina waye ma wa.

Biray pîyor ben şa, waye xwu ra hes ken. Û ti ra vûn:

- Waye ti xêyr ûmeya, sarî çimûn ser ûmeya.

Biray way temîye ken vûn:

- Waye, bo yo pisînge ma esta, ti çita g’ werd, ti gera barê ye z’ bîd, xwu vîr a mekîr, çi ben wa bib’ barê pisîng xwu vîr a mekir.

Way vûna:

- Wa b’.

Hîn yi her rûej şîn seyd ya z’ keye d’ gurê keyî kena.

Rûejêk kênek ha ey zerûn gezi kena, yo eskîj vînena gena erzena xwu fek wena, barê pisîng nîyedûna, xo xo vûna, de ez çitay ina eskij bari bikir.

Pisîng vînena ye eskij werda barê ye nîyedawa, pisîng şina mîz verdena adir îr, adir kena hûn a.

Kênek şina pawer powj, ûnîyena ci, pisîng mîz verdawa adir îr, adir kêrd hûn a.

Ser kûe yaz yawûnî yo, nîye der nîye cîrûn, kênek şaş mûnena, vûna, la ez înke bê adir se ken.

Kênek vejîyena sêr kûeşk, ûnîyena ci, cêko dûrî d’ yo dûn bari vejîyen.

Kênek rîyeştê xwu kena xwu dest, pûrt xwu sawena û het ay dûnî ya şina. Şina, şina, zaf tay çî şina, rasena vêr yo kueşka howtqat. Şina zeri, egi yo pîra howtsarî ha rakowtî, yo adir ho wûekerdi, howt piskenê adîr hê bîn yo lîy de, howt kêne hê vêr adirî d’ rûnişti û her yo sarê pîr ho sêr çaqê yo kêna wa.

Kêne çim ginen kênek, vûn:

- Weh, ti aqîl xwu werd ti ûmeya îtya? Dadîye ma înkê xwu hesîyo, ti pa pirç a wena, lez şûer îtya ra!

Kênek vûna:

- Wayen, mi îr adir lazim, tay adir ina astûmîye mi kirîn ez xwu ir şin.

Kênek vûn:

- Bo, ho ti ra êsen, piskenê adîr hê ûmarte, howt pisken ê, howt piskenûn ra yo z’ vînî b’ dadîye ma, ma z’ wena. Şûer îtya ra!

Kênek vûna:

- Wayen, ez bîye adir nieşkîyen îtya ra şîyer. Bîyarîn her yo piskeni ra, yo binek adîr ti ra bikîrîn, sêr astûmîye mi kîrîn ez xwu ir gen û şin.

Kêne pîr ûn, meqes erzen ci, her yo piskeni ra yo binê ti ra ken û adir dûn ci kênek gena lez û bez kuwena tever.

Fêk bêr kueşkê pîr id gindê lay ye vêr pîyeş ye ra kuwena ard, lîefîyena yo teli wa.

Kênek pê nîhesîyena gindê lay ye ginawa ard ro, ya şina, la ye dima kaş ben, ya şina, la ye dima kaş ben.

Pîra howt sarî hesîyena xwu, kênûn xwu ra vûna:

- Îtya d’ bûeye mehmelîyûn yena!

Kêne ye vûn:

- Dayê, çi mehmelîy ti vûna? In kûewo yaz yawûni wa mehmelîy çi gêren?

Pîr bûey gena, bûey tehqîb kena, şina fek bêr, egi serê yo lay ho yo teli wa besti.

Pîr la kena we, pîyeşena xwu dest a, şina, şina rasena vêr kueşkê kênek.

Kêneki dûr ra vînena pîr ha yena, şina zurbi erzena pey ber, pîr yena dûna ber ro, nîyedûna ber ro kênek ci îr ber anîkena. Pîr verdîyena bêr, ber anîben.

Pîr vendena kênek vûna:

- Kêna, ez hem ken, gim ken, howt tîzûn ken, howt berûn asinînûn şiknen, yen ti pey d’ wen, nû îz ti mi îr giştê xwu wa qûel, qulikê zûrbî ra kena tever, ez sipen.

Kênek tersena, giştê xwu wa qûel qulikê zûrbî ra kena tever, pîr gûnîye ye sipena, sipena, hîn gûîn kênek id nîmûnena, kênek xemîyena, gurm ginena ard ro, pîr hama ye ca verdena şina.

Hîn pîr her rûej yena vûna:

- Ez hem ken, gim ken, howt tîzûn ken, howt berûn asinînûn şiknen yen ti pey d’ wen, nîyû z’ ti mi îr giştê xwu wa qûel zurbê berî ra kena tever, ez sipen.

Kênek îz giştê xwu wa qûel kena tever, pîr sipena, kênek xwu ra şina xemîyena, pîr hama ye caverdena şina.

Biray kênek ûnîyen ci, waye yin her rûej yûne binê bena zeîf, helîyena yena war.

Waye xwu ra pers ken vûn:

- Waye, qê ti hend bîya zeîf, çê dêrd ti est, dadîye ma kowta ti vîr, ti nîweş a, in çi hal ti wo?

Kênek nîeftûna vaj, pîra howtsarî yena, gûnîye ye sipena, tersena vûna, cê pîr birayûn ye wena.

Biray ûn, waye xwu ra nimtikî keye d’ newet tepişen, vûn ma hew bipaw ci, de çi dêrd waye ma est.

Rûej ewîl birawo pîl newet tepişen, helê nîmrûej yena, hûn zûar dûn ci, wû kuwen ra. Pîr yena, gûnîye waye yin sipena û şina wû pê nîhesîyen. Otir pîyorê birayûn newet tepişen, çow pîr nîhesîyen, doer yena biray qîj. Birawo qij vinden, nîvinden, veng-vaj çînîk, bena helê nîmrûej hûn zûar dûn ci, wû ûn gişte xwu wa qûel birnen sûal ken de û vinden.

Bena helê şûn, yo veng yen ci, yo ten ho vûn, hem ken, gim ken, howt berûn asinînûn şiknen yen ti pey d’ wen, nîyû z’ ti mi îr giştê xwu wa qûel zurbê berî ra kene tever, ez sipen.

Birawo qijl ca d’ dîyen kalmê xwu ra, ber ken a, pîr sarê xwu bênatê berî ra kena zeri, biraw qij kalmi erzen ci, tira ken, ya sarê xwu wo bîn kena zeri, wû ay îz ti ra ken, îhna howt hemi sarûn ye z’ ti ra ken, sey yo lod erzen pîyeser.

Waye xwu ra pers ken vûn:

- Waye in çi hal, ina çi pîr a?

Hîn way vûna:

- Birayê m’, wulay hal-mehal îhna wo, mi rûjek yo eskîj dî, mi barê pisîng nîyeda, pisîng mîz verda adirî ir, adir kerd hûn a, ez şîya keye ina pîr ra adir bîyar, gindê lay mi ûja d’ gina ard ro, pîr ginda tehqîp kerd ûmê ez ca kerda, îhna her rûej yena vûna, hem ken, gim ken, howt tîzûn ken, howt berûn asinînûn şiknen yen ti pey d’ wen. Ez tersûn vêr giştê xwu wa qûel zurbê berî ra ken tever, ya sipena, hetûn gûîn mi d’ biqedîy, hama şina. Hîn mi d’ gûîn nêmendîb ez aye ra bîbîya zeîf.

Û vûna:

- Pîr howt hewî z’ kêne ye est.

Hîn biray şîn ay kênûn pîr îz ûn, her yo yo kêna d’ zewjîyen.

Kênek bena sermîyûnê kênûn pîr, hîn ya xûnimê keyî ya. Kûîj adirî d’ nişena rû û emir kena.

Way zaf bena delalî. Ina zûar kênûn pîr a şina. Kêne pîr xwu mîyûn id xewerê xwu ken yo vûn, ina bîya sebêb kiştîş dadiye ma, û înke z’ ma ser bîya sermiyûn, ma yo dûwari inê bikir, heq dadîye xwu û heq xwu pîya ti ra bîg. Kêne pîr ûn, yo lîyr mar tepişen erzen zerê destê awk û ye berzîn a nûn rû. Xwura way xwu ir kerd edet, her şew wurzena, veyvûn xwu ra awk wazena.

Way şew hesîyena xwu vendena vûna:

- Veywen, şima ra kûm ho aya, de yo çilkê awk bidîn mi, ez bişîm!

A yo vûna:

- Xûnim, de ti çi hîn ma rihatsiz kena, destê awk hûnîk ti berzîn a, bîg xwu qirrik pîyeş.

Kênek destê awk gena pîyeşena xwu qirrik, lîyr mar qirrik ri şin war, ya vûna:

- Hû ûhû, wulay yo çîk mi qirrik ra şi war.

Yi vûn:

- Xûnim, de towe nîben. Çitawo g’ est-çînîk ti ra qijkek, ti pê nîmirena.

Lîyr mar pîyezê way id her rûej yo binê ben gird, pîyezê way her rûej yo binê masen.

Kêne pîr mîyerdûn xwu ra vûn:

- Şima ra nîêsen, pîyezê waye şima her rûej yo binê masen. Şima qê namûs xwu pak nîken? Hûma bizûn bînc kûmî yo, ho ye pîyz id’ o!

Biray ûn xwu bênati d’ qerar gen, waye xwu teslîm biray qîj ken vûn, ber sêr yo kûe ya saribibirn, wa veng ye ma nîyor, ma nîqehrîy.

Biraw qij waye xwu ra vûn:

- Waye, bîye ma şîn dadîye xwu vînen û yen.

Way kuwena sari, ya û biray xwu şîn, şîn, rasen pê howt kûeyûn. Biraw qij vûn:

- Waye hîn bîyo tarî, ma emş îtya d’ rakûr, ma sêr siway dewûm ken.

Way vûna:

- Wa b’ bira.

A şew sêr ay kûe ya kuwen ra, biraw qij, nîme şew wurzen we, qêymîş waye xwu nîben bikiş, hêdîka, dest xwu bîn sarê ye ra vejen û waye xwu sêr ay kûe ya caverden şin.

Way sêr siway wurzena, nîye biraw, nîye îns nîye z’ cîns.

Way zowt dûna biray xwu îr vûna:

- Birawo, birawo, senî g’ ti ez hend tengzar kerda, sêr în kûe ya têna ca verdawa, ti xwu ra xeyr nivîn. Ti şîyer fek bêr kueşkê xwu kûîr, wû yo telê sûnzîyer şîyor ti ling a, wû o teli ristim bigîr, yo sûnzîyer ti ling a bîyor, sûnzûn bigîr, ti kûmca g’ şîyer qîj kerrûn sûnzîyer a kûer, sûnzûn ti ra bikîr, wû darî dermûn ti derzîne mi b’!

Birawo qij rasen fêk bêr, raşta z’ yo telîyê sûnzîyêr şin yi ling a, ristim gen, yo sûnzîyer pa vejîyena, sûnzûn gena, qîj kuwen dima kerrûn kûwen pa, sûnzûn ti ra ken.

Bira çê hekîmûn nîverden ti ra gêren, çow çari lingê yî r’ nîvînen.

Kênek îz şina, şina, şina nizdîye yo dew id ûnîyena ci yo cîtyer ho cit ken. Kênek zaf bîya têşûn vûna:

- Xalo, ti nîeşkîyen yo çilkê awk bîd mi, ez teşn vêr helak bîya.

Cîtyer awk dûn ci, kênek awkê xwu şimena, ha kişte yegayî d’ arisena, a hel yo mar mîyûn yo telî ra vûn:

- Qaqibo, qaqibo, qaqibo, kûm bizûn, yo biz sari bibirn qowirmi kir, qowirmê yi zaf sûalin kir, o qowirmo sûalin bid ina kênek, ina kênek bûor, yo rûej û yo şew awk ina kênek med, rûeja bîn lingûn kênek yo dar a best, lingûn ye het cûarîya kîr, sarê ye ûnvar kîr, yo legen awk îz bîn sarê kênek a. Yo mar ho pîyezê kênek id, aw mar îz ben têşûn pîyezê kênek ra yen tever, ina kênek ben weş xwu ir xelisîyena.

O maro g’ ho pîyezê kênek id aw îz vûn:

- Qaqibo, qaqibo, qaqibo, kûm adir berz in teli, in teli bivêşn, in mar tedi bimir, o cawo g’ mar ho tedi ûja biken, yo lîyo howtqulp ho kekatî ra zerd, ey zerdûn xwu ir vejen, heta g’ emr yi wo, bûor nîqedîyen.

Cîtyer hêverî adir erzen teli, teli vêşnen, cawo g’ leşê mar ha tedi, ûja kenen, eh, egi yo lîyo howtqulp ho kekatî ra zerd.

Cîtyer zerdûn xwu gen şin keye, yo biz saribirnen, gûeşt ye ken qowirmi, yo bûergê sûal erzen mîyûn qowirmî dûn kênek, kênek wena, kênek ben ken yo wadi, kênek awk wazena nîwazena awk ci nîyedûn. Rûeja bîn lingûn kênek besten yo dar a, lingûn ye qeymi ken, sarê ye ûnvar ken, yo legen awk bîn sarê kênek id nûn rû, zaf tay bênati ra şin, yo mar zindar qemitîyen kênek fek, sarê xwu ûn tever, xwu kaş ken awk, gêren awk bişim.

Cityer yo qelbi dûn mar sari r’ mar kişen, kênek dar ra ûn war, awk dûn ci, kênek bena weş.

Cityer marê kênek laj xwu ir birnen. Hîn kênek ha ûja d’ ci îr hîrye qijî z’ ben.

Qîj ye ben pîl, şîn mîyûn dew id hê kay ken, hend vînen yo mîyerik ûmi, yo sûnzîyer ha ling a, sûnz hê sûnzîyer a, qîj kerrûn kuwen sûnzîyer a, sûnzûn ti ra ken gen û şîn keye, dadîye xwu ra vûn:

- Dayê, de bo în sûnz çend weiş?

Dadîye yin çim ginena sûnzûn ir, ca d’ şikîyen ye qelb, vûna, nîye b’ biray mi cê bîyor îtya. Qijûn ra pers kena vûna:

- Qijîyen, şima ey sûnz kûm ca ra ard?

Qîj vûn:

- Dayê, yo mîyerik ûmo dew, yo sûnzîyer ha yi ling a, sûnzî z’ hê pa. Ma xwu ir a sûnzîyer ra kerd.

Kênek ca d’ şina biray xwu ûna keye xwu û vûna:

- De hew bîye ez bîûn ina lingê ti, belkîya ez ina darê sûnzîyer ti ling ra vej.

Biray ye vûn:

- Tow! Ti xwu ir bîlesew kuwena zehmet. Ez hend hekîmûn şîya, hend loqmanûn şîya, çow nîeşkîyo ti ra vej. Ez êyr dar birnen, çend deqîqê cûa pey, hûne bena sey ver.

Kênek vûna:

- Dest dêst ser ra w’. Hew ez yo derzîn cikûr.

Mîyerik vûn:

- Hew ti îz derzîne xwu bicerewn.

Kênek senî g’ derzîn kuwena darê sûnzîyer, sûnzîyer kûek ra vejîyena, qeldîyena ard.

Mîyerik zaf ben şa.

La kênek xwu ci kena eşkira vûna, ez waye ti wa. Kênûn pîr dûwari mi kerd, şima xapît, yo lîyr mar kerdib mi pîyzi, pîyezê mi aye ra masab’.

La bira waye xwu, qijûn ye û mîyerde ye gen şin keye, kênûn pîr îz ûn astûerun tayin ken têşûn, tayin ken vêşûn, yin îz besten lingûn astûerûn a, ay astûerûn têşûnûn dûr yin id awk nûn rû, ey vêşûnûn îz dûr yin id vaş nûn rû, ey vêşûn xwu kaş ken vaş, ey têşûn îz xwu kaş ken awk, ey way pîyor mîyûn d’ cîyera şîn, miren.

Way û biray îz pîya keye xwu ken.

Mi ra zur, Hûmay ra raşt. Mi ûja d’ ca verda ez ûmeya.(*)

________________

(*) Na sanike “Îsmet Bor, Vistonikê Dadîye Mi, Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2013, r. 201-211” de weşanîyaya.