Mehmed Guldagî Reyde Roportaj

Welatê ma de rayîrê ko û dirban ser o çimeyê awe estê. Qijkek la xorîn û zelal ê. Merdim şimitena awa înan ra mird nebeno. La çi heyf, ê ke nê rayîran ra derbaz bîyê tena ê nê çimeyan nas kenê. Tamê muzîkî û cayê Mehmed Guldagî kî sey nê çimeyan o. Ez wazena nê çimeyî bi şima bidî nas kerdene. (Mutlu Can)

*

- Ma zonê to ra biheşnîm, Mehmed Guldag kam o?

Mehmed Guldag: Ez 1972 de dewa Gimgimî Hemuge de ameya dinya. Mektebo verên ra heta lîse mi welat de wend. Aye ra tepîya ez seba wendişî ama Îzmîr. Feqet mi hem wend hem kî ez xebetîyaya. Vîst serrî yê ke ez Îzmir de nişena ro.

- Eleqeyê to bi muzîkî kotî ra peyda bî?

Mehmed Guldag: Eleqeyê mi bi muzîkî, zatî hardê ma ra eno. Zonê ma ra êno, pîlanê ma ra êno. O amên zerrê ma de bî. Ma ci ra kewtbîme dûrî, wendişî dima xebate, dima kar gureyê dinya. Zerrê ma de hînî kêmî mend.

- Yanî ti vana ki amênê muzîkî heyatê ma de, emrê ma de, hard û kokimanê ma de esto, ney?

Mehmed Guldag: Eynî henên o, birayê mi.

- Ma zaneme ki ti Unîversîteya Ege de mamostatîya konservatuwarî kî kena. Şikîna behs bikerê?

Mehmed Guldag: Mi konservatuwar qedêna. 1993 de mi dest pêkerdbî. Virnîya konservatuwarî mi marangozîye kerdêne. Eşqê muzîkî qijkekînîye ra mi de bî. Mi waştêne ki jû tembura mi bibo. Kesî mi rê nêgirewt. Pîyê mi mi ra miradîyaybî. Va, îşê to tembure çin o. Xo rê biwane. Zerrê mi de o hewes mend. Îta (1993 de) ez kewta konservatuwar, qismê Viraştena Enstrumananê Muzikî (Çalgı Yapımı Bölümü). Hem muzik hem kî viraştena ensturumanan de mi perwerde dî. Mi tembur û ûd viraştêne.

- Ti viraştena temburî o waxt musa?

Mehmed Guldag: Ya. O waxt malimê temburî çin bî. Coka temburî nêamêne viraştene. Mi xocayanê xo ra va, şima musade bidê ez ney musena, ney ser o xebetîna. Inan kî musade da mi. Mi kişta çeyê xo de jû atolye kerde ra. Mi bi xo dest kerd ci û giran giran musa.

- To dest eşt ensturamananê bînan kî.

Mehmed Guldag: Mi dest eşt enstrumananê bînan kî. Hama keyfê mi deha zêde tembure amêne. Peyê co mi mekteb qedêna. Mi ra va, îta de bibe malim. Ez kî îta de hînî menda. Des û çar serrî yê ez na unîversîte de xebetîna.

- Ti konservatuwarî ra dime planê viraştena muzikî kerd?

Mehmed Guldag: Derdê mi vatiş nêbî. Mi va ez temburanê rindan virazîne. Mi xêlê temburî viraştî. Qasê di hezarî temburî viraştî. Waxtê tembur viraştene hem qafika însanî xebetîna hem kî zerrê însanî, destê însanî pîya xebetîne. Însan însanetî ra cêreno. Mordem hîsanê însanetîye tembure de vîneno. To ke da piro, sewdaya ey hem zerrê to kena nerm hem to cayê ra bena cayanê bînan.

- “Rûmet” albumê to yo tewr verên o. Hîkayeya nê albumî senên a?

Mehmed Guldag: Vernîye de derdê mi viraştena albumî nêbî. Waxtê qedênayîşê mektebî de çar hebî besteyê mi estbî. Mi henî eştbî peyê goşî. Ser ra hewt-heşt serrî derbaz bî. Tayê şeklê heyatê mi degiş bî. Ez raştî vacirî, halê mi tayê derbeder bibî. Yanî mi derdê eşqî ont. Aye ra tepîya mi xo da besteyane xo ser. Besteyê mi mi rê bî hevalî. Mi rê bîyêne derman. Ma jumînî rê heval bîme. Welhasil giran-giran besteyê min ê bînî vecîyayî. Ma nîyada ke kewtîme studyo.

- Qey “Rûmet”? Her kilame a bîne ra weşer a. To çinayî ra no name çinît we?

Mehmed Guldag: No name îtîqadê ma ra jû sanike ra eno. Zonê ma de vane “rumetê hîrê heba” esto.

Goreyê mesela, xêlê waxtê kanan de, demê hukumdaranê zulimkaran de hîrê birayî tersan ra kuwnê zereyê jû mixara. Zaf benê vêşan feqet nîyadanê ke çîyê werdene nêmendo. Heq Teala hewnê înan ano, kunê ra. Verê rakewtişî jûkekî de tay pere maneno. Benê hêşar ke di birayî vînenê pere destê ey de yo. Birayo jû vano şo ebe nê pereyî ma rê çîyê werdene biherîne. Ma îta veşanîye ra mireme. Neyse, şono jû dikan. Çî-mîyê werdene cêno, pere dergê dikandarî keno. Dikandar qayîtê pereyî keno şaş beno. Vano no pereyê 300 serrî yo, nika derbaz nebeno. Cêreno eno, na mesela di birayanê xo rê vano. Heq îne rê beno eşkera, vano “Şima hîrê melekê min ê.” Nê hirê birayî o waxt benê sirê heqîqetî. Kam ke kewt tenge, Heqî ra nameyê dîne dest keno berz û vano: “Heqo ti ma bide xatirê yan kî rûmetê hîrê heba.” Îşte mi seba nê munasebetî nameyê albumî “rûmet” na pa.

- Xebata albumê to yê diyine senî şona? Key vecîno?

Mehmed Guldag: Bi îznê Heqî ma wertê aşmê-di aşman de dest ci keme. Hama nika ra nêşikîna tarîxê vecîyayîşî biderî, hela nîyadîme. Tede hewt-heşt besteyê mi estê. Rehmetî Pîr Seyîd Elî estbî Gimgimê ma de. Kes zêde ey nas nêkeno hama êyê ke welate ma de aşiq ê û kilaman vanê, zafêrî binê sîya ey de mendê. Na şope, îşte ez û lacê ey ma pîya xebetînîme. Rêça ey albumê peyênî de zaf kivş bena.

- Mi gore kilamê to zaf zelal ê û kokê xo orijinal o. Muzîkê ma yê folklorî ra dûrî nîyê.

Mehmed Guldag: Bingeyê kilamanê mi sewdaya mi, zerrîya mi, welatê min o. Welat cayêde pîr û pak o. Domano ke maye ra eno dinya senî ke rut o, welat kî henên o. A rutîya welatî tayê derbazê mi kî bîya. Hetê bînî ra şîroveyê mi qaytkerdişê min o, ez bi xo ya. Se qaytê dinya kena? Rindîya mi esta çin a û çiqa ya? Însanetî se vînena? Çîyede xususî na wo ki ez pîr û kalikan, rayberanê ma ra zaf hes kena. Sewdaya îne zaf nazik a. Pîr û pak a. Tede hem heqîqet hem kî însan esto. Coka nerm ê, coka rindekîye rê wayîr ê.

- O waxt ma şikîme vacîme ti uslubê xo yan kî tarzê xo rê tebîetê welatî, kokê kulturî û îtîqadî esas cêna?

Mehmed Guldag: Ya, xebera to ya.

- Mordem ke nîyada vîneno ke kilaman de vate û beste aîdê to yê. Ti zey arêwanîyêde jêhatî ya. Gelo awa ney arêyî kotî ra ena?

Mehmed Guldag: Awa mi tembure ra eno. Heqîqeten mi zaf xo da tembure ser. Vengê tembure hîsanê mi ser o xorîn ra tesîr kerdo. Jû kî, kokê mi hetê maya mi ra reseno Mehmed Efendîyê Karêrijî. Tamara mi de rêça pîr û rayberan esta. Tesîrê kalikanê mi oncîya mi ser o esto. Tesîrê raya ma esto, tesîrê felsefeyê ma ya qedîmî esto. Tebî nê pêro zaf meseleyê xorîn ê. Însan gere raya kamiltîye ra şoro, gere girêdayeyê kokê xo bo. Çimeyanê eslê xo nas bikero û dime ra şoro. Eke jû kes ebe eslê xo yo orîjînal wayîr nêbo o nêşikîno çîyê virazo. Bivirazo kî çîyêde rind yan kî tebîî nêbeno. Welhasil gere her kes orîjînîlîya xo ser o eseran bîyaro meydan.

- Ti hale muzîkê kirmanckî senî vînena?

Mehmed Guldag: Bingehê orîjînalîya muzîkê kirmanckî zaf hîra û rind o. Feqet tayê pîyayan ke dest kerdo ci, rind nêxebetînê. Benê formê eslî ra dûr kenê. Seke erebesk esto yan kî benê ê hetî ser. Gere zaf hesas bişuxulîne. Eke nîya mekerê deformasyon virazîno. Tabî pîyayê rindî kî estê, ê kî şenik nîyê. Ma vacîme verên de Metîn-Kemal, Mîkail Aslan, Ahmet Aslan û zey înan.

- Ez fam kena ke ti albumanê tîcarî ra weş nîya?

Mehmed Guldag: Wille ez bi xo karê tîcarî ra qet hes nêkena. Fikrê mi no yo ke to kamcîn warê huner û senatî de çîyêde rindek viraşt, o to beno cayê rind û hêcayî. Fikrê tîcarî, bi name û xususîyetê formê xerepîyayî ser o aver şo, nêşikîna çîyode qîymetin vecîrê. Dinya de çîyê qîymetinî, eserê rindekî manene û weşîya xo ramenê, bi seserran nêmirenê.

- Xebera to kî esta zonê ma binê tehlûkeyê vindîbîyayîşî de yo. Ney ser o fikrê to çik o?

Mehmed Guldag: Na raştîye canê mi ser o zey kardîya tuje tesîr kena. Ez seba zonê ma qisawet de manena. Çimê mi de zonê ma zonê Heqî yo. Hard û asmên senîn ê, ma û zonê ma kî henî ê. Ez no hamnan şîya dewe. Mi qayît kerd ke domanê qijî zafêr tirkî qesey kenê. Nê halî zerrîya mi zaf dajna. Gere mesela zonî de ma zaf zaf hesas bîme. Bixebetîme, gere her ca de kirmanckî qese bikîme, zonê xo yê qedîmî rê wayîr vecîme.

- Kek Mehemed vatena to ya peyêne û mesajê to wendoxanê Newepelî rê esto?

Mehmed Guldag: Wille Newepel zaf mi şa keno. Goreyê mi no rojname şarê ma rê qasê lîlikê çimî hêca yo. Ez qayîl a hertim biwanî, la wendene de tayê kêmasîya mi esta. Oncîya kî ma gere heydî-heydî ê hetî ser o emeg bidîme, wendiş û nuştiş bêrê pêser. Coka ma gere nê amacî ser o rolê Newepelî bivînîme. Çimkî no ware de rolê nê rojnameyî raştî kî zaf muhîm o. Newepelî de emegê kamî ke esto, ez têdîne rê hurmet kena. Vernîya înan, têde şarê ma rê silam û hurmetê xo teqdîm kena. To rê kî xususî teşekur kena.

- Ez kî to rê bi nameyê Newepelî sipas kena. Weşîye û serkewtene hêvî kena.

__________________

* No roportaj, "Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 36, Dîyarbekir 01-15 êlule 2012, r. 4" de weşanîyayo