Derheqê Deyira "Fatimay Mi" de

Orhan Zuexpayicî blogê xwu de bi nameyê “ÇOLİG’DE SÖYLENEN ‘DAY LÊRO FATÎMAY MI’ DEYİRİ’NİN HİKAYESİ” nuşteyêk nuşto û derheqê înanê ke folklorê kirdan texrîb kerdo de tayê mesajî dayê. Labelê derheqê ena deyire de çiyê ke vato de xeletî estê. Mesela, vano ena deyire peyeyanê Şêx Seîdî ra Hus Wesmûnûn ser o vajîyaya la hunermendî nêewterayê nameyê Hus Wesmûnûn vajê coka vato Hus Aşikûn. Bi enê melûmatan varyanto ke Avnî Polatî vato û varyanto ke Seyîdxan Kurijî arêdayo neqil kerdê. Yê Seyîdxan Kurijî ra vato orijînalê deyira Husê Wesmûnûn a. La ê bînî zî texrîb biyê, raşt nîyê. Varyanto ke Orhan Zuexpayic vano orijînalê deyira Hus Wesmûnûn a, ez tiya neqil kena dima fikrê xwu vana:

DAY LÊRO

Day lêro, lêro, lêro, lêro, lêro, lêro, lêro
Day lêro, lêro, lêro, lêro, lêro, lêro Fatimay mi

Cuar d’ yen Hus Wasmûnûno, lêro lêro, lêro lêro
Cuar d’ yen Hus Wasmûnûno, lêro lêro Fatimay mi

Puerro siya kişta dûno, lêro lêro, lêro lêro
Şiknen paşnê solûno, lêro lêro Fatimay mi

Şowqe ûn miyûn çimûno, lêro lêro, lêro lêro
Tadûn vilkê tîzbûno, lêro lêro Fatimay mi

Hus yenû şin Kirrûno, lêro lêro, lêro lêro
Xeber dûn mufrezûno, lêro lêro Fatimay mi

Mufreze şin Kirrûno, lêro lêro, lêro lêro
Adir erzên bûnûno, lêro lêro Fatimay mi

Kirrû biyo mij dumûno, lêro lêro, lêro lêro
Vendên Hus Wesmûnûno, lêro lêro, Fatimay mi

Hus dûn xwi helimûno, lêro lêro, lêro lêro
"Mi r' vûn Hus Wesmûnûno", lêro lêro Fatimay mi

Hus vêr tifing tadûno, lêro lêro, lêro lêro
Hus kişen hot tenûno, lêro lêro Fatimay mi

Kişên Hus Wesmûnûno, lêro lêro, lêro lêro
Cuard yên Şadîn Bezgûnûno, lêro lêro Fatimay mi

Şadîn dûn xwi helimûno, lêro lêro, lêro lêro
"Mi kişt Hus Wesmûnûno", lêro lêro Fatimay mi

Doktor rapor nêdûno, lêro lêro, lêro lêro
"Darbê Husî dumûn o", lêro lêro Fatimay mi

Xeber dûn mehkumûno, lêro lêro, lêro lêro
Zilf yen şin miyûn Miyalûno, lêro lêro Fatimay mi

Xeber dûn mufrezûno, lêro lêro, lêro lêro
Mufreze yen Miyalûno, lêro lêro Fatimay mi

Cuar d’ yen Xêl Ximûno, lêro lêro, lêro lêro
Xel çînenû nengûno, lêro lêro Fatimay mi

Zilf vêr tifing tadûno, lêro lêro, lêro lêro
Kişenû Xêl Ximûno, lêro lêro Fatimay mi

Zilf kişen now tenûno, lêro lêro, lêro lêro
Kişên Zilf Wesmûnûno, lêro lêro Fatimay mi

* * *

Vateyê ke vernîya deyire de yenê vatiş vateyê egîdîye ra dûrî yê. Û teşbîh zî yew çekdarî gorê nîyo. Yanî bi şikitişê paşneyê sewlan û bi tizbîyan kaykerdiş yew çekdar nîno wesifnayiş; şer bi eno tewir nêbeno. Çiyo bîn zî, ena Fatima kam a? Çi rê medhkerdişê Hus Wesmûnûn biyo û peynîya her beyte de vato “Fatimay mi”? Enê qisimî îzehet wazenê. Hus Wesmûnûn helbet biyo û peyeyêko namdar o. La merdim bawer nêkeno ke ena deyira Hus Wesmûnûn ser o vajîyaya.

Fatmay Nebîyûn dewa mintîqeyê Qerebegan Sîmserkîs ra qebîleya Elmistûn ra keynaya Zilfî biya. Seba ke zaf rinde biya, şarî ci ra vato Fatmay Nebî. Yanî şibnaya keynaya pêxemberî ke nameyê aye zî Fatma ya. Tiya daşeştî serrî verê cû Fatma û aşikanê Qerebegan ra lulbendo tewr namdar Husê Aşikûn ke 76 serrî yo û nika (serra 2020 de) Adena de ciwîyeno zerrî vista yewbînan. Hus Aşikû çend rey şino wazeno la seba ke Hus aşik o, pîyê Fatma qebûl nêkeno. Dima Hus Aşikûn yew aşika Gowderî ya nameyê xwu Sûra Sîsi dir zewecîyeno. Fatma zî dewa Gaharî ra El Tewf dir zewecîyena. Elî dir pê nêkena û yena veradayiş. Cûwa pey mezraya Kasan ke besteya Dêsminî ya de Xal Husî dir zewecîyena. Serra 2004 de, şina Edena yew veyve, ageyrayiş de yew qezayê trafîkî de a û yew tornê xwu û di birayê xwu qeza de şinê rehmet. Homa rehma xwu bi înan bikero. Deyire şarî veta la o wext teyib çin biyo, miletî ena deyire bi fek vata û ver de govende girewta. Coka zafê qisimî şarî îlawe kerdê.

Mi ena deyire yewe Sermkîs ra yewe zî Bircik ra fekê di cînîyan ra arêdaya:

FATIMAY MI

Day lêro, lêro lêro, lêro lêro Fatimay mi

Fatay mi awka rû ya, lêro lêro

Fatay mi awka rû ya, Fatimay mi

Awka zerê şûşî ya, lêro lêro

Awka zerê şûşî ya, Fatimay mi

Keynay bawkê Zilfî ya, lêro lêro

Keynay bawkê Zilfî ya, Fatimay mi

Serxoş a, sewdalî ya, lêro lêro

Serxoş a, sewdalî ya, Fatimay mi

Ya aşiqê aşîk biya, lêro lêro

Ya aşiqê aşîk biya, Fatimay mi

Fatê ti eşertî ya, lêro lêro!

Fatê ti eşertî ya, Fatimay mi!

Ti aşiqê aşîk biya, lêro lêro?

Ti aşiqê aşîk biya, Fatimay mi?

Day lêro, lêro lêro, lêro lêro Fatimay mi

Ez şûen Merga Rezzûn o, lêro lêro

Ez şûen Merga Rezzûn o, Fatimay mi

Çînen vaşê mûngûno, lêro lêro

Çînen vaşê mûngûno, Fatimay mi

Ûn’ dûn’ herûn aşikûno, lêro lêro

Ûn’ dûn’ herûn aşikûno, Fatimay mi

Seba Hus Aşikûno, lêro lêro

Seba Hus Aşikûno, Fatimay mi

Hus aşikê di perûn o, lêro lêro

Hus’ aşikê di perûn o, Fatimay mi

Kê vûn rindê dewûn o, lêro lêro

Kê vûn rindê dewûn o, Fatimay mi

Hus ha çatû roneno, lêro lêro

Hus ha çatû roneno, Fatimay mi

Eşîr dê r’ ken qirbûno, lêro lêro

Eşîr dê r’ ken qirbûno, Fatimay mi

Cêr d’ yen’ Hus Aşikûno, lêro lêro

Cêr d’ yen’ Hus Aşikûno, Fatimay mi

Şiknen paşnay solûno, lêro lêro

Şiknen paşnay solûno, Fatimay mi

Rûşen sêr sandalyûno, lêro lêro

Rûşen sêr sandalyûno, Fatimay mi

Taxmiş ken gozligûno, lêro lêro

Taxmiş ken gozligûno, Fatimay mi

Awir dûn keynekûno, lêro lêro

Awir dûn keynekûno, Fatimay mi

Keynekûn El Mistûno, lêro lêro

Keynekûn El Mistûno, Fatimay mi

Şewq Fatmay Nebîyûno, lêro lêro

Şewq Fatmay Nebîyûno, Fatimay mi

Ez ha şûen Miyarû miyûno, lêro lêro

Ez ha şûen Miyarûn miyûno, Fatimay mi

Şûen dikûn Mih Kalûno, lêro lêro

Şûen dikûn Mih Kalûno, Fatimay mi

Gên zerfûn qaxitûno, lêro lêro

Gên zerfûn qaxitûno, Fatimay mi

Nûseno mektûbûno, lêro lêro

Nûseno mektûbûno, Fatimay mi

Erşawen Merzêl miyûno, lêro lêro

Erşawen Merzêl miyûno, Fatimay mi

Yenû qiflê aşikûno, lêro lêro

Yenû qiflê aşikûno, Fatimay mi

Verên Hus Aşikûn o, lêro lêro

Verên Hus Aşikûn o, Fatimay mi

Day lêro, lêro lêro, lêro lêro Fatimay mi

Bexçê bawkê mi hera wo, lêro lêro

Bexçê bawkê mi hera wo, Fatimay mi

Aşikû tede ronawo, lêro lêro

Aşikû tede ronawo, Fatimay mi

Axirşêr cerînawo, lêro lêro

Axirşer cerînawo, Fatimay mi

Kutîk bawkê mi lawawo, lêro lêro

Kutîk bawkê mi lawawo, Fatimay mi

Mi bêr bawkê xwu akîyawo, lêro lêro

Mi bêr bawkê xwu akîyawo, Fatimay mi

Aşikû bexçe di ronawo, lêro lêro

Aşikû bexçe di rona wo, Fatimay mi

Ek’ dêst govend dekîyawo, lêro lêro

Ek’ dêst govend dekîyawo, Fatimay mi

Bûn ma rêzay bûnûn o, lêro lêro

Bûn ma rêzay bûnûn o, Fatimay mi

Hus dawil puri dûno, lêro lêro

Hus dawil purî dûno, Fatimay mi

Govend kaş kerd ser bûnûno, lêro lêro

Govend kaş kerd ser bûnûno, Fatimay mi

Sere d’ Fatay Nebî yo, lêro lêro

Sere d’ Fatay Nebî yo, Fatimay mi

Rîy Fat ayney keynûn o, lêro lêro

Rîy Fat ayney keynûn o, Fatimay mi

Cor d’ yen’ Hus Aşikûno, lêro lêro

Cor d’ yen’ Hus Aşikûno, Fatimay mi

Cexre dûn’ bîn lewûno, lêro lêro

Cexre dûn’ bîn lewûno, Fatimay mi

Zûrna dûn miyûn lewûno, lêro lêro

Zûrna dûn miyûn lewûno, Fatimay mi

Fatê mi xwu têbesti, lêro lêro

Fatê mi xwu têbesti, Fatimay mi

Govend id şiya Hus desti, lêro lêro

Govend id şiya Hus desti, Fatimay mi

Bexçê bawkê mi gez o, lêro lêro

Bexçê bawkê mi gez o, Fatimay mi

Aşikû dawû merkezo, lêro lêro

Aşikû dawû merkezo, Fatimay mi

Huso, dostay tû ez o, lêro lêro

Huso, dostay tû ez o, Fatimay mi

Day lêro, lêro lêro, lêro lêro Fatimay mi

Sêr Gaharî bûxar o, lêro, lêro

Sêr Gaharî bûxar o, Fatimay mi

Bîn Gaharî bûxar o, lêro lêro

Bîn Gaharî bûxar o, Fatimay mi

Hus nêweşû xidar o, lêro lêro

Hus nêweşû xidar o, Fatimay mi

Ez nêşken şîr’ Hus dîyero, lêro lêro

Ez nêşken şîr’ Hus dîyero, Fatimay mi

Çew mizgînay xeyr biyero, lêro lêro

Çew mizgînay xeyr biyero, Fatimay mi

Şiyûr doxtor ça ra biyero, lêro lêro

Şiyûr doxtor ça ra biyero, Fatimay mi

Doxtor’ Xûlemûn biyero, lêro lêro

Doxtor’ Xûlêmûn biyero, Fatimay mi

Hus kenû weş û waro, lêro lêro

Hus kenû weş û waro, Fatimay mi

Aşîk imey Sermkîsi, lêro lêro

Aşîk imey Semrkîsi, Fatimay mi

Hus xwu r’ dîya Sûra Sîsi, lêro lêro

Hus’ xwu r’ dîya Sûra Sîsi, Fatimay mi

Fat’ hîn Husî r’ bîy pîsi, lêro lêro

Fat’ hîn Husî r’ bîy pîsi, Fatimay mi

Rayer Merzêl virard o, lêro, lêro

Rayer Merzêl virard o, Fatimay mi

Hus nêveynû miradû, lêro lêro

Hus nêveynû miradû, Fatimay mi

Yi Fat’ kîyerda bêmradû, lêro lêro

Yi Fat’ kîyerda bêmradû, Fatimay mi

Day lêro, lêro lêro, lêro lêro Fatimay mi

__________________

Zilfî (Zilfîyê Elî): Sîmserkîs ra pîyê Fatma yo. Yew wext Sîmsermkîs de muxtarî kerda.

Miyarû: Qezaya Xarpêtî ke bi tirkî nameyê ci kerdo “Arıcak”.

Mih Kalûn: Yew merdimo Miyaranij.

Merzêl: Yew dewa Miyaranî.

Gahar: Yew dewa Miyaranî.

Xûlaman: Qezaya Xarpêtî ke bi tirkî nameyê aye kerdo “Alacakaya”.

Sermkîs: Sîmserkîs 1987 ra ver yew dewa Palî bî. 1987 ra pey dewlete Miyaran kerd qeza û Sîmserkîs zî kerd yew mehlaya Miyaranî.

Sûra Sîsi: Yew aşika Govderî ya, nika cînîya Husê Aşikan a.