"Ez zereyê zerrîya xo de teyna mendo."

Kek Burhan, ti şikîna bi kilmekî xo bidê naskerdene. Ti kam a, kotî ameya dinya, nika kotî mamena?

Ez Gimgim ra wa, dewa Gadiza ra, serra 1964 de amo dinya. Hawt biray û hîrê wayî me. En pîlê îna ez o. No çend serrî yo ez dewe der a, verê cû xeylê bajaran de cêro. Yanî dima xebatî, dima nona xo cêro.

Ti tawa şîya mektebe? Eke şîya, to heta çend wend?

Serra 1971-72 de mi mekteba verêne, heta sinifa diyine Şema de wende. Peyê cû 1974 de dewa ma de mektebe bîye ya. Mektebe zî baraqa bîye, yanî zê nikayî nê. Mi ortaokule Uskura de wende. Ma şodir şîyêne şan de reyna ameyêne dewe. Vare de, puk de, serd de… O çax elektrîk çîn bî, ma verê lenboy de wendêne. Dima 1985-86 de elektrîk ame dewe. Yanî ma o çax xeylê zahmet ont. Mi ortaokule qedîna ez şîyo Bîngol (Çewlîg). Şîyo Bîngol de, leyê apê xo de mi lîse wende. Serra 1985 de mi unîversîte qezenc kerde feqet seba ke durumê mi rind nêbî ez nêşîkîyo şorî. Dima mi mecbur wendiş caverda.

Dimayê mektebe to se kerd?

Ez di-hîrê serrî uca menda, tepîya ameya Gimgim. O sire de zewejîyaya. Serra 1989 de ez şîyo mi eskerî Anqara de kerde. Dimayê eskerîye ez raşt şîya Îzmîr. Ma şîyêne înşatan de xebetîyêne. Şopê mêşê mi bî, karê mêşa de ameya-şîya. Nika jî ez dewe der a. A henî...

Wexto ke ti doman bîya, o taw şima dewe de xo mîyan de kirmanckî qese kerdêne yan tirkî? Û têsirê perwerdeyê mektebe zonê şima ser o senên bî?

Zonê kalanê ma ma ser o tesîrê xo daha zêde bî. Yanî o çax ma zaf goş nêne qesanê înan ser. Ez tewr xo vîr a nêkeno, jû malimê ma bî, namê xo Fewzî bî, ma tewr nêzanitêne mektebe esta-çîn a. Rojê nîya ame cêrê çêyanê ma, venga maya mi da, va ke “Veyvê, meşte layikî biruşne mektebe ma qeyd kenîme.” Ma henî mektebe ra nas kerde. Waxto ke ma şîyêne mektebe ma tirkî nêzanitêne. Ma mektebe de tirkî musayîme. Seba ke ma tirkî rind qese nêkerdêne, malimê ma zonê ma ma rê kerdîbî qedexe. Ne mektebe de ne jî çê de nêwaştêne ma qese bikerîme. Mavajîme di-hîrê çeyê ma têlewe der ê, ê di-hîrê çêya ra wazîfê dêne jû talebe vatêne “Ti taqîb bike, nê çê xo de zonê xo qesî kenê ya nê?” Ma nêşîkînê qesî bikerdêne. Ma qesî bikerdêne şîyêne malimî ra vatêne malimî caza dêne ma.

Mesela, senê caza dêne şima?

Ma vetêne texte û jû ninge ser o dêne vinetene. Ge-ge jî eştêne şilmaqa ver.

Dimayê mektebe, yanî hem wexto ke ti esker de bîya hem kî waxto ke ti şaristananê cêrî de xebitîyêne poxê zonî ra tawa problemî vejîyayî vernîya to?

Nê, mektebe ra dima qet problemî nêvejîyayî vernîya mi. Çunke ma tirkî musayîme. Yanî ma zonê xo ra rindêr tirkî musayîme. Çi heyf ke ewro ez zonê xo ra zaf zaf rehetêr tirkî qesî kena.

Ti key reyna heşarê kirmackî bîya û dest bi nuştişî kerd? Yanî se bî, çikî to ser o tesîr kerd ke to verê xo çarna bi kirmanckî ser?

Tesîr o bî; wexto ke ez şîyo lîse, mi Çewlîg de wend, ê sarra de teze mi tek-tek şîîrî nivisnêne. Mi nêzanitêne zonê ma binivisnî. O çax hevalê mi Xidir bî, Xidirê Başî, dey ra daha raver ma pîya hevaltîne kerdêne. Hona jî ma pîya hevaltîne kenîme. Ê mêrikî hem zonê ma hem jî tirkî nivisnêne. Ver de mi tirkî nivisna, peyê cû mi qayt kerd zonê mi tirkî nîyo, ez zonê xo nivisnî se beno. Mi jû, didi, hîrê nivisnayî tirnayî dima ez zon musaya. Dima mi canêverda, hetanî ewro ard…

Wexto ke to bi kirmanckî dest bi nuştişê şîîran kerd, embazanê to seba şîîranê to çîyê nêvatêne?

Vatêne. Xora mi no destek dey (Xidirê Başî) ra guret. Mesela, mi va ya, ma honde waxt hevaltîye kerda. Ma amêne têlewê mi ê xo ci rê wendêne, ey jî ê xo mi rê wendêne. Zaf pê qayîl bîyêne. No cesaret mi dey ra guret.

Ti bi senê hîsan û seba çî şîîran nusenê?

En vernî de heskerdene esta. Heskerdena waştîye esta. Daye ser o vana. Waxt êno ti koyî ser o vana, waxt êno ti dare ser o vana. Waxt êno, mesela, hevalê to yo nîya qîymetlî wefat keno ti ey ser o vana. Yanî mîsalê dîna zaf ê.

Emser kitabê to vejîya. Miletî kitabê to senî dî, nêvat çi?

Kesê ke zonê ma ra fam kenê, der-dormeyê mi der ê, ê zaf pê qayîl bîy. Xeylê kesê ke ez nas nêkena, înan jî înternet de dîyo. Dima înan jî mi ra kitab waşt. No eleqeyê hevala qewete dano mi.

To nameyê kitabê xo “Ez Bêkes o” no pa. No name seba to çi îfade keno?

Bêkesîya mi teynabûne nîya. Ez zereyê zerrîya xo de teyna mendo, mi zerrî kerde kamî, mi ci ra mirad nêdî. Naye ra ez vana: "Ez bêkes o."

To şîîra xo ya tewr verêne serra 1984 de nuşta. Yanî hîris serrî ra zêde yo ke ti zonê ma de şîîran nusena la çira to hende erey dayî çapkerdiş?

Heyanî nê serranê peyênan nîyame aqilê ma. Yanî nê çîyê ke ma –Xidirî zî henî- nivisnê, çimê ma de honde qîymetê xo çînê bîy. Seba zonî nêvana, seba kitaba vana. Çunke verê ma de nimûneyî çin bîy û ma nêzanitêne ke hevala kitabî vetê yan jî yayinevî nê ro. Dima ma qayt kerd nat-bota hevalî estê, hogirî estê nê îşî ser o xebitîne, nê îşî ra rind fam kenê. Ma heşarê nîna bîme. Îndî ma jî çîyê ke nivisnê giran-giran ardî pêser.

To vat “çimê ma de honde qîymetê xo çinî bîy û nîyamêne aqilê ma ke ma nînan vejîme”  Çira ti yan jî şima nîya fikirîyayêne?

Yanî kirmanckî zaf nîyamêne naskerdene, nîyamêne qesekerdene. Ez vejena meşte-bîro şar ci ra fam keno-nêkeno, hayrê ci beno, ci ra wayîr vejîno? No çî mi de bî yanî. Heto bîn de, ti jî zana ke yasaxê dewlete bî. Yanî aye ra hetanî nê serranê peyênan hayînî mendî.

Raya verêne ke eserê kirmanckî yan zî çîyê nuştekî ke kewt to dest to çi hîs kerd?

Tewr ver de kovara Vateyî kewte mi dest. O zeman ez zaf şa bîyo, yanî guvenê mi ame mi. Mi vat “herhalde nê zonî ra îndî çîyê vejîno”. Yanî ma îndî virnîya xo vînenîme. Însanî îndî heşarê zonê xo benê. Na ame mi virî.

Ney ra tepîya projeyê to estê? Eke estê, nê çik ê?

Hetanî zerrîya mi biveşo, hetanî heşê mi ra bîyero ez nivisneno. Temurê xo cêno xo dest kam ke deyîranê mi ra, zonê ma ra hes kenê înan rê ano zon.

Ez wazena ke qesa to ya peyêne bicêrî?

Naye ra ver kamî çi kerdo amo derbaz bîyo şîyo. Yanî kamî emeg dayo, însan gere nê emegî ra wayîr vejîyo. Bê daye jî, naye ra dime gere ma jî ma çi zana, çi ma ra ame ê bikerîme. Zonê xo bêkes meverdîme, ci ra wayîr vejîme.

Ez seba nê roportajî zaf teşekur kena. Bimane weşîye de.

Ez zaf teşekur kena. Ti çiman ser, sereyî ser ama.

* * *

EZ BÊKES O

Gule bê ma şîme serê Hênîyê Xizirî

Ez biberbî dê ra mirad bijerî

Na axa xo bê dê kamî ra vajîrî

Ez bêkes o, mi nîya vileçewt meke

Verê dewa to raşte wo, merg a

Bejna xezala mi zê dare derg a

Ti ke hes nêkana mi bide verg a

Ez teyna wo, mi nîya vileçewt meke

Zerê mi vêşeno bîyo zê adir

Şew û roj berbeno kamaxo qeder

Miradê ma keno îşala Xizir

Ez feqîr o mi nîya vileçewt meke

Bî çend serrî Burhan to dime vano

Dewran êno-şono naye rind zano

Ti ke biwazê emrê xo dano

Ez xerîb o, mi nîya vileçewt meke

                            Gimgim/Gadiza, 10.02.1984

ROJA MI SÎYA WA

Kul û bîrina ra zerê mi vêşeno

Pişkê mi pojîyê, ez gur naleno

Dozê mi Xizir der o, coka kaleno

Cara nêhuno ke roja mi sîya wa

Îstîrê çimanê mî zê înî şîyo

Heval û hogirî halê mi dîyo

Ez be xo zaneno çi be mi bîyo

Cara nêhuno ke roja mi sîya wa

No derd mi de hetanî merdene êno

Heta weş bî ez se xo vîr ra keno

Roja mi sipe bo, nêzo se beno

Cara nêhuno ke roja mi sîya wa

Burhan dawadar o, wekîlê mi Xizir

Birîna mi rê melem bivîno hazir

Ez koleyê ti yo Xiziro nazir

Cara nêhuno ke roja mi sîya wa

                            Gimgim/Gadiza, 19.12.1988  

_______________________________________

*No roportaj “Newepel, Rojnameyê kulturî, Hûmare 87, Dîyarbekir, Gulane 2016, r. 4” de weşanîyayo.

YASAL UYARI: www.zazaki.net kaynağında yayınlanmış herhangi bir haber, yazı veya fotoğrafın site editöründen izin alınmadan olduğu gibi kopyalanarak ya da üzerinde çeşitli oynamalar yapılarak herhangi bir yerde yayınlanması; farklı çalışmalarda alıntı olarak kullanmak amacıyla cümle veya paragrafların kopyalanmasında ise standart bir şekilde kaynak belirtilmemesi durumunda hukuki süreç başlatılacaktır!