Hîkayeyê Cimê Aşikan Bîyî Kitab

Hîkayeyê ke Cimê Aşikan cematan de şarî rê qisey kerdê, qismêkê înan sey kitab vejîyayî. Deyirbaz û hunermendo erjaye Cimê Aşikan 1926 de ameyo dinya, 2010 de şîyo rehmet.

Hîkayeyê ke Cimê Aşikan mintiqaya Mîyaranî de, dîwan û cematan de qisey kerdê, badê ke teyîbî vejîyayê û mîyanê şarê ma de bîyê vila, tayê merdiman qismêk hîkayeyê Cimê Aşikan kasetan de amatorane qeyd kerdê. Kasetî nat û wet ra bîyê vila, zafê înan bîyê vîndî. La çend hebê ke mendê, Îdrîs Yazarî tesadufen ferq kerdî û bi hezar zehmet deşîfre kerdî. Nînan ra hewt hebî hîkayeyê gelêrî temam kerdî.

Enê tewir eserî, prosesê tarîxê edebîyatî de dewrê mabeynê destan û hîkaye de manenê yan zî destan ra vîyartişê bi hîkaye temsîl kenê. Çimkî hîkayeya gelêrî hetê babete ra zî hetê şeklî ra zî hetêk ra manena destanê epîkî la hetê tîp, karakter û bîyenan ra taybetîyê romanî nîşan dana. Coka ewropijan versîyonê verênî sey "épico-romanésque" name kerdê. Destanî şîîrkî yanî bi hawayê nezmî ameyê vatiş la enê hîkayeyê ma herçiqas mabeyn de tikêk nezm bibo û bi hawayê kelaman bêro vatiş zî, esasê xwu de sey nesir qisey bîyê.

Destan zî hîkayeya gelêrî zî epîk û neteweyî yê. Tena ferq eno yo, destan de qehremanê eserî vera dişmenanê teberî de mucadele keno, hîkayeya gelêrî de mucadele zereyê komelî de, ma vajin mabeynê eşîran de yan vera kesan de yan zî vera tebeqeyanê komelkî de beno. Pêro malzeme, unsûr û teferuatê ke pê şekil dîyeno awanîya enê tewir eseran, ma vajin fikrê umûmî û felsefeyê ke îstîqametê bîyenan dîyar keno, ancî kulturo ke erf û edetan, xû û exlaqê karakteran tayîn keno, pêro xasîyetê mîlî nîşan danê. Neke tena seba ma, pêro ziwananê dinya de, destan û hîkayeyê gelêrî bi kamcîn ziwanî yenê vatiş xusûsîyetê mîlî yê miletê xwu nîşan danê. Coka merdim eşkeno zaf bi rehetî vajo, enê hîkayeyî sey xeleke rêzila prosesê tarîxê edebîyatê ma temam kenê, la çîyo muhîmtir, sey eynike sosyolojîyê miletê ma nîşan danê.

Îdrîs Yazar (arêkerdox), Cimê Aşikan ra Hewt Hîkayeyê Gelêrî, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2018, 80 rîpelî