“Kilamê ke ez ci ra hes mekerî nêvano”

Adem Karakoç: Sakîna Teyna kam a?

Sakîna Teyna: Ez sera 1973 de Gimgim de amo dîna. Yew çeyeyode qizilbaş de wertê kilaman de bîyo pîl. Ma û pîyê mi kilamî vatêne. Xalê mi jî cemanê elewîyan de saz cinitêne. Pîyê mi rocê yew saz ard çeye. Waştêne birayê mi saz bimusê. Çar birayê mi pîya musayî. Îna saz dayêne piro, mi jî kilamî vatêne. Labelê ma ebe zonê xo nêvatêne. Deyîşê alewîyan ebe zonê tirki vatêne. Ma û pîyê ma çeye de ma de zonê ma qesî kerdêne, ma cewabê dîna ebe tirki dayêne. Polîtîkaya asîmîlasyonî ma ser o tesîr kerdbî. Pîlanê ma ma ra dardêne we ke ma kurdî me. Ge-gena mi qayt kerdêne maya mi goş nana radyoyê Erîwanî ser û berbena. Ma sebeb pers kerdêne, kesî cewabê ma nêdayêne.

Bado seva wendişî ez şîyo hetê Edîrne. Ombazê ke mi uja de nas kerdî, hetê kamîya xo de heşar bî. Mi jî kamîya xo uja de nas kerde. Mi dest ci muzîkê kurdî kerd. Komanê amatoran de mi cayê xo guret. Serra 1991 de NÇM bî ya. Ez jî şîyo uja. Mi Koma Mezrabotan de ze vokalîst ca guret. O dem welat de demêde zaf germ bi. Milet her ca de wustbî ra. Mi jî zafêrî hetê polîtîkî de karê xo kerd û mabeynêde derg da karê xo yê hunerî.

2006 ra tepîya ez amo Ewropa. Ez onca cêraya muzîkî, mi waşt endî hunerî ra mujil bibî. Hetê bîn ra mi seva cinîyan jî kar kerdêne, seva çend rojnameyan nivîs nivîsnêne.

Hevalê mi Xelîl Uysal fîlmê Berîtane de ca da vengê mi û kilama Berîtane raya mi kerde ya. Zaf kesî nêzanitêne a kilame mi vata. Bado mi ebe Mehmed Akbaşî konserî dayî. Mi Vîyana de Orkestraya Cazî yê Improvîze pîya kar kerd. Yew jî çar serranê peynîyan de onca Vîyana de tiyatroyê cadeyan de mi nivîsna û kilamî vatî. Almanya, Awusturya, Hollanda û Fransa de mi konserî dayî. Par jî mi dest ci yew projeyade newe kerd. Ebe hîrê cinîyan yew trîo ebe nameyê TRIO MARA virast. Nameyê “mara” (ma ra: bi tirkî bizden) ma zonê ma ra guret. Hetê ra karê xo yê soloyî, hetê ra jî projeya TRIO MARA ra mujil a.

Adem Karakoç: To qalê tayê kar û projeyanê xo kerd. Ez wazena to de tewr verî albumê to yo yewin “Royê Mi" (Ruhê Mi) ser o qisey bikerî. No album sinî (çitur) vejîya meydan? No albumê to hetê tewirî ra muzîkê kurdî de kotî de ca gêno?

Sakîna Teyna: Mi emser albumê xo yê yewin be nameyê "ROYÊ MI" vet. Xêlî waxt na xebate ser o vineto. Seva mi na xebatade zaf zahmete bî. Mi dînaya muzîkî, karê viraştena albumî zaf nêzanitêne. Ez xerîbe bîya yanî. Teyna ebe armancê xo kewto raye. Leyê mi de zaf kes jî çinî bî. Nameyê albumî yew kilama kirmanckî ra mi guret. Royê Mi kilamade hetê Dêrsimî ya. Yew apê mi waxtê xo de Almanya de karker bîyo. Na kilame yew dêrsimicî ra gureta arda Gimgim. Hetê Gimgimî de na kilame endî bîya klasîke. Labelê Roye Mi seva mi teyna yew kilame nêbîye. No name yew kilame derbaz kerd, ze name dejê ke zereyê mi de bî zaf rind ardêne zon. Kilamê bînî jî, seva mi ebe qîymet bî. Yew kilame mi Kamer Erdoganî ra gurete. Nameyê kilame Ko yo. Hondayê serrî yo ke şarê ma koyan de domananê xo kenê vindî. Na kilame jî hesreta şarê ma ana zon. Hîrê kilamî yê min ê. Kilama Berxa mi zaf taybet a. Vîst serranê peynîyan de mi maya xo zaf şenik dîye. Ge-gena mi ci rê telefon kerdêne, tayê çî ebe zonê ma mi ra vatêne ke ze şîîran bî. Mi na kilame seva maya xo û ebe hezaran mayanê kurdan viraşte. Kilamê bînî anonîm ê. Yew jî kilama Aram Tîgranî esta. Waxtê de ez Başûrê Kurdistanî de bîya. Yew kilame jî mi o waxt qampê Maxmurî de dîye. Hetê Botanî ra kilamade zaf karakterîstîke bîye. Mi waxtê ke kilamê xo çînitî we, mi waşt ke verindîye ez înan ra hes bikerî. Ez her waxt henên a. Eke yew kilame mi ser o tesîr mekero, ez zana ke kesê ke goş nanê mi ser jî tesîr nêkena. Mi album de ebe hîrê zaravayan kilamî vatî: kirmancki, kurmanci û soranî. Hîrê kilamî ebe zonê ma yê, yew soranî ya, seş jî kurmancî yê. Ez ze krîtîk eskena vacî zonê ma repertuarê mi de şenik o. Ez gereka seva zonê ma hena zaf kar bikerî.

Albumê mi verî Ewropa de vecîya. Yew hefte naye ra ravêr jî welat de û Tirkîya de vecîya. Hetanî ke mi yew fîrma dî, mi tayê zehmetî ontî û Royê Mi herey reşt welat. Mi no karê xo ebe birayê xo virast. Birayê mi Erdem Beyazgül, rolêde girs nê karî de kay kerd. Hetê ra aranjorê mi bi, heto bîn ra jî tembur, flut, gîtar û kemançe cinit û ebe enstrumananê xo leyê mi de ca guret. Mi şaristanê Kölnî de qeydê xo viraştî. Zafêri muzîsyenê almanî binge de ca guretî. Labelê kurdan ra Nûrê Dilovan, Nazê Isxan, Yasîn Boyraz cayê xo leyê mi de guret. Ma kilamanê otantikan de teyna enstrumanê ma cinitî. Yê bînan de ma enstrumanê rojawanî xebetnayî. Seva muzîkê kurdan cayê albumê mi ez wazena ê ke goşdarî kenê tayîn kerî. Labelê ez wazena naye vacî, mi nêwaşt ke ez trîbunan rê kay bikerî. Ma karêde populîst nêkerd. Elementê klasîkî yê rocawanî ebe kilamanê ma, ma waşt yew bikerîme. Rengê ma vîndî mebo, labelê ma seva renganê bînan jî yakerde bîme. Kilamê ke ma ci ra hes kerd, ebe hîsê xo ma ard zon. Qapaxê albumî ra bicê hetanî vateyê kilaman ma zaf taybet çînit we. Mesela, çîçegê kohanê welatî ke mi kerdbî huşk, bî qapaxê albumê mi. Wertê na gonî, no cengo ebe serran welatê ma de esto, mi waşt ez nê kilaman vacî. Labelê ebe kilama Narîne mi waşt ke ez vacî, çiqas derdî estê, dejî estê, omîd jî esto, şabîyene jî esta.

Adem Karakoç: Yew het ra ti û di cinîye kurdê Armenîstanî şima semedê projeyê "Trio Mara" ameyê têhet, yew het ra zî xebata to ya bi solo "Roye mi" esta. Soundê nê di xebatanê to yewbînan ra cîya yê? Ana di karanê cîyayan reyra xebatîyayîş seba to zehmet nîyo?

Sakîna Teyna: Karê ke cenî pîya kenê seva mi zaf muhîm o. Mi her waxt wastêne ez yew koma cenîyan ra bixebetî. Mi aye ra projeya Trîo Mara dest ci kerd. Trio Mara de ma zafêrî deyîranê klasikanê kurdan newe ra aranje kenîme. Labelê projeyê Sakîna yê solo de deyîrê klasîkî jî estê, deyîrê mi bi xo û tayê kesanê bînan jî estê. Trio de enstrumanê ke ma xebetnenîme pîyano û keman o. Ebe enstrumananê rojawanî ma muzîkê kurdan virazenîme, semedê aye jî ebe stîlê klamvatişî wazenîme karakterê kilamanê xo vecîme werte. Ferqê maveynê di projeyanê mi seva mi zaf nîyo. Ez hurdmîna rengan jî ze dewlemendî vîneno. Yew jî hevalê minê Trio Mara projeya mina solo de jî cayê xo cênê. Ma endî musayîme jubînî. Ez kesede tayê melankolîk o. Kilamanê rîtmîkan zaf nêvano. Labelê nika hetê muzikê cîhanî de ke ma kar kenîme gereka ma enstrumananê bînan jî bicinîme. Aye ra semedê tayê kilamanê karakterîstîkan cinenîme we. Eger yew kilame ke mi vat, ez ebe vengê xo tesîr beno, o taw zano ke kesê ke gos nanê mi ser jî tesîr benê. Kilamê ke ez ci ra hes mekerî nêvano. O jî cayê xo vîneno...

Adem Karakoç: To yew wext derheqê cinîyan de tayê rojnameyan de nuşteyî nuştêne û Ewropa de tayê organîzaysonanê cinîyan de ca girewt. Ancîna ti muzîk de zî behsê cinîyan kena. Mi ra ana aseno ke mewzuya femînîstîye to zaf eleqe kena. Ti xo ra vana ez femînîst a?

Sakîna Teyna: Heya, ez yew femînîst a. Civaka ma de cinîyan ser o zaf zulm esto. Hema ez doman bîya, mi hîs kerdêne ke cinî binê tehekumê camêrdan de yê. No tehekumê camêrdan mi heme cayan de dî. Ez bi xo ko de zî menda, şorisgeran mîyan de zî cinîbîyayîş zor bi. Cinîbîyayîş heme ca zor o! Her çiqas camêrdî civak de, nor û dora xo de behsê demokrasî zî bikerê keye de danê cinîyanê xo ro. Camêrd keye de se temsîlkarê dewlete xebetîyeno, zulimkar o. Ganî merdim se sîstemî nêfikirîyo. Eke ma biwazê sîstemî rê alternatîf bê, ganî ma sey ey nêbî. Femînîzm dişmenê camêrdan nîyo, yew camêrd zî eskeno femînîst bo.

Adem Karakoç: Sakîna, ez wazena tikêke zî derheqê zonê ma de to de bitereqna. Ti zî zana ke zonê ma ha yew halo krîtîk de yo. To gore ma se bikerê ke zonê ma no halo giran ra bixelesîyo?

Sakîna Teyna: Her çî ra ver ganî ma çeyê xo de, domananê xo de kirmanckî qisey bikerî. Ancîna rolê hunermendan warê zonî de zaf muhîm o. Hunermendê ma ganî zonê ma de hunerê xo bivirazî. Ez wazena tîya de xo zî rexne bikerî! Mi albumê xo de zaf ca nêda zonê ma, tena mi hîrê kilamê kirmanckî vatî, na zî yew kêmîya min a.

Tayê kovar û rojnameyê ma sey Vate û Newepelî zonê ma ser o xebetyenî. Ez nê karî zaf muhîm vînena. La çi heyf ke nusteyê nê kovar û rojnameyan hera vila nêbenê. Mesela, romanè Deniz Gunduzî yan zî kitabê domanan yê Kamer Söylemezî semedê zonê ma zaf muhîm ê, ganî nê kitabî zaf vila bibê. 

Heta nika zonê ma ser o Ewropa de xebatî bîyêne labelê nika nê xebatî zafêr welatê ma de yena virastis, ez na nuqta zaf muhîm û wes vînena.

Adem Karakoç: Sakîna, ma ameyî peynîya roportajê xo. Çîyêko taybetî esto ke ti vaja?

Sakîna Teyna: Heya esto. Ez Newepelî rê zaf sipas kena ke îmkan da mi, mi xo tîya de îfade kerd. Ez Newepelî rê serkewtis wazena.

Adem Karakoç: To rê zî sipas kena, to wextê xo yê erjayeyî ma rê dîyarî kerd.*

__________

* No roportaj "Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 40, Diyarbekir, 01-15 Teşrîne 2012, r. 4" de weşanîyayo.