Sêwregi de Yew Kedkarê Kultur û Hunerî: Remezan Özgültekin

Remezan Özgültekin, Sêwregi de hetê xebata kulturî, folklorî, tarîx û daşinasnayîşê şexsîyetanê namdaran a, verêna merdimêko zaf muhîm o. Heqê nînan de bol melumatî arêdayê û kitabanê xwu de nuştê, çap kerdê. Yew merdim ke qayîl bo derheqê Sêwregi de çîyek bimuso, hema yeno kek Remezanî ra melumat gêno. Û kişta dînî ra, hetê îlmê dînî de zî merdimêndo zanaye yo. Hîrês kitabê ci heta nika vejîyayê. Zafê nê kitaban, behsê Sêwregi; kultur û tarîxê Sêwregi kenê.

Sêwregi de cayê Remezan Özgültekinî sey muze û kitabxaneyî yo; qeçekî, ciwanî, kesê ke Sêwreg a eleqadar ê, yenê ci het, melumat arêdanê û suhbet kenê. Mamosta Remezan qandê Sêwregi lîlikêndo pak û tarîxêndo gane yo. Mi waşt heme şarê ma ey bişinasno, coka mi seba rojnameyê ma Newepelî ey di roportaj kerd. (Serkan Naryaprağı)

* * *

Mamosta, keremê xwu ra ti şenê tayn behsê xwu bikerê?

Ez 1951 di Sêwregi di ameya dinya. Mi mektebê sifteyin û orte sûki di qedînayî. Lîse jî, mi Riha di qedîna. Ey a tepîya, 1972 de ez kewta dewlet dayresî, nêweşxane di gurweyaya. 1997 di jî ez bîya emeklî. Ez bîya emeklî tepîya, îşte verê coy jî kitaban rê, kulturî rê, tarîxî rê meraqê mi vêşî bî, kitabxaneyê mi estbî. Ê wexta ra heta nê çaxa, mi kitabxanedê xwu di tayê kitabî kerdî vêşî. Ey a tepya, tayê embazê mi estîbî, ma înan a pîya sûka ma, Sêwrega ma ser o girweyayî.

To senî dest bi nuştiş kerd?

Verê memûrey mi nicarey kerdê, sinetê mi merengozey bî. Xeyrdê nicarey ra, sinetê destan rê meylê mi vêşî bî. Qandê coy, meraqê mi, meylê mi, qabilîyetê mi tayê vêşî yo. Pêrko sinetê destan ê. Ez kewta neweşxane tepîya se, ê wexta sûki jî meraqê mi antê. Embazî sûki di, Meslek Yüksek Okulu di mamostayî bî. Ma înan a keye olarak şîye ameyê. Înan va ke, madem kitabxaneyê to wina esto, ma bigîrê heqdê sûki di, tarîxê ci, kitabê ci yazî kerê, çap kerê. Behdo ma jî hunî qebul kerd, ma başle kerd. Hunî ma tayê kitab-mitabî têvdayî, ma kitaban ra bîlgî vete, ma hîrê heme bî jew. Ez bîya, jew Huseyîn Demirbağ Malatya ra bî, jew jî Ekrem Akman Mêrdîn ra bî. Ekrem nika Unîversîteya Artuklu ya Mêrdînî di mamosta yo. Ma hîrê hemîne 1997 di qedîna. O wext ma girot berd Qonya di çap kerd. Çap kerd tepîya se, ma ard tîya sûki di miletî rê daxitimê ci kerd. A hunî dewam kerd. Behdê ey, hendê mudetê ma hunî ze are da. Are da tepîya se, ma vajê, îşê înan tayê vêşî bî diye, înan va, ma xwu rê ayrî-ayrî bigirweyê. A hunî mend tepîya, behdê 2002, tîya qaymeqamê sûkta ma Sêwregi estbî, Îbrahîm Hayrullah Sun. Nika Qonya di walî yardimcisî yo. Ey va ki, kitabêndo gird daha vejê, ma destek bidê. Hem ma vajê kişta peran ra, hem jî kişta girweyayîşî ra, ma rê bol destegêndo gird da. A ma jî girot emin kerd tepîya se, kitabê ma yo didin “Tarih ve Kültürüyle Siverek” diye, ma kitabêndo didin vet. Verê ey jî, no qor tiya di, sûkda ma di, "Şoförler Odasî" esta, înan mi rê teklîf ard, va qandê tanitimê Şoförler Odasî ma rê jew tanitim kitabî yo werdîkek viraze, mi o jî hazir kerd. No kitabo ke 2002 de mi hazir kerd, kitabê min o hîrêyin o.

Hetanî nika çend kitabê to vejîyayê? Nê kitabî behsê çî kenê?

Heta nika ma vajê des û hîrê kitabê mi, jew jî dergî vejiyaya, des û çehar kenê. Nê kitabê ma, bolê ci sûki ser o yê. Tarîxê sûki, kulturê sûki, manîyê sûki, merdimê ci yê girdî, ewlîyayê ci, alimê ci, profesorê ci, behsê şexsîyetanê girdan kenê. No en peynîkênê ci, behsê eşîran keno, tarîxê eşîretan ra behs keno. Jewê ci ma vajê ke nameyê ci "A’dan Z’ye" behsê Sêwregi keno. O jewê ci jî, şîîr kitabîyê min o: "Gönül Aleminden Şiirler-1" û o didin jî "Gönül Aleminden Şiirler-2". Jew jî dînî kitabê min o, Sêwreg a îlgîli nîyo. Ê bînî jî, des teneyî heqdê sûki di yê.

Mesela, ma vajê zazakî ya, ma dê kom kerê, qeyd kerê. Kirdasî bo, ma dê arêdê qeyd kerê, ma dê vajê, o jî zuwanê ma yo. Birayê min o jew kirdaskî qisey keno, birayê min o bîn unîversite waneno tirkî qisey keno, qisa ser yanî. Ma vajê, kitabê ki ez a sûk di yazî kena, ez îdîa nêkena nêvana kitabê mi super ê. Kitabê min ê se, bîlgîyê xamî yê perko, tede bol kemaney esta, bol vêşîyey tede esta. Ez vana, nê kitabî yazî bî tepîya, hezar tene keyan di merdiman rê vila bê se, 700 tene bo, 300 teneyî vînî bê jî, çîyê nêbeno. Merdiman hete di manenê, nê kitabî meşt-bîro unîversîte di, xocayî, mamostayî bigîrê, daha bîlgî vêşî pa kerê, vêşî kerê, ser o şuxul bikerê. O wext benê akedemîk û her kesî rê manenê

To no kitabxane yan zî na muze key awan kerde? Bi çi fikrî û senî awan kerd?

Nika mi va ya, meraqê mi sinetê destan rê veşî yo. Yanî girwenayiş, emeg, to rê vaja ki, mesela, ma finê embazî roniştî, ma amord, ez hendanê çîyan a eleqedar bena; fotograf antiş, resim viraştiş, ez kitaba cîld kena, sinetê destan, muzîk, xelq muzîkî, sanat muzikî, çîyê keyî, tamîrê ceyranî, nicarey, kaşe viraştene... Ez saz cenena, ez şena panc şeş babetî aletanê muzîkî bicena. Ma embazan a roniştî, tek bi tek amordî, ez 32 sinetî ra fehm kena, eleqadar bena.

Tabî cayê ma yê tîyayî jî, nika ma vajê ki, ez zewciyaye ya. Ama qeçekê mi çin yê, ti zanê. Wexto ke ez emeklî bîya, mi va, nê pereyê mi, ez do se kera? Mi va ez do dikanê bigîra. Çunkî eger qeçî bibîyay se, mi do yan zewajdê ci rê yan eskereyda ci rê, yan mektebdê ci rê xerc bikerdê. Ê çin yê se, mi va bahdê emeklî ez se kera? Mi girot va, jew dukanê xwu rê bigîra, uja di xwu rê şuxul ba, bigirweya. Yan ez do kitabçîlix bikera, qirtasîye weya sazî tamîr kera, weya sewla tamîr kera, çunkî sinet bol o diye. Mi va, ez o nînan bikera. Tabî ez hewna ki emeklî nêbîya se, nê embazê ma yê ki unîversîte di mamosta yê, înan a tanişmîş bîya tepîya se, ma no dukan herîna, ma no îşê xwu uja di kerd. Artix destê mi di nêbî, ez fine weynaya ki ez a nê îşî mîyan di ya. Nê îşî miyan di kitab, kulturel malzeme esto. Extîyarî, gencî, qeçî, uyrencî, her kes yeno tiya roşeno, heqdê sûki di, kultur û tarîxê sûki di, kulturê ma yê verênî di qal kenê, xwu rehet kenê, ez îna dinle kena, ê jî herhal tîya bi xwu jî çîyê vinenê ke yenê û şinê.

Mesrefê tiyayî senî vejîyeno?

Mesrefê tîyayî, ma vajê ki, hunî ê mi kişta dînî ra ez tay hesas a. O qonî di îsraf çin yo, mesref çin yo. Ma vajê meaşê mi esto, zaten o meaş a girweyena. Tîya di, ez kitaba jî cîld kena, kitabî cîld kena tepîya se, kaşe jî virazena. Tîya di tewrdê meaşdê ma ya vêşî vêşî jî maneno. Ez qarşîlamîş kena, kîraya tîyayî çin ya. Ma perandê xwu ya tîya herîna.

Sêwregi de dimilî yan kirdasî bol ê? Hîna bol kirdaskî yan dimilkî qisey bena?

Nika ma vajê ki tiya di heta 1980, wexta dimilkî vêşî bî, bol veşî bî. Tîya di çehar ziwanî qisey benê: dimilî, kirdasî, tirkî û erebî. Ma vajê, bol qeçekê ma çehar zuwanî zî zanayê. Nika jî hunî yo, qeçekî newe di zuwanî, bîlemedin hîrê zuwanî zanê. Qandê coy, wexto ki verê 1980, qeçekên ameyê hewt-heşt serrî, ameyê çaxê mektebî, hîrê zuwanî zanayê. Eki ereb ê, çeharin jî zanayê. Ma vajê, wexta zazakî vêşî bî, no qor wexto ki teror olayî û cunta ameye tepîya se, ma vajê pkk kirdaskî ser o bîyo feal, o ame tepîya, milet ame ame… Ti zanê kirdaskî bî veşî nika. La huna jî ez şena vaja nîme ê yê, nîme ê yê. Hema hema seypê yê. Nîme nîm ê. Tirkî jî, ê ki şinê mekteb, uja di musenê.

Qandê ke nê her di dîyalektê (lehçeyê) ma vindî nêbê, ma se bikerê?

Nê zuwana, ma vajê ki, vinî nêbê. Biewnî, ez ney jî vaja. Êyê ki nê yazîyê ma yazî kenê, êyê ki biwanê, ney qetîyetle wa kes mevejo mîyan ra, wa kes irqçîlixey nêkero. Zazakî sere û çimandê ma ser, dimlîyey û kirdasî sere û çimandê ma ser, tirkîyey sere û çimandê ma ser. Yalniz wazenê çiçî beno wa o bo, wa însan bo, ma no şekil de bigirweyê se, ma pêrkin însan olarax qebul bikerê se, ma nînan nê zuwanan vinî nêkenê. No qor, ma vajê tîya di zazakî kerê, ê jî vajê, ma tirkî kerê, êyê bînî jî vajê ma kirdaskî kerê, o wext vinî beno. Ma dê se kerê? Ma dê vajê zazakîya Bîngolî wa Bîngolî rê bo, ê Sêwregi wa sêwregî rê bo, ê Paliyî wa Palî rê bo, ê Tuncelî wa Tuncelî rê… Wa no jî xasekeya zuwanandê ma bo. Na jî bol çîyêndo weş a, wina. Ama nika merdim esto vano kirdaskî jî zazakî ya, zazakî jî kirdaskî ya, yaw çîyêndo hunî çin yo. Mesela, ma vajê ki ez bol merdimî nas kena, eslê ci ereb o, yeno vano ez kurd a. Bol merdim esto, ez zana kurd o, vano ez zazakî ya, ez tirkî ya. No heme çî herimneno. Qandê coy, ma dê se kerê? Ma no qebul kerd tepîya, ma dê hemin qeyd kerê, eger kitab di eger sozluk di, eger bîlgîsayar di, înternet di qeyd kerê. Nînan hemin arêdê, ma dê heme zuwanan rê saygi bimusnê.*

__________________
*No roportaj “Newepel, Rojnameyê kulturî, Hûmare 82, Dîyarbekir, Kanûne 2015, r. 4” de weşanîyayo.

YASAL UYARI: www.zazaki.net kaynağında yayınlanmış herhangi bir haber, yazı veya fotoğrafın site editöründen izin alınmadan olduğu gibi kopyalanarak ya da üzerinde çeşitli oynamalar yapılarak herhangi bir yerde yayınlanması; farklı çalışmalarda alıntı olarak kullanmak amacıyla cümle veya paragrafların kopyalanmasında ise standart bir şekilde kaynak belirtilmemesi durumunda hukuki süreç başlatılacaktır!