Ehmedê Xasî

Ehmedê Xasî nuştoxo tewr verîn yê Kirdî (Kirmanckî, Zazakî, Dimilî) yo. Serra 1867 (hîcrî: 1283) de nehîyeya Licê Hezan de ameyo dinya, 18 sibat 1951 de Hezan de dinya ra bar kerdo. Mezelê ey Hezan de yo.

Nameyê ey Ehmedê Sofî Hesenî yo. Miyanê şarî de bi nameyê Xasî, Ehmedê Xasî, Seydayê Xasî û Xoceyo Xasî zî şinasîyeno. Nameyê babîyê ey Hesen, dadîya ey zî Medîna ya. Nameyê kalikê ey Mela Osman, nameyê babîyê kalikê ey Emer û nameyê kalikê kalikê ey zî Xan Ehmed o. Kalikê ey Mela Osman ameyo Hezan de melatî kerda û êdî ena dewe de mendo.

Xasî tehsîlê xwu Medreseyê Mesûdîye yê Diyarbekirî de temam kerdo. Îcazeyê xwu destê muderis muftî Îbrahîm Efendî ra girewto (Hîcrî, 1 rebîulaxir 1320). Perwerdeyê tesewufî zî verê şêxê neqşebendî Şêx Evdilqadirê Hezanî de temam kerdo. Îcazeyê şêxîtî girewto la şêxîtî nêkerda.

Xasî, wextê xwu de memûrtî zî kerda. Hezîranê serra 1330 (H.) de seba muderisîya merkezê Diyarbekirî tayin biyo. Dima temmuzê 1331 (H.) de bi se quriş meaş seba muderisîya dewa xwu Hezanî tayin biyo. Badê ke midetêk enê wezîfeyî kerdo, seba muftîtîya Licê tayin biyo la demeyêko kilm dima eno wezîfe ra îstîfa kerdo. Muftîtîya ey di serrî û di aşmî dewam kerda.

Badê ke îstîfa keno, ageyreno dewa xwu Hezan û heta mergê xwu uca cûyeno.

Ey kitabê Kirdî yo tewr verîn Mewlidê Kirdî 1892 de nuşto, 1899 de Diyarbekir de çapxaneyê Lîtografya de çap biyo. Eno kitab heta nika çend rey transkirîbeyê alfabeya Latînî biyo. Ehmedê Xasî bi Kurdî (Kirdî, Kurmancî) Erebî, Farisî û Tirkî zî nuşto.

Eserê eyê ke çap biyê û nika estê enê yê:

1) Mewlidê Kirdî

2) Kitab-ut Tesdîd Bî Şerhî Muxteser-ît Tewhîd

________________

Çimeyî:

Korkusuz, Şefik, Tezkire-i Meşayihi Amid, Diyarbakır Velileri I-II, Kent Yay. İstanbuli 2004, r. 63-65
Xasî, Mela Ehmed, Mewlûdê Nebî, Herfanê Erebî ra tadayox: Mihanî, Fırat Yayınları, İstanbul, 1994, r. 52-53
Mela Mehemedê Mela Ebdulxefûrê Hezanî