Ziwanê Ma de Nuştiş Eşq o

C. Z. Pîranij: Bedriya Xanim, wendoxê ma nuşteyanê to kovara Şewçila û rojnameyê Newepelî û keyepelê Zazakî.Net ra şinasnenê la to rind nêşinasnenê. Yanî, tabîrê xo caîz bo, ti sey prensesa tarîyan xo nimnena. Ma rica bikê, ti şêna seba wendoxanê ma, xo bida şinasnayîş?

Bedrîye Topaç: Ez Dêrsim de ameya dinya. Heta des û hîrê serrîya xo ez uca ciwîyaya. Nika herra xo ra dûrî de ya. Bi hetkarîya mamostayanê xo ziwanî ser o xebetîna. Hîkaye nusena. Ez vana qey tenê tarîtîye kî rind a. Ez heta hewt-heşt serrîya xo mîyanê kultur û ziwanê xo de bîya pîle. Dima, sey pêro domananê bînan, ez daya mektebê yatilî. Mi nêzdîye heşt serrî uca wend. Ez ke des û hîrê serrî bîya keyê ma koç kerd, ez û domanîya xo ma Dêrsim ra vişîyayîme. La mi kultur û ziwanê xo, xo vîr ra nêkerd. Mi çi wext ke firset dî, ez şona Dêrsim. La hesreta mi qet nêqedîna.

C. Z. Pîranij: Ti eşkena tikê bahsê wextê mektebê yatîlî bika?

-Ez nêzan vajî se. Seba mi zor bî, zaf zor bî. Yew hetê mi hîna uca, mîyanê ê dêsan der o.

Zerrweş Xodî: Bedrîya Xanim, wendoxî nuşteyanê to de neqşê edebîyatî de herra xo, bawerîya xo, eşqê xo û hesreta xo vînenê. Gama ke ti nînan nusnena, bi çi hîsan nusnena?

-Ziwanê ma zaf rindek o. Gama ke şima ey ra hes kerd, o bi pêro rindekîya xo virar fîneno şima ra. Ez gama ke nusena, zerrîya mi ra senî yeno, hen nusena. Nê hîsî tenya yê mi nîyê. Şarê ma heme nêmedar o. Ez tenya nê hîsan bi edebîyat xemelnena.

Zerrweş Xodî: Ti senî agêraya ziwanê xo ser?

-Ziwanê ma dirbetin o. La dirbeta tewr pîle ma bi xo daya ziwanê xo ro. Ziwan eşq o. Ziwan eşqê ma yo tewr verîn o. Ey ma ca nêverda, ma ey rê xayîntî kenê. Mi bi xo kî dî ke ez kî sey her kesî dirbetan dana ziwanê xo ro; ez sewbîna ziwanan ra hes kena la ziwanê xo vileçewt verdena.

Ez ge-ge ziwanî ser o xebetîyayêne la no xebetîyayîş rastnuştiş ra dûrî û tena bi fekê Dêrsimî bi. Ti zî zanî ke bîy hîrê serrî Kurdî-Der de xebata ma ya atolye esta. Ez nê kursan de raştnuştişê ziwanî musaya. Mamostayanê ma bisebir verê mi açarna ziwanê mi ser. Mamostayê mi her di çimê min ê. Înan mi ra bawer kerd. Rindekîya tewr başe înan mi rê dîyarî kerde. Dima mi Newepel de nuşt. Mamosta Roşan Lezgînî seba ke ez deha aver şirî mi rê zaf hetkarîye kerde. Hetê nuştene ra, kitaban ra destek da mi.

Zerrweş Xodî: Nuştoxîye karêko taybet o. Her kes nêşikêno no kar de raver şiro. Nuştiş de hewce yo ke ti wendoxan rê çîyanê weşan û taybetan qisey bikerî. Na nuqta de ti çi fikirîyena? Ma kurdî seba wendiş û nuştişî şikênê se bikerî?

-Ziwanê xo rê, nuştoxanê xo rê wayîr bivejîyê. Ziwanê ma ke şi, nasnameyê ma şono. Ez zana ke hendayê deryayan zerrîya kêna û xortanê ma de edebîyat esto. Gama ke nê deryayî verê xo biçarnê ziwanê ma, o wext ziwanê ma û edebîyatê ma sey awe herikîno. Wa cencê ma şirê kursan. Her ca de bi ziwanê xo qisey bikerî. Verê xo biçarnê ziwanê xo ser. Heme mamostayê ma zaf fedakar ê. Bi sebr ziwanî musnenê ma. Kam ke yew xetêke zî ziwanê ma de kaş bikero, zaf muhîm o. Lazim o ke her kes çi ke dest ra ame, wa taxsîr nêkero; wa biwanê û binusnê. Û ziwanê ma ra bawer bikerê.

C. Z. Pîranij: Ti wexto ke nusena, ferqê fekan-şîweyan zor dano to?

-Mi ke newe dest pêkerdbî mi rê zaf giran ameyêne. Dima ez adapte bîya. Fekê dewa her kesî xo ra gore rindek o. Mi ra gore kî fekê Dêrsimî zaf rindek o. La ez wazena ke ez kirmancanê bînan kî fehm bikerî û ê kî mi fehm bikerê.

C. Z. Pîranij: Ti zî vana “Dêrsimkî?”

-Pîrika mi vatêne “kirmanckî”. Kalîke mi vatenê “kirmanckî”. Maya mi vana “kirmanckî”. Ez kî vana “kirmanckî”.

C. Z. Pîranij: Ti çi wextan de nusena? No mana de wextê nuştişî seba to muhîm o yan zî wext seba to çi îfade keno?

-Seba mi wextê nuştene çin o. Bi rastîye ez zaf biplan nîya. Çi wext ke çekuyî ginayî zerrîya mi ro, ez nusena. Nê wextan rê ez vana “Wextê şîlîya çekuyan.” Zerrîya mi nê wextan de rut û repal a. Nê wextan de ez tena vengê ziwanê xo goş dana.

C. Z. Pîranij: Wendoxê to tewr zaf to ra çi pers kenê, çi meraq kenê?

-Tewr zaf şaş benê ke ê senî yew dêrsimîje fehm kenê. Ê vanê “Ti senî musaya?” Mi zaf meraq kenê. Cuya mi meraq kenê.

Zerrweş Xodî: Ez zana ke wendoxanê ma to ra zaf hes kerd. Ti çi hîs kena?

-Mi verê cû vatbi ke nuştiş eşq o. Gama ke wendoxan paştî da to, ti kî bi eşq nusena û hîsanê înan ra çekuyan bi zerrîya xo kena weye. Wendoxê ma bi mesajan zaf destek danê mi. Ez zaf şa bena û ez hemîne rê zaf sipas kena. Yewna çî kî, ez nuştoxê ma yê ke hepisxaneyan ra nusenê ra zaf qewete cêna. Cayê înan çimê mi de sewbîna yo. Ez înan rê kî zaf sipas kena.

C. Z. Pîranij: Çîyo ki ti tira îlham gêna esto? Yan zî to gore çîyêdo ansarên esto?

-Ez herra xo ra, domanîya xo ra, eşqê ziwanê xo ra îlham cêna. Ya, îlham esto. Nuştoxî yan kî şaîrî zaf hîsdar benê. Şikînê ke seba her çi binusê. Her wext aşiqê çekuyan ê.

C. Z. Pîranij: Ti kamcîn nuştoxan ra hes kena? Tesîrê kamcîn nuştoxî to ser o esto? Yan zî esto?  

 -Ez gama ke wanena qet şaîran yan zî nuştoxan cîya nêkena. Çunke mi ra gore heme seba ma, seba ziwanê ma nusenê. Ez wazena ke bi mirdîye heme nuştoxanê ma ra, şaîranê ma ra çekuyan bidoşî û dinyaya xo bi edebîyatê ma mird bikerî. La yew şaîrê ma esto ke gama ke ez şîîranê ey wanena zerrîya mi de şilî varana. Ez a game rind fehm kena ke ziwanê ma çiqas qedîm o û çiqas rindek o.

Zerrweş Xodî: Ti zana ke xebata ziwanî de cenî zaf tay ca gênê. Gama ke to dest bi nuştiş kerd, nuştoxanê bînan ra to reaksîyonêko senîn dî?

-Cenîyê ma nuştiş de hîna şenik ê. Ez hêvîdar a ke roje bi roje nuştoxê ma yê cenî zêdîyênê. Zafê nuştoxanê ma de, ez ge-ge qisey kena. Tayê kî bî mailan moral danê mi. Ê her dem paştî danê mi. Ê mi ra bawer kenê. Nuştişê ziwanê ma de moral zaf taybet o. Ez înan bêvengîye de se yew vengode gird vînena. Nuştoxê ma serê zerrîya mi de cuyêka pîl a.

Zerrweş Xodî: Ti eşq, hesrete û herre ser o nusnena. Gama ke ez nuşteyanê to wanena, ez kifş kena ke pêro nuşteyanê to de yew kişta to her wext bermena. Yanî nuşteyê to zaf hîsî yê. Sebebê ney çi yo?

-Ziwanê ma de pêro hîsî zaf rindek ê. Rast a, nuşteyanê mi de qisawete esta, hesrete esta, eşq esto, vengê dewanê talan esto. Ez zî sey pêro domananê ma xemgînîye de bîya pîle. Yew hetê mi her wext nêmezet mend. Ez çiqas nêwazî kî nê hîsî yenê û nuşteyanê mi de ca cênê. Sey heme nuştoxan, şaîran û mamostayanê ma ez kî qîrena ke ziwanê ma vînî mebo.

C. Z. Pîranij: Ez wazena ke ti tikê bahsê tarzê xo, ekolê xo bika û qiseyê xo yê peynî zî vaja.

-Ez cerîbnayîşan (deneme) nusena. Ge-ge hîkaye nusena. Şîîre û nesr nuşteyanê mi de têmîyan der ê. Ez nuştişê her çekuye de ziwanê xo de bena haşt. Ez her cumleya xo ra dima zêdîyena, bena laşer. No deynê mi ziwanê ma rê yo. No deyn ê ma pêrunê yo.

C. Z. Pîranij: Mi gore hîkayanê to de zî tamê şîîre û tesîrê tewirê lîrîkî esto. Ti vana se?

-Ya. Ez şîîre ra zaf hes kena. Û ez hîkayan de kî tamê şîîre ra hes kena. 

C. Z. Pîranij: Gerçî ma va, “qiseyê peynî” ama ti musade kena ma wazenê naye zî bipersê: Eke ti herinda ma de bibîyênê, to xo ra çi pers kerdêne û cewabê to çi bîyêne?

-Mi xo ra pers kerdêne ke “Gelo rojê yew kitapxaneyê ma yo gird beno?” Û cewabê mi kî “Kitapxaneyê ma esto. Cayê ey kî hêşê şarê ma yo.”

C. Z. Pîranij: Ma seba nê roportajî to rê zaf teşekur kenê; maşalah ti baş xebitîyena. Mela qelema to nêbetilîyo, nefes to ro nêgino, to rê qewet bo.

-Ez şima rê zaf sipas kena û wendoxanê ma rê zerrî ra selam ruşnena.*

12 Nîsane 2012

__________

* No roportaj, “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 28, Dîyarbekir 01-15 gulane 2012, r 4” de weşanîyayo.