Fuarê Kitaban yê Diyarbekirî

Badê mabeynêkê çend serran par TÜYAP amebi Diyarbekir la ma beşdar nêbibî. O wext ez meşgul biya. La emser kar û gureyê mi bineyke werê ame, ma beşdar bî.

Ez sere de vajî, heme weşanxaneyanê kurdan rê û bitaybetî ma rê fuar muhteşem viyart. Enerjîyo ke mi fuar de girewt; heskerdişê eleqedaran, sînayoxan, wendoxan, nuştoxan… Heskerdiş hende zerrî ra, hende samîmî, hende masum bi ke zafê reyan ez kelebermî biyêne, çimê mi biyêne pir, destê mi lerzayne...

Fuar de, miyanê ma nuştoxanê kurdan de, mabeynê ma û wezîfedaranê fuarî û xebatkaranê standan de, -weşanxaneyê Aras, Belge û Kor-Sor (Evrensel) zî tede, çimkî ma nînan zî xwu ra hesibnenê- sînerjîyêko fewqilade estbi. New rojê fuarî sey şayî viyartî. Ez new rojî serê sibayî ra hetanî şan stand de menda, ez veyşan menda, zafê reyan mi firsend nêdîyêne ez şêrî lawabo la mi nêzana rincanî çi ya, qasê mîsqalê zerre boya mi teng nêbî. Ez nameyê xwu ser o, Weşanxaneyê Roşna û komeleya ma Ziwan-Komî ver ra heme kesanê ke a rewşa şênayî û o atmosfero rindek ard meydan rê yew bi yew zerrî ra sipas kena.

Fuarê parî de hîna zaf weşanxaneyê îslamîstanê tirkan estbî. Xisûsî ameybî wesênayiş, mesrefê înan diyabi. Her semtê Diyarbekirî ra semedê şiyayiş û ameyişê fuarî serê sibayî ra hetanî şan otobusî ameybî texsîskerdiş. La kam ke şiyêne û çim ginayne weşanxaneyê ke eleqeyê kurdan ci ra çin o, reyna nêşiyêne. Coka par fuar de tehm çinê bi. Ê weşanxaneyê beslemeyî emser nêameybî. Weşanxaneyê kurdan, çend weşanxaneyê namdarî yê tirkan û weşanxaneyê ke xîtabê wendekaranê mekteban kenê ameybî. Coka emser atmosferê fuarî weşê qeyûman nêşibi, otobusî texsîs nêkerdbî. Melûm o, serdestî nêwazenê bindestî bêrê têhet, bihuyê! Otobusê ke her roje seferê xwu yê normal kenê zî qismen ameyî texîrkerdiş. Eno sedem ra, otobusê ke ameyne fuar kapasîteyê xwu ra zaf zêdeyêr biyêne pir. Kilmê vateyî, şar fuarî ser de sey varanî vara; bêguman her çar rojê tehtîlî hîna zaf qelebalix bî la rojê miyanê hewteyî zî mirdîya xwu qelebalix estbi, her ca ra însanî ameyne.

Ez yew îstatîstîk bidî ke wa meramê mi weş fam bibo. Par nizdîyê 90 hezar kes şibi fuar, emser nizdîyê 200 hezar kesî ame fuar.

TÜYAPî aşmêk verê cû ra afîşê reklamî her cayê şaristanî de aliqnaybî. Hewteyêk ra ver zî şaristananê derûdorî yê sey Batman, Çewlîg, Mêrdîn, Ruha, Sêrt, Xarpêt û qezayanê Diyarbekirî de aliqnayî. Coka hem qezayan ra hem zî enê bajaran ra zaf eleqedarî ameyî. Agirî, Bidlîs, Entab, Semsûr, Wan û Hekarya ra, ancî Kurdistanê Başûrî ra û welatanê Ewropa ra zî zaf kesî xisûsen semedê fuarî ameybî Diyarbekir. Proseyê fuarî de Diyarbekir de sîrkulasyonêko zaf zêde virazîya, eynî sey festîvalî viyart. Xaseten semedê entelejensîya kurdan fuar platformêko mukemel bi. Ez eşkena vajî ke fuar Rojanê Edebîyatî ke serranê 2000an de beledîyeya Diyarbekirî organîze kerdêne ra zaf hîrayêr, averêr û tebîî bi. Çimkî rengê rojanê edebîyatî îdeolojîk bi; organîzatoran miyanê kurdan de ciyakarî (ayrımcılık) kerdêne, vatêne filankes xêza ma ra nîyo û dawet nêkerdêne, ancî kurdan ra vêşêr eleqe nîşanê dînazoranê çepê tirkan dayne. Xulase, qelbê merdiman şikitêne, zaf kesî heridnayne. Labelê seba ke TÜYAP organîzasyonêko tîcarî yo, coka menfîetê xwu çi de bivîno selametî uca de vîneno. Û îdarekaranê TÜYAPî baş fam kerdo ke Diyarbekir qelbê welatê kurdan o, eger kurdan îhmal bikero, bi hesasîyet û raşt nizdîyê kurdan nêbo, nêeşkeno Diyarbekir de ser bikewo.

Diyarbekir welatê kurdan o, se beno wa bibo, bindest bo zî, kurdî xwu Diyarbekir de rehet hîs kenê, xwu welatê xwu de erdê xwu ser o zanê, yanî xwu deplasman de bindest nêvînenê. Fuarî halo krîstalîzê yê ena rewşe nîşan da. Fuar de psîkolojîyê keyeyê xwu de, war û wetenê xwu de biyayişî estbi. Sey nimûneyî, her kesî kurdî (kurmancî û kirdkî) qisey kerdêne, atmosferêko neteweyî estbi.

Hetê tîcarî ra zî fuar zaf bereketin bi. Mi bi xwu persa, heme weşanxaneyê kurdan ke standî kîra kerdbî, her di rojanê verînan de mesrefê xwu vetbi, hewt rojanê bînan de zî kar de bî. Riyê hemîne huyayne. Seba ke cêbê înan pir bi coka çimê înan zî mird bi, damarê înanê cuwamêrdîye kel dayne; yewbînan dir malzemeyê xwu bare kerdêne, çay û qehwe îkram kerdêne. To kamî ra çi biwaştêne nêvatêne nê. Pêro rindek bî, pêro weşik bî, pêro sempatîk bî, kîbar bî, şîrin bî…

Weşanxaneyê ke hîna zaf kitabanê kirdkî çap kenê ra tenya Weşanxaneyê Roşna fuar de estbi. La Nûbihar, Peywend, Rûpel, Enstîtuya Kurdî ya Diyarbekirî û J&J de zî kitabê kirdkî estbî. Weşanxaneyê Ava kitabê mi waştî, standê xwu de ronayî, gelêk zî rotî. Heto bîn ra, kamî ke kitabê kirdkî bipersayne, hevalanê ma yê kurmancan înan dir ameyne heta verê standê ma, bi zerrweşî ez nîşan dayne û hema şiyêne. Kurmancanê ma zerrî ra wayirtîya Weşanxaneyê Roşna kerde, heta ciyakarîyêka zaf pozîtîfe nîşanê ma da. Ez hemîne rê yew bi yew sipas kena.

Gelêk şexsîyetê namdarî xisûsen ameyî ziyaretîya ma, bi keyfweşî standê ma de sey meyman roniştî, persê ma kerd, paştgirîya xwu îfade kerde, moral da ma. Ma vajin, mamosta Îsmaîl Beşîkçî, Prof. Dr. Celîlê Celîl, Prof. Dr. Abdurahman Adak, Prof. Dr. Hêmin Omer, Prof. Dr. Muzafer Bahçıvan, Prof. Dr. Aziz Yağan, Prof. Dr. Ludwig Paul, Doç. Dr. Nûredîn Celalî, Doç. Dr. Xeyrulah Acar, Dr. Abdusamed Kaya, Dr. Vahap Coşkun, Dr. Şemsedîn Koç, Dr. Yusuf Baluken, Dr. Zülküf Ergün, Dr. Bulend Kişin, Dr. Qasim Kasımoğlu, Dr. Osman Aslanoğlu, Dr. Serdar Şengül, Dr. Hesen Şêr, Dr. Hîdayet Çelik, doktorantî Mehmed Yıldırımçakar, Îbrahîm Bingöl, Pinar Yıldız, Weysel Yıldızhan, Esat Şanlı, nuştoxo cigêrayox Mehmet Bayrak, Şakir Epözdemir, Celal Temel, Nusret Aydın, Ayhan Meretowar, Fuad Önen, Bahoz Şavata, Xalid Sadînî, Remezan Alan, Mikaîl Bulbul, Silêman Çevik, Huseyn Şemrexî, Ekrem Malbat, Şahab Laçîn, Havîn Acar, Receb Dildar, Perwîz Cîhanî, Mehmet Öncü, Seyda Goyan, Dawud Özalp, Dûrzan Cîrano, Fexrîye Adsay, Bahoz Baran, Felat Özsoy, Adar Jiyan, Zeyneb Yaş, Xangul Özbay, Roza Metîna, Serok Kasımoğlu, Av. Sedat Yurtdaş, Av. Sidqî Zîlan, Av. Serhat Bucak, Av. Hesen Dağtekin, Bayram Bozyel, serekê odaya karsazan Mehmet Kaya, Av. Bîlal Zîlan, kek Saîd Aydoğmuş, kek Hesen Çakır, Celal Uzun, Îsmet Uzun, Kafur xoca, Wesîle xoca, Necîbe xoca, Alî Fuad xoca, Yaşar xoca, Mehmed Emîn xoca, Diyadîn xoca, Harûn xoca, Murad xoca û hema bi desan şexsîyetê mumtazî ke nameyê înan nika nêame mi vîr, çend rey xisûsen ameyî ziyaretîya ma. Gelêk zî wendoxê ciwanî, wendekarê unîversîteyan ameyî; qezayanê Diyarbekirî ra, Xarpêt ra, Pali ra, Sêwreke ra, Modkan ra…

Ancî, seba ke nêeşkaybî biyerê Diyarbekir gelêk hevalan û dostanê erjayan mi rê telefon kerd, persê ma kerd, moral da ma. Yan zî kitabî sipariş kerdî.

Fuar de mi zaf kesî newe şinasnayî; Unîversîteya Duhokî ra gelêk mamostayî ameybî, her ca ra ciwan û wendekarî ameybî, merdimê ke medyaya sosyale ser o ma şinasnenê ameybî…

Ez enê zî vajî, eger qasê kirdan nêbê, kurmancan ra zî şêlikêko zaf muhîm wendoxê kirdkî estê, xaseten kitabanê mi wanenê. Bitaybetî kitabê mi “Ji bo kurmancan bi awayê muqayeseyî Gramera Kirdkî” ra, beşê kurdî yê unîversîteyan ra mûsayê kirdkî. Zafine mi dir kirdkî qisey kerdêne. Çiyo tewr weş, hem kurmancî hem kirdê ma, Modkan ra bigêrê hetanî Qoçgirî, Gimgim ra bigêrê hetanî Aldûş û Çinar vanê “Ma ziwanê to ra weş fam kenê, edebîyatê to ra keyf gênê.” Zafê wendoxan mi ra vatêne “Ma bi wendişê kitabanê to ziwanê xwu ra hes kerd, ma dî ke kapasîteyê kirdkî ziwananê şarî ra kemêr nîyo…” Şinawitişê enê tesbîtan zaf keyfê mi ardêne, ez keyfweş biyêne, muşeref biyêne. Atmosferê fuarî de enê diyalogan bêhed ez motîve kerda. Ez hemîne rê yew bi yew sipas kena.

Eno fuar de çiyo ke bala mi ant, eleqedarê zaf elît yê edebîyatê kirdkî virazîyayê. Mesela, yew xanime ameye va “Mêrdeyê mi doktor o. Îstanbul de maneno. Telefon kerd va şo kitabanê kek Roşanî mi rê bierîne bişirawe.” Yewna cîneke ameye va “Hevalê mi şaristanê Ordî ra telefon kerd, va şo fuar, standê Roşna ra mi rê heme kitabanê kek Roşanî bigêre.” Çend kesanê bînan zî wina selamê merdimanê xwu mi rê xisûsen ardî û heme kitabê mi erênayî.

Helbet semedê kitabanê nuştoxanê ma yê bînan zî eleqeyêko baş estbi, mesela, kitabê nuştoxa ma ya erjaya Nadîre Güntaş Aldatmaz ke mi tadayo kurmancî ser û bi nameyê “Xewn” weşanayo kurmancanê ma ra eleqeyêko zaf baş dî. Labelê, ez raşt vajî, wendoxê kitabanê mi zaf zêde yê. New rojî seraser, her serê sibayî ma kitabê mi dekerdêne paket xwu dir berdêne fuar, heta şan qedîyayne. Mi zafê wendoxan ra vatêne “Eger şima kitabanê mi semedê hetkarî yan seba ke şima biberê kitabxaneyê xwu de ronê gênê megêrê, ez eno qeyde nêroşena.” Wendoxan cewab dayne vatêne “Keko, ma xulasayê (özet) kitabanê to nika to rê vajin?” Zerrîya mi kewtêne ca, mi vatêne “temam” û bi keyfweşî înan rê kitabê xwu îmza kerdêne.

Neke tenya mi kitabê xwu wendoxan rê îmza kerdî, zaf nuştoxan û mamostayanê qedirberzan zî kitabê xwu mi rê xisûsen îmza kerdî, ardî standê ma de mi rê kerdî diyarî. Ez hemîne rê bi hurmet sipas kena.

Ma zî gelêk kitabî sey diyarî dayî. Mesela, semedê Kitabxaneyê Kurdî yê Vîyana ke mamosta Prof. Dr. Celîlê Celîlî awan kerdo, ma her kitabê xwu ra yew nusxe sey diyarî da. Ancî, gelêk kitabî zî semedê hepsîyan kerdî diyarî. Xebatkarê fuarî ke wendişê kurdkî ra hes kenê û gelêk wendekaranê unîversîteyan rê zî ma kitabî sey diyarî dayî.

Fuar de çiyo ke ez ver kewta eno bi, ez nêeşkaya panelan teqîb bikerî. Çimkî ez ke stand ra panc deqayî dûr kewtêne, tavilî mi dima telefon ameyne ke tayê wendoxî, nas û dostî, şinasî û meymanî ameyê, heta mi nêvînê nêşinê. Coka ez eno meşgulîyeto weşik ra nêeşkaya goşdarîya panelan bikerî.

Kilmê vateyî, emser Diyarbekir de fuar festîval bi, keyf û şayî bî, roşan bi, roşin bi…