Kitabanê Binê Balişnaya Mi ra - I

Ez bi serran xurbete de, bajaranê sey Îzmîr, Ruha, Eskîşehîr, Tokat, Îstanbul, Wan, Bidlîs, Çewlîg, Mûş... de înşatan de xebetîyaya. Labelê tim binê sereyê mi de, binê balişnaya mi de çend kitabî estbî. Kitabê ke bala her wendoxî nêancenê, her kes nêeşkeno biwano û ci ra fam bikero, mi o wext înşatan de wendêne. Wexto ke mi wendêne, bi dîqet binê tayê cumleyan yan paragrafan xêz kerdêne. Xêzkerdişê binê cumle û paragrafan yeno mehnaya bi dîqet wendişî, yeno mehnaya metin ra famkerdişî.

Kitabê ke mi o wext înşatan de wendê ra qismêk nika kitabxaneyê mi de estê. Înan ra yew, kitabê nuştoxo Îspanyol Juan Gotisoloyî “Yeryüzünde Bir Sürgün” o ke 1992 de Weşanxaneyê Metisî ra weşanîyayo. Mi eno kitab 1994 de, înşat de wend.

Ez nika wazena enê kitabî ra yew meqala tercumeyê Kirdî bikerî. Seba Kirdî tercumekerdişê enê tewir meqaleyan zaf zehmet o. Çimkî enê meqaleyî ziwananê averşîyayan de nusîyayê, Kirdîya ma verê înan de sey tuto vizêrîn asena. Ma vajê, merdimê ke unîversîte wenda û merdimê ke wendişê ci çinê yo, nêbenê yew. Kirdîya ma vera Ziwananê averşiyayan de manena yew rayirê xamî yê verardê koyan de, ziwanê averşiyayeyî êdî biyê sey otobanî. Yanî mabeynê Kirdî û ziwananê averşiyayan de hende ferq esto. La ancî zî hetanî nika mi zaf metnî tercumeyê Kirdî kerdê.

Nika ez wazena enê kitabî ra yew meqala tercumeyê Kirdî bikerî. Çimkî zafê ziwanan sayeyê tercumeyî de aver şiyê; hemil û qapasîte û qabilîyetê xwu aver berdo. Ancî sayeyê tercumeyî de miletî hetê fikrî, kulturî, hunerî, sosyalî û sn. ra aver şiyê.

Helbet tercume de tehlîkeyêko zaf cidî zî esto ke xebera nuştoxanê ma hende ci ra çinê ya! Eke tercume xirab bo, qasê xirabîya xwu zirar resneno ziwanê tercumeyî. Yanî, eke ma ziwanêk ra metnêk tercumeyê Kirdî bikerê, labelê tercumeyê ma baş nêbo, gereka ma bizanê ke eslê xwu de ma yew feyde nêresnayo Kirdî, eksê ci, ma zirar dayo ziwanê xwu. Eno semed ra, seke mi va, helbet ez zor dana xwu ke yew metno teorîk tercumeyê Kirdî bikerî, belkî tercumeyê mi hende zî serkewte nêbo la ez bawer kena ke zirar nêdiyeno ziwanî.

Yew meqaleya enê kitabî ra di paragrafê ke mi tercume kerdê, ez tiya pêşkêş kena:

“Welhasil, mişahedeyo tûj yê André Gide gore 'çiyo ke vîstikêk de fam beno, exlebê xwu nêbeno daîmî', o mehmûlê weşangerî ke eynî vîstike de yeno hezimkerdiş -sayeyê terkîbo bitalih yê muhtewaya ci de, tayê îstîsnayê ke bi serran, heta ke bi desserran tabloyê rûmetî yê 'bin-edebîyatî' de mendê ra teber- mehkûmê vîr ra şiyayişî yê.

Metno edebî, enê ra ciya, ne tavilî şinasnayiş ne zî nişka ra cezbkerdişê koma wendoxan xwu rê keno amanc; 'wendoxan' dima nêgeyreno ke ey biwanê, 'wendoxê ke do ey newe ra-biwanê' dima geyreno, eke çinê bê zî, zafê reyan xwu mecbûr vîneno ke înan îcad bikero. Nuştoxo ke wazeno xwu dima rêçe verdo, wazeno çiyêk îlaweyê dara edebîyatî ke gil û lejgî dayê bikero, yew rewşa ke verê cû ra yena zanayiş de herinda ke rîayetê qeydeyanê ke wendoxê midawîmî mûsayê ci bikero, gereka lerznayişê nîzamê wendoxan, wendoxan antişê cayê ke ê nêzanê û hema destpêk de pêşnîyazê kaykerdişê yew kayê ke wendoxî qeydeyanê ci nêzanê ra xwu apey nêdo. O şaşbiyayişê wendoxan yê destpêkî, cayo ke lewhayê îşaretî peyda nêbenê de, yew waro ke linge nêkewta ci de, wina xam rayirşiyayiş û welato newe ke kitabî pêşkêş kerdo de seba keşfkerdişê qanûnanê xaman apey ageyrayiş, do keyfê wendişî pê bido tehmkerdiş û seba ke pêşnîyazê huneranê neweyan fam bikero do verê wendoxî bidiyo hemkarîya bi nuştoxî dir. Wendox bêke ferq bikero, do bibo wendoxê 'newe ra-wendişî', sayeyê enê de wina aktîf bikewo miyanê hereketê muhaserekerdiş û qefelnayişê metnê ke wendo la dima newe ra-wendo. Ez ancî eynî nuqta teekîd kena, nuştoxê yew eserê nuştekî, esas tenya eserê xwu nêxeleqneno, eynî wext de wendoxê ke peymê ey gore yê zî ano meydan.”